صنعت برق کشور 30/000/000/000/000تومان بدهکار است/ طرح اصلاح تعرفه برق در دوره چیت‌چیان عقیم ماند

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو-سید مصطفی موسوی نژاد: این روز‌ها بررسی کابینه دولت دوازدهم به پایان رسیده است و در عین ناباوری وزیر پیشنهادی نیرو موفق به کسب رای اعتماد از مجلس شورای اسلامی نشد. از این رو در خدمت محمد رضویه، دانشجوی دکتری برق دانشگاه تهران و کارشناس ارشد مسائل انرژی در حوزه صنعت برق بودیم تا در مورد چالش‌ها و فرصت‌های وزارت نیرو در بخش برق گفتگویی داشته باشیم.

کارکرد اصلی وزارت نیرو و وظایف آن چیست و چه نقشی در ساختار حاکمیتی کشور دارد؟

وزارت نیرو مسئولیت تامین آب و برق برای مصارف خانگی، عمومی و تجاری کشور بر عهده دارد که از این نظر بعنوان یک وزارتخانه زیرساختی محسوب می‌شود. در حوزه آب این وزارتخانه وظایف مشترکی با جهاد کشاورزی دارد، اما در بحث برق تمامی وظایف برعهده همین وزارتخانه است.

چالش‌های پیش‌روی وزارت نیرو در حوزه برق چیست؟

بطور کلی در حوزه برق چند چالش اساسی داریم که در دوره‌های گذشته برقرار بوده که برخی حل شده و برخی مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.

اولین نکته‌ای که در این حوزه باید به آن اشاره کرد، بازده نیروگاه‌های حرارتی ماست که در حد ۳۷ درصد است، این یعنی چیزی حدود ۶۳ درصد از انرژی در این زمینه هدر می‌رود. براساس آمارهایی که وزارت نیرو فاصله زیادی بین راندمان نیروگاه‌های ما در داخل کشور با نیروگاه‌های اروپایی وجود دارد. بخش قابل توجهی از این داستان برمی‌گردد به این موضوع که نیروگاه‌های ما سیکل ترکیبی نیستند، لذا انرژی زیادی هدر می‌رود.

چالش دوم میزان تلفات بالای خطوط انتقال و توزیع برق است که باعث می‌شود بخش زیادی از برق در این مسیر تلف شود. ما حتی در سال‌های اخیر نرخ ۲۰ % تلفات برق از این طریق را داشته‌‎ایم که در این سال‌‎‌ها مقداری کاهش پیدا کرده است. این در حالیست که در دنیا تلفات برق در این حوزه در حد ۸ درصد است.

چالش سوم این است که بخشی از سوخت نیروگاه‌های کشور، فرآورده‌های نفتی است. این درحالیست که گاز بهترین سوخت مصرفی در این حوزه است. در این زمینه نیز در سال‌های اخیر تلاش‌های خوبی صورت گرفته است. در بسیاری از کشورهای دیگر بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌شود که این موضوع در کشور ما هنوز جایگاه خود را پیدا نکرده است.

چالش چهارم ما بحث صادرات برق است. کشورهای اطراف ما نیز نیاز مبرمی به واردات برق دارند. در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نیز در دو بند بر افزایش صادرات برق تاکید شده است. اما متاسفانه ما هنوز نتوانسته‌ایم این ظرفیت را فعال کنیم.

مشکل پنجم اختلاف بین وزارت نیرو و نفت است. وزارت نفت تامین‌کننده سوخت مصرفی نیروگاه‌های وزارت نیرو است. در این زمینه همیشه چالش‌هایی وجود داشته است.

اما اگر بخواهیم اصلی‌ترین چالش وزارت نیرو در حوزه برق را نام ببریم، وضعیت نامناسب صنعت برق در این وزارتخانه است. در کشور ما قیمت برق بویژه برای مشترکین پر مصرف پایین است. هزینه تولید هر کیلووات ساعت برق برای وزارت نیرو ۱۱۰ تومان در می‌آید، اما با قیمت ۶۰ تومان به مردم فروخته می‌شود. این قیمت نیز بدون در نظر گرفتن هزینه سوخت می‌باشد؛ لذا وزارت نیرو همیشه با کسری بودجه مواجه است. دولت هم حاضر نیست این کسری بودجه را جبران کند. از این رو تولیدکنندگان داخلی برق بیش از ۱۲ هزار میلیاردتومان از وزارت نیرو طلب دارند که این وزارتخانه نمی‌تواند آن‌ها را پرداخت کند. اگر بخواهیم بدهی‌های این وزارتخانه به پیمانکاران، بانک‌ها و مالکان نیروگاه‌ها را محاسبه کنیم چیزی حدود ۳۰ هزار میلیاردتومان می‌شود. این موضوع باعث می‌شود صنعت برق کشور روز به روز ضعیف‌تر شده و سرمایه‌گذاران از این بخش فراری شوند.

در مورد نقاط قوت صنعت برق کشور بگویید.
ما بزرگترین ظرفیت تولید برق در منطقه را داریم و ۱۴ امین شبکه برق جهان نیز در ایران است. نقاط مختلف کشور ما دسترسی به برق دارند و درصد بالایی از مردم کشور ما از نعمت برق بهرمند هستند.
همچنین در این صنعت ما توانمندی مهندسی خوبی را دارا هستیم. نمونه بارز این مجموعه شرکت مپنا است که به نمادی از خودباوری ملی تبدیل شده است. ما همچنین صادرکننده خدمات فنی مهندسی در حوزه صنعت برق هستیم.
در حوزه خصوصی‌سازی نیز صنعت برق ما خیز خوبی برداشته است که این هم از نقاط قوت صنعت برق ما محسوب می‌شود.

عملکرد وزارت نیرو در دوره ۴ ساله آقای چیت‌چیان چطور بوده است؟
در دوره ایشان نکات مثبت و منفی زیادی وجود داشت. کاهش تلفات برق یکی از نقاط مثبت در این حوزه بوده است. تلفات در این دوره از چیزی حدود ۱۵ درصد به ۱۱ درصد کاهش پیدا کرده است.

نقطه مثبت دیگر توسعه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و اصلاح قیمت خرید آن بوده است که جای تقدیر دارد.

اینکه رویکرد کلی وزارت نیرو برای اصلاح تعرفه‌های برق بوده است، بگونه‌ای که مشترکینی که بیشتر مصرف می‌کنند افزایش پلکانی قیمت برایشان بوجود بیاید، از نقاط مثبت دیگر این وزارتخانه بود.
اما نقاط منفی این دوره را هم باید بیان کرد. بعنوان مثال در حوزه اصلاح تعرفه‌های برق، این وزارتخانه موفق نشد عملیات خود را به سرانجام برساند و این امر عقیم ماند.
نقطه منفی دیگر این است که وزارتخانه بجای اینکه رویکردش به سمت پرداخت بدهی‌های خود باشد، دائما بدنبال جذب سرمایه‌گذاری خارجی بود. بالطبع وقتی وزارتخانه به شرکت‌های داخلی بدهکاری دارد، نمی‌تواند جذب کننده سرمایه‌گذار خارجی باشد. سرمایه‌گذار خارجی وقتی می‌بیند این وزارتخانه بدهی‌های خود را به شرکت‌های داخلی نمی‌تواند پرداخت کند، رغبتی برای حضور در ایران نشان نمی‌داد؛ لذا وزارت نیرو سعی کرد تضمین‌های محکمی را از خزانه دولت به شرکت‌های خارجی در این زمینه ارائه کند، در حالیکه این تضمین را به شرکت‌های داخلی ندادند و این امر باعث ضربه خوردن شرکت‌های داخلی شد.
ضربه خوردن توان داخلی باعث شد وزارت نیرو نتواند نیروگاه‌های کشور را توسعه دهد. براساس برنامه باید سالانه ۵ هزار مگاوات افزایش ظرفیت داده می‌شد که متاسفانه از برنامه عقب است.
وزارت نیرو علیرغم اینکه در برنامه پنجم تاکید شده بود نتوانست صادرات برق را افزایش دهد. حتی بخض خصوصی کشور را که در خواست صادرات برق داشتند را هم اجازه ندادند در این حوزه ورود کند و بحث صادرات را مخصوص خود دولت نگه‌داشتند.
وزارت نیرو چه اولویت‌هایی را باید مدنظرش قرار دهد؟
باید شیوه و روند جذب سرمایه‌گذاری خارجی اصلاح شود و تکیه بر توان داخل قرار بگیرد. شرکت‌هایی، چون مپنا نباید به حاشیه بروند تا شرکت‌های خارجی وارد گود شوند. باید شرایط را حداقل برای شرکت‌های داخلی و خارجی یکسان درنظر گرفت.
کار دیگری که باید مدنظر قرار بگیرد اصلاح تعرفه‌هاست. درآمدهای وزارت نیرو باید از محل فروش برق تامین شود تا این وزارتخانه بتواند بدهی‌های خود را پرداخت کند. برای مشترکین پر مصرف باید قیمت بالایی در نظر گرفت تا این کسری درآمد جبران شود.
از سوی دیگر باید وزارت نیرو صادرات برق را توسعه داده و دست شرکت‌های خصوصی را در این زمینه باز کند.

نظرتان در مورد آقای بیطرف چیست؟
شرکت مپنا در دروه آقای بیطرف توسعه خوبی پیدا کرد و این یک نکته قوت برای ایشان است. توجه خوبی به توان تولید داخل داشتند که مورد تقدیر است. هرچند مجلس شورای اسلامی به ایشان در این زمینه اعتماد نکرد.