نقدی بر فراز و فرود روایت شده از رشادت‌های گمشده در هیاهوی قطعنامه

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، فیلم سینمایی تنگه ابوقریب به نویسندگی و کارگردانی بهرام توکلی، تهیه کنندگی مشترک سازمان اوج و سعید ملکان و با بازی جواد عزتی، مهدی پاکدل، حمیدرضا آذرنگ، امیر جدیدی و علی سلیمانی برای اولین بار در جشنواره فجر اکران شد.

فیلم سینمایی تنگه ابوقریب که این روز‌ها بر روی پرده‌ی نقره‌ای است؛ قصه گمشده‌ای از رشادت‌های رزمندگان را در ۶ روز پیش از توافق قطعنامه و اعلام آتش بس روایت می‌کند.

فیلم درباره ایستادگی رزمندگان گردان عمار دربرابر نیروی متجاوز عراقی در نزدیکی تنگه‌ای حوالی شهرستان اندیمشک است که در صورت عبور بعثی‌ها از تنگه دو شهر دزفول و اندیمشک سقوط و بدست متجاوزان عراقی می‌افتاد.

برای اکثر افرادی که با بهرام توکلی آشنا هستند می‌توان گفت: فیلم تنگه ابوقریب از سایر فیلم‌های این کارگردان متفاوت‌تر است و در این فیلم دیگر خبری از روحیه‌ها خاص و تز‌ها روشنفکرانه نیست.

جنس آدم‌های فیلم تنگه ابوقریب قابل لمس است و مخاطب به خاطر نزدیکی کاراکتر‌ها به دنیای معمولی انسان‌ها در هر دوره‌ای به راحتی می‌تواند با آن‌ها هم ذات پنداری کند و به دلیل قابل لمس بودن تمام بازیگران شاید همه‌ی شخصیت‌های تعریف شده در فیلم را می‌توان قهرمان فیلم دانست.

در این فیلم دیگر خبری از انسان‌های آرمانی و شعاری‌ای که برخی فیلم‌های ژانر دفاع مقدس از رزمندگان و شهدا ترسیم می‌کند؛ نیست و آقا عزیزی ساده و معمولی را به تصویر می‌کشد که دیروز لب شط آب هویج بستنی می‌خورد و امروز او جانش را پیشکش خاکش کرده است. تقریبا روال همه کاراکتر‌های داستان به همین منوال بوده و ظاهرا نویسنده نخواسته است که با تعریف از روحیات ماورائی رزمندگان و شخصیت‌های که در طول فیلم به شهادت می‌رسیدند دل مخاطب را از دور دست بودن کاراکتر‌ها بزند بلکه با نشان دادن سادگی افراد مخاطب را با خود همراه می‌کند.

اما شاید این موضوع به ذهن اکثر فیلم باز‌ها خطور کرده است که نقش و کاراکتر جواد عزتی در این فیلم به شدت به نقش دازموند در فیلم ستیغ اره‌ای یا همان hacksaw ridge نزدیک است.

با برخی تغییر، حذف و اضافه کردن در نقش دازموند می‌توان متوجه شد که کاراکتر جواد عزتی بی‌شباهت به آن نبوده و هر دو در جنگ نقش امدادگری را دارند که پیش از اینکه جانشان برای آن‌ها مهم باشد، جان هم گردانی و هم رزم‌شان مهمتر است و تلاش جواد عزتی برای یافتن مجروحان و رسیدگی به وضع آن‌ها در سخت‌ترین شرایط بسیار او را به دازموند شبیه کرده است.

تفاوت کارکتر دازموند با نقش جواد عزتی، اما در ارزش‌ها بود. دازموند براساس آرمان‌ها و ارزش‌های ضد جنگش فردی گریزان از خشونت و ترسو، ولی جواد عزت نقش کسی را بازی می‌کرد که ترس و ابایی از کشته شدن در راه دفاع از وطنش ندارد و گاهی اسلحه بدست نیز می‌شود. علاوه بر این امر موضوعی که به عقیده کارشناسان و منتقدان عرصه سینما؛ فیلم تنگه ابوقریب را در سینمای ایران متمایز ساخته؛ نشان دادن واضح قطع عضو و آسیب‌های جسمی ناشی از جنگ است.

باز هم در این امر فیلم تنگه ابوقریب بی‌شباهت به فیلم آمریکایی ستیغ اره‌ای نبوده، اما با این تفاوت که فیلم ستیغ اره‌ای فیلمی ضد جنگ است و فیلم تنگه ابوقریب دفاعِ مقدس جوانان ایرانی از کشورشان را روایت می‌کند و حتی در دیالوگ‌های فیلم نیز شاهد هستیم که نویسنده بر تفاوت جنگ با دفاع از میهن تاکید می‌ورزد و یکی از شخصیت‌ها در دیالوگی عنوان می‌کند ما نمی‌جنگیم بلکه دفاع می‌کنیم.

فیلم تنگه ابوقریب با به تصویر کشیدن جراحت‌های ناشی از بمب‌های شیمیایی توانست به وضوح دردِ عوارض پوستی این نوع بمب را به مخاطب برساند و در طول فیلم با خلق قاب‌های مفهومی از جنگ معنا‌های بسیاری را به ذهن مخاطب القا کند.

در این فیلم در صحنه‌ای با بازی مهدی قربانی بازیگر نوجوان این فیلم کارگردان به زیبایی توانسته بود که درگیر شدن کودکان و نوجوانان را در طول جنگ با آسیب‌های خاص روحی و جسمی جنگ نشان دهد و به مخاطب خود از طریق فنون ایجاد پلان‌های مفهومی معنای مورد نظر خود را برساند که در نوع خود نیز بسیار کم نظیر بود.

بازآفرینی حماسه رزمندگان در فیلم تنگه ابوقریب و استفاده از جلوه‌های بصری و ویژه از دیگر خصوصیاتی است که منتقدان فیلم را از سینمای ایران بالاتر دانسته‌اند و این نکته نیز غیر قابل انکار است که این کار بسیار تمیز انجام شده است.

اما یکی از نقاط ضعف و انتقاد‌های وارد به این فیلم گم شدن قصه کاراکتر‌ها و شخصیت‌های موجود در فیلم است. در فراز و فرود فیلم انگار نویسنده سر رشته قصه افراد را گم می‌کند و شخصیت‌ها تنها به شکلی تعریف می‌شوند که تنها فیلم را به جلو می‌برند، اما خودشان را نه!

همچنین می‌توان این احتمال را داد که خود نویسنده از پرداختن به شخصیت‌های فیلم اجتناب کرده و به نوعی نخواسته است با شاخ و برگ دادن به آن‌ها از موضوع اصلی خود منحرف شود.

روی هم رفته فیلم تنگه ابوقریب در کلیت داستانی خود و آپشن‌هایی مانند تصویربرداری، جلوه‌های بصری تازه و بازی بازیگرانی مانند جواد عزتی، مهدی قربانی و امیر جدیدی از سایر فیلم‌های ژانر خود بالاتر است و توانسته مخاطبان زیادی را به پشت گیشه‌های بلیط فروشی بکشاند.

منبع: تسنیم