زمزمه جدایی بنیاد نخبگان از معاونت علمی رییس جمهور/کام نخبگان با تسهیلات بنیاد شیرین می‌شود؟

گروه  دانشگاه خبرگزاری دانشجو- مریم اویسی؛ بیش از یک دهه از فعالیت بنیاد ملی نخبگان می‌گذرد. فراز و نشیب‌ها و آزمون و خطا‌های زیادی در این بنیاد انجام شده و حالا به مرحله‌ای رسیده که درباره چارت سازمانی و مدیریتی آن اختلاف دیدگاه به وجود آمده است.

وقتی حرف از اقتصاد می‌زنیم و به دنبال اقتصاد مبتنی بر دانش برای توسعه کشور هستیم، ناخودآگاه سر‌ها به سمت کسانی می‌چرخد که در رسانه‌ها به عنوان نخبگان جامعه مطرح می‌شوند.

حرف و حدیث‌ها درباره تعریف نخبگی زیاد است، اما در این گزارش، همه افرادی که تحت پوشش بنیاد ملی نخبگان هستند از رتبه‌های برتر کنکور تا المپیادی ها، نخبگان کشور معرفی می‌شوند. نخبگانی که باید دید برای اینکه هوای خروج از کشور به سرشان نزند و پا گیر ایران شوند، چه حمایت‌هایی از آن‌ها شده است؟

پیش از این در گزارشی حمایت‌های این بنیاد از دانشجویان را به طور کامل شرح دادیم(اینجا بخوانید). اما آنچه اهمیت دارد، میزان استقبال دانشجویان از تسهیلات بنیاد است.

 

 

از دانشجویانی که رتبه برتر کنکور در سال‌های گذشته بودند، درباره تسهیلات بنیاد نخبگان پرسیدیم و این سوال مطرح شد که آیا از عملکرد بنیاد راضی هستند؟

 

سیدمحمدجواد موسوی مبارکه، رتبه برتر کنکور ریاضی سال ۹۲ در خصوص حمایت‌های بنیاد نخبگان توضیح داد: در سال‌های ابتدایی که در دانشگاه شریف تحصیل می‌کردم حمایت‌های بهتری از این بنیاد صورت می‌گرفت، اما برای تمدید حمایت‌ها شرایطی تدوین شده بود که هر بار تغییر می‌کرد به عنوان مثال باید اینترنتی درخواست می‌دادیم و یکبار نیز گفته شده بود که باید حضوری این کار را انجام دهیم.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه مبالغی که توسط بنیاد به ما اعطا می‌شد مبلغ زیادی نبود و من نیازی به حمایت بنیاد نداشتم برای تمدید مجدد آن مراجعه نکردم هر چند در مقطع کارشناسی حمایت‌های قابل ذکری وجود ندارد و حمایت‌ها بیشتر برای تحصیلات تکمیلی است.

این رتبه برتر کنکور گفت: اگر واقعا نیاز مالی وجود داشت به طور قطع با این مبلغ کم هرگز راضی نمی‌شد و نیاز بود تا در خارج از فضای دانشگاه فعالیت داشته باشند چرا که با این کار مبلغی بسیار بیشتر از آنچه بنیاد نخبگان به ما اعطا می‌کند به دست می‌آوریم.

 

پیشنهادی برای بهبود عملکرد بنیاد نخبگان
وی در پایان پیشنهادی برای بهبود وضعیت بنیاد نخبگان ارائه کرد و گفت: در کشور‌های پیشرفته در حوزه صنعت فعالیت در دانشگاه‌ها انجام می‌شود و دانشجوی ارشد و دکتری از همان ابتدا روی پروژه‌ای فعالیت می‌کند که مورد حمایت و تسهیلات دولت نیز قرار می‌گیرد، اما در کشور ما این کار انجام نمی‌شود به همین دلیل ما تعداد زیادی فارغ التحصیل دکتری داریم که برای آن‌ها هیچ کاری وجود ندارد اگر بنیاد به این سمت و سو برود و از پروژه‌ها حمایت کند و دانشجویان را به شرکت در این پروژه‌ها ترغیب نماید می‌تواند وضعیت مطلوب تری داشته باشد.

 

علی عجم، رتبه برتر کنکور علوم تجربی در سال ۹۲ نیز با توجه به رقم تسهیلات بنیاد ملی نخبگان گفت: تا دو سال پیش هزینه کمک تحصیلی از بنیاد نخبگان دریافت می‌کردم که این رقم از ۱۵۰ هزار تومان تا ۳۰۰ هزار تومان متغیر بود و در پایان نیز متوجه نشدم برچه اساسی این مبلغ ماهانه پرداخت می‌شود هر چند برای فعالیت‌هایی نظیر پژوهش و کمک یاری استاد و شرکت در کنفرانس‌ها مبالغی با ارائه سند پرداخت می‌شد، اما چون قواعد و قوانین این بنیاد زیاد تغییر می‌کند خیلی پیگیر دریافت آن نیستم.

وی ادامه داد: صادقانه بگویم این مبلغ آن قدر ارزش ندارد که پیگیر تغییرات قوانین بنیاد ملی نخبگان باشم و حتی به خاطر دریافت این تسهیلات برنامه ریزی زندگی ام را براساس آن بچینم البته تا مدت‌ها بنیاد ملی نخبگان خود به خود مراحل تمدید را برای من انجام می‌داد و من از این تسهیلات استفاده می‌کردم، ولی یکی از تسهیلاتی که پیش از تشکیل بنیاد به نفرات برتر کنکور داده می‌شد این بود که نفرات اول تا سوم از سربازی معاف بودند که با تشکیل بنیاد این معافیت تغییر کرد و معافیت سربازی به پژوهش و تجربه گرایش پیدا کرد.

عجم اضافه کرد: به طور کلی وجود بنیاد ملی نخبگان به نفع دانشجویان و رتبه‌های برتر کنکور است، اما من به خاطر برداشتن معافیت سربازی زیاد سودی نکردم.

تغییرات در روند پذیرش و تمدید نخبگان، یکی از گله‌هایی است که اعضای بنیاد به عملکرد آن داشتند. هر چند، این نکته مهم را ازیاد نبریم که باوجود بی قانونی و تغییرات ناگهانی، این تسهیلات به دانشجویان پرداخت می‌شود.

 

از حمایت از فعالیت بنیاد نخبگان تا چک سفید امضا برای رییس
زلفی گل، قائم مقام سابق بنیاد ملی نخبگان در دولت نهم، از اقدامات بنیاد ملی نخبگان دفاع کرد و گفت: انصافا در این بنیاد فعالیت‌های خوبی انجام می‌شود هر چند باید اهمیت بیشتری به نخبگان داد و اگر می‌خواهیم این کشور ساخته شود باید شایسته سالاری صورت گیرد و برای تحقق شایسته سالاری باید نخبگان بیشتر مورد توجه قرار گیرند و اگر برای این افراد پول خرج نکنیم کشور‌هایی هستند که به دنبال هزینه کرد برای آن‌ها هستند تا ازهوش و استعداد آن‌ها استفاده کنند.

وی با اشاره به اینکه باید به رئیس بنیاد نخبگان چک سفید امضا بدهند، گفت: تا این حد مسئله حمایت از نخبگان اهمیت دارد که به نظر من برای تخصیص بودجه به این بنیاد باید به رئیس آن چک سفید امضا بدهند تا در حد شأن و منزلت نخبگان با آن‌ها برخورد و از آن‌ها برای انجام کار‌های تحقیقاتی حمایت کنند.


اما آنچه این روز‌ها، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده، اظهارات مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص وضعیت بنیاد ملی نخبگان است. این بنیاد جزو مصوبات شوراست گزارشی در مورد عدم فعالیت این بنیاد ارایه نشده، اما اگر گزارشی برسد که معاونت علمی نسبت به این شورا بی توجه شده اساسنامه آن تغییر و به مجموعه دیگری منتقل خواهد شد. قرار است گزارشی از فعالیت بنیاد ملی نخبگان تا پایان آذر به شورا ارایه شود و به محض رسیدن این گزارش اطلاع رسانی خواهیم کرد

 

پبش از این هم، زمزمه‌های جدایی بنیاد از معاونت علمی شنیده می‌شد. البته، سعید سهراب پور قایم مقام پیشین بنیاد و مشاور معاون علمی فناوری رییس جمهور، این ادعا را رد کرد و گفت: تا جایی که من اطلاع دارم قرار نیست تغییرات ساختاری خاصی در این بنیاد به وجود بیاید و تنها تغییری که در هفته‌های اخیر داشتیم معاون نظارت و برنامه ریزی بنیاد بود.

وی افزود: از گذشته تاکنون صحبت‌هایی در خصوص جداسازی بنیاد ملی نخبگان از معاونت علمی فناوری رئیس جمهور مطرح بود چرا که در حال حاضر هر دو نهاد توسط معاون علمی فناوری رئیس جمهور مدیریت می‌شود. اگر بحث جداسازی بنیاد ملی نخبگان جدی شود و رئیس این بنیاد در بدنه دولت نباشد به ضرر بنیاد خواهد بود.

سهراب‌پور اما معتقد است این بنیاد باید زیر نظر یک معاونت رئیس جمهور اداره شود لذا بهتر است همچنان زیر نظر معاونت علمی بماند. وی در این باره توضیح داد: لازمه جداسازی بنیاد ملی نخبگان این است که رئیس آن نیز از معاونین رئیس جمهور شود که بعید می‌دانم یک معاون دیگر به معاونان رئیس جمهور اضافه شود و فکر می‌کنم این قضیه منتفی است.

 

اما محمد علی زلفی گل، قائم مقام سابق بنیاد ملی نخبگان در دولت نهم در این خصوص توضیح داد: این ادعا که رئیس بنیاد ملی نخبگان حتما باید از معاونین رئیس جمهور باشد در اساسنامه نیامده و به راحتی می‌توان رئیس مستقلی برای این بنیاد انتخاب کرد و این مسئله در بین بیشتر سازمان‌ها و ارگان‌ها امری طبیعی است.

قائم مقام سابق بنیاد ملی نخبگان در دولت نهم با تاکید بر استقلال بنیاد ملی نخبگان گفت: به نظر من بنیاد ملی نخبگان باید یک ارگان مستقل باشد چرا که در حال حاضر زیر نظر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اسلامی در حالی که این معاونت با اهداف دیگری تاسیس شده است و عملا بنیاد نخبگان به حاشیه رفته است.

وی تاکید کرد: فردی باید ریاست این بنیاد را برعهده بگیرد که وظایفی را که در اساسنامه تدوین شده را به صورت کامل انجام دهد و یک فرد کاملا علمی و فارغ از جناح سیاسی رئیس بنیاد ملی نخبگان باشد تا با هر تغییر دولتی عوض نشود.


زلفی گل ادامه داد: با توجه به گذر زمان و نیاز‌هایی که در بنیاد ملی نخبگان احساس می‌شود باید ساختار‌ها بازنگری شود و طرحی نو دراندازیم اگر قرار باشد با ساختار‌های قبلی این بنیاد را اداره کنیم به بن بست می‌خوریم به عنوان مثال تا چند سال پیش نانو در فرهنگ لغات مردم جا نیفتاده بود، اما الان نانو به عنوان یک فناوری است که ایران در آن پیشرو است و این به خاطر تغییراتی است که در سال‌های پیش ایجاد کردیم و شروع به تولید مقالات و چاپ آن در مجلات و ژورنال‌ها کردیم و توانستیم سرآمد شویم.

تغییر در روند فعالیت بنیاد نخبگان با توجه به حساسیت و اثراتی که این ارگان در آمار خروج از نخبگان می‌گذارد، اهمیت ویژه‌ای دارد. شاید یکی از دلایلی که طبل جدایی بنیاد ملی نخبگان از معاونت علمی بیشتر از قبل نواخته می‌شود، کاهش تمایل اعضای بنیاد به استفاده از تسهیلات آن است.

به هرحال، هر فعالیتی که بتواند نخبگان را به حضور پر رنگ‌تر در جامعه علمی کشور ترغیب کند، می‌تواند ما را یک گام به سمت اهداف بلند کشور در توسعه فناوری و اقتصادی نزدیک کند. رسیدن به این مهم، گوش شنوای مسئولان را می‌طلبد تا تاثیر چشم تیز بین خارجی‌ها برای ربودن سرمایه‌های انسانی کشور را خنثی کند.