ازدواج دانشجویی آسان‌سازی ازدواج است یا طرحی نمادین؟/ ارزیابی نقاط قوت و ضعف

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، جمهوری اسلامی ایران به لحاظ دارا بودن جمعیت زیاد جوان مجرد هم در معرض فرصت است و هم تهدید. یک الگوی ازدواج آسان که در این سال‌ها با ضعف‌ها و قوت‌های گوناگونی همراه بوده ازدواج دانشجویی است. براساس پژوهشی از سجاد لطفی پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام) به بررسی ارزیابی نقاط قوت و ضعف ازدواج دانشجویی پرداخته‌ایم.

نقاط قوت ازدواج دانشجویی

نقاط قوت در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی(سازمانی) احصا شده است:

 طولانی کردن جوانی: حفظ شور و نشاط سال‌های جوانی باعث تداوم آن در سال‌های بعد می‌شود. زوج‌های دانشجو در مقایسه با دختران و پسران مجردی که غالباً تنهایی را تجربه می‌کنند، فرصت انس و الفت با همسر جوانی را می‌یابند که علاوه‌بر خروج از دایره‌ی تنهایی، معنای جدیدی نیز در زندگی‌شان پیدا می‌کنند و معناجویی مقدمه‌ای برای شور و نشاط بیشتر جوانی و بهانه‌ای برای مقابله با مشکلات زندگی است.

تعدیل انتظارات متقابل: مفهوم دانشجو آمیخته با سادگی و قناعت است؛ ازدواج دانشجویی نیز در خود چنین مفهومی را دارد و زوجین و خانواده‌ها در ازدواج دانشجویی، مفهوم ازدواج آسان را دریافت می‌نمایند و نیز طی زندگی مشترک خصوصاً در اوایل زندگی، انتظارات زوجین از یک‌دیگر مبتنی بر قناعت و سادگی است؛ این نوع زندگی راه هموارتری برای رسیدن به خانواده‌ی متعالی دارد.

کاهش فاصله‌ نسل‌ها: ازدواج دانشجویی باعث می‌شود تا زوجین در سنین کم و البته به‌هنگام، تشکیل خانواده دهند و زمانی که بچه‌دار می‌شوند نیز فاصله‌ سنی کمتری با فرزندانشان داشته باشند و همراهی بیشتری بین والدین و فرزندان مشاهده گردد. افزایش فاصله سنی بین نسل‌ها اغلب باعث تعارض‌ها و تضادهایی می‌گردد.

افزایش سطح انگیزش: ازدواج رویداد مثبتی است که بر شدت و تنوع انگیزه‌های زوجین می‌افزاید و هر یک درصدد برمی‌آیند تا با افزایش کارآمدی و قابلیت خود، زندگی مشترک را در مسیر موفقی قرار دهند. ازدواج در آغاز جوانی، بیشتر از سایر ازدواج‌ها، انگیزه‌های زوجین را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ زیرا جوانی، دوره‌ مهم و بی‌نظیری در زندگی است که فرد خود را قادر می‌بیند به چالش‌های زندگی پاسخ دهد و از میدان مبارزه عقب‌نشینی نکند.

آرامش روحی به ‌موقع: گرچه آرامش روحی، پیامد منطقی و طبیعی ازدواج محسوب می‌شود ولیکن در ازدواج‌های دانشجویی، آرامش مورد نظر، به موقع حاصل می‌شود زیرا زوجین در آغاز بهار زندگی همسر اختیار کرده قادرند از حداکثر شور و نشاط جوانی که در اختیار آن‌هاست، بهره گیرند.

از منظری دیگر مواردی مانند تسهیل فرآیند ازدواج، نقش مؤثر در کاهش سن ازدواج، جلوگیری از رفتارهای غیرمشروع در محیط‌های دانشگاهی، آرامش ذهنی و روانی در اوج فرآیندهای فیزیولوژیکی و روحی جوانان دانشجو، افزایش انگیزه در بین جوانان دانشجو جهت تحصیل و ورود جدی به زندگی، پی‌ریزی انتخاب رشته‌های تخصصی و دوره‌های کاری براساس هدف‌گذاری آینده و شیوه‌ زندگی مشترک، آشنایی با بازار کار و جذب تدریجی به فعالیت‌های اجتماعی برای برطرف کردن نیازهای اقتصادی، بهره‌مندی از کمک‌های خانواده تا زمان پایان تحصیل، لذت بردن از دوران طلایی جوانی و پاسخ‌گویی حلال به امیال نفسانی، در امان ماندن از کشیده‌ شدن به سمت گناه و دام‌های شیطانی، تجربه‌ لذت مادر یا پدر شدن در سن پایین، تکمیل موفقیت‌های علمی با بهره‌گیری از موفقیت در زندگی را نیز می‌توان از مزایای ازدواج دانشجویی برشمرد.

نقاط ضعف ازدواج دانشجویی

نقاط ضعف که در ذیل آمده در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی(سازمانی) احصا شده است.

انتخاب شتاب‌زده: جوانی به دلیل این‌که سنی است که احساسات و هیجانات در آن در اوج خود است، می‌تواند در انتخاب‌های حساسی مانند ازدواج، مشکل‌ساز گردد. البته این احساسات و عواطف هستند که پسر و دختر را به ورطه‌ اختیار زوج قرار می‌دهند یعنی احساسات و عواطف شرط لازم برای ازدواج است ولی شرط کافی نیست و باید با عقلانیت، بر احساسات لگام زد و آن را تا سرمنزل مقصود یعنی یک انتخاب موفق، راهنمایی، هدایت و نظارت نمود. گاه این احساسات کنترل نمی‌شود و براساس آن، زوجین به انتخاب یک‌دیگر اقدام نموده و بدین ترتیب در بقیه‌ مراحل زندگی با مشکلات مختلفی مواجه می‌شوند.

انگیزه‌های ناکارآمد: نباید برای ازدواج، انگیزه‌های ناکارآمد و ناکافی داشت؛ به‌طور مثال «پر کردن تنهایی و نیاز به یک هم‌صحبت» برای یک دانشجو خصوصاً دانشجویانی که از خانواده‌ خود دور هستند، نمی‌تواند شرط لازم و کافی برای ازدواج باشد؛ او نباید تصور کند که برای تأمین هم‌صحبت، باید ازدواج نماید بلکه دلایل دیگری نیز برای این امر که از مهم‌ترین انتخاب‌های زندگی هر انسانی است، لازم است.

مقایسه‌های محنت‌زا: زوج دانشجو لازم است خود را در مقابل معضلی به نام مقایسه کردن ایمن کنند. اغلب دانشجویان در تیم‌های پروژه، کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها با یک‌دیگر همکاری می‌نمایند. اگر حواسشان به این امر نباشد شوهر یا همسر خود را با دانشجویان دیگر مقایسه می‌کنند و این امر که اغلب ابتدائاً به صورت ناخودآگاه انجام می‌شود و سپس حالتی خودآگاه به خود می‌گیرد، باعث برودت عاطفی میان زوجین می‌گردد.

فرهنگ‌های متفاوت زوجین: دانشجویان معمولاً از نقاط مختلف کشور هستند؛ بنابراین احتمال ازدواج بین دانشجویانی از مناطق و استان‌های مختلف با فرهنگ‌های متنوع زیاد است. بسیاری اوقات این اختلاف‌های فرهنگی باعث تعارضاتی در زندگی زوجین یا خانواده‌هایشان می‌گردد. هنگام انتخاب، این امر باید مدنظر طرفین باشد تا در ادامه‌ زندگی با مشکلات کم‌تری مواجه گردند.

طرحی نمادین و سمبلیک: برخلاف قصد و نیت طراحان و مجریان این خط‌مشی، این برنامه شکلی سمبلیک و نمادین به خود گرفته است؛ به‌نحوی که دیگر مثل سال‌های اولیه‌ برگزاری این برنامه، ازدواج دانشجویی، نماینده‌ سبک ازدواج آسان نیست که زوجین با امکاناتی کم و مراسمی ساده آماده‌ ورود به زندگی مشترک شوند بلکه اکنون زوجین حاضر در این برنامه‌ها به حالتی در برنامه‌های این جشن شرکت می‌کنند و قبل یا بعد از این مراسم، خودشان به صورتی مفصل در کنار خانواده و اقوام، جشنی را برگزار می‌نمایند که برخی از صاحب‌نظران معتقدند این سنخ دانشجویان از این برنامه، سوءاستفاده می‌کنند.

همچنین در کنار نقاط ضعف مذکور می‌توان به مواردی همچون «مشکلات مالی»، «طلاق زود هنگام عاطفی» و «افت علمی و انصراف از تحصیل»‌ اشاره کرد.