روز‌هایی که با اخبار فضایی به‌سر می‌شوند/ ماهواره‌های ایرانی یک به یک در صف پرتاب

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- محیامعصومی؛ همه ماه مهر را به جشن آغاز سال تحصیلی دانش‌آموزی و دانشجویی می‌شناسند، اما مهر تنها به این شروع سرنوشت‌ساز خلاصه نمی‌شود و رویداد‌ها و اتفاقات مهمی را با خود به همراه می‌آورد که بعضی از آن‌ها حتی در سطح بین‌المللی و جهانی هستند. یکی از این رویداد‌های مهم که همه‌ساله دانشجویان، محققان و مسئولان بی‌شماری را درگیر می‌کند، جشن بین‌المللی علوم و فناوری است، علوم و فناوری که سهم موثری را در بهبود شرایط زندگی انسان‌ها دارد.

شاید در نگاه اول اندکی با عنوان «جشن بین‌المللی علوم و فناوری» غریبه باشیم، اما بدون شک علاقمندان با «هفته جهانی فضا» آشنا هستند. اما می‌دانید که چرا همه ساله هفته دوم مهرماه تحت عنوان هفته جهانی فضا معرفی می‌شود و سازمان فضایی ایران برنامه‌های مختلفی را برای این روز‌ها تدارک می‌بیند؟

طی قطعنامه‌ای که سال ۱۹۹۹ میلادی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد، هر سال از ۴ تا ۱۰ اکتبر مصادف با ۱۳ لغایت ۱۹ مهرماه هفته جهانی فضا نامیده می‌شود و دلیل این نامگذاری، گرامیداشت دو نقطه عطف در تلاش بشر برای دستیابی به فضا است، یکی ۴ اکتبر ۱۹۵۷ که نخستین ماهواره زمینی ساخت بشر به نام Sputnik ۱ پرتاب شد و راه را برای اکتشاف فضا باز کرد و دیگری ۱۰ اکتبر ۱۹۶۷ که مربوط به امضای معاهده‌ای درمورد اصول مشخص کننده حدود دولت‌ها در اکتشافات فضایی و استفاده صلح آمیز از فضای ماوراء جو (شامل ماه و سایر اجرام سماوی).

«هفته جهانی فضا» تنها به یک نامگذاری و گرامیداشت ساده ختم نمی‌شود و سازمان ملل و مسئول انجمن هفته جهانی فضا برای رسیدن به اهدافی همچون ترویج و توسعه دانش فضایی و آشنا کردن مردم و جوانان با نقش فناوری فضایی در زندگی انسان‌ها روی زمین؛ از تمامی گروه‌ها و تشکل‌های سراسر جهان خواسته تا در این هفته برنامه‌های مختلفی مانند برگزاری همایش‌ها و نمایشگاه‌های فضایی، اجرای مسابقات علمی و هرکاری برای جلب نظر جوانان به دانش فناوری فضایی انجام دهند.

 

بنابراین از سال ۱۹۹۹ تاکنون تمام کشور‌ها این هفته را گرامی می‌دارند و برای آن برنامه‌های ویژه‌ای دارند، سازمان فضایی ایران هم از سال ۲۰۰۰ از این موضوع استقبال کرد، البته در سال‌های ابتدایی برنامه‌ها آنچنان گسترده نبود و نهایتا چند سخنرانی و همایش برگزار می‌شد، اما طی سال‌های اخیر با فراگیر شدن این موضوع در بین مردم، بخصوص دانشگاهیان برنامه‌های پرمحتوا رنگ و بوی وسیع‌تری به خود گرفت.

شعار هفته جهانی فضا برای سال ۲۰۱۸ «فضا جهان را متحد می‌کند» تعیین شد و در این راستا سازمان فضایی ایران علاوه بر برگزاری نشست‌های علمی و تخصصی در دانشگاه‌ها برنامه‌های مختلفی همچون برگزاری نمایشگاه دستاورد‌های فضایی، پخش زنده خورشید، برگزاری مسابقه موشک‌های آبی، توزیع بسته‌های معرفی پژوهشگاه فضایی ایران، برگزاری اردوی فضایی خانواه، کارگاه رصد ماهواره‌ها، برنامه شب رصد و ... را در نظر گرفته است و به مرور از ابتدای هفته در مکان‌های مختلف اجرا خواهند شد.

مرتضی براری رییس سازمان فضایی ایران در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو با بیان اینکه ایران جزو ۹ کشور اول دنیا در دستیابی به فناوری فضایی است، درباره پرتاب ماهواره‌های ایرانی به فضا بیان کرد: با پرتاب ماهواره امید در سال ۱۳۸۷ کشور به چرخه کامل فناوری فضایی دست یافت، خوشبختانه پس از ساخت این ماهوراه از سوی مهندسان و محققان داخلی و قرار گرفتن آن در مدار، توانستیم سیگنال‌هایی را از آن دریافت کنیم.

رییس سازمان فضایی ایران با بیان اینکه مدار‌های عملیاتی برای قرار گرفتن ماهواره‌ها روی آن شامل مدار کم ارتفاع «لئو» در ارتفاع ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتری و ماهواره «ژئو» در ارتفاع ۳۰۰۰ کیلومتری است، ادامه داد: در سال ۹۲ «کاوشگر پژوهش»، در سال ۹۳ ماهواره «فجر امید» پرتاب شد و در سال ۹۶ نیز ماهواره‌های «پیام» دانشگاه امیرکبیر، «دوستی» دانشگاه شریف و ماهواره «مخابراتی ناهید» در دستور کار محققان قرار گرفت.

به گفته وی، ماهواره سنجشی «پارس ۱» از سوی پژوهشگاه فضایی و ماهواره مخابراتی «ناهید ۲» درحال تکمیل شدن است.

 

رییس سازمان فضایی کشور با بیان اینکه ماهواره‌های «ناهید ۱ و ۲» و «ایرانست ۱ و ۲» تا سال ۱۴۰۴ نیز در مدار ژئو قرار خواهند گرفت، درباره ماهواره‌های دانشگاه علم و صنعت اظهار داشت: ساخت و طراحی ماهواره منجر شده تا نام این دانشگاه با فناوری‌های فضایی عجین شود و امیدواریم این دانشگاه بتواند کل زنجیره فضایی کشور را ارتقاء دهد.

وی ادامه داد: ماهواره سنجشی «ظفر» نیز در دانشگاه علم و صنعت طراحی و ساخته شده است و امیدواریم در سال آینده این ماهواره در مدار خود قرار بگیرد. زمان ماندگاری ماهواره ظفر در مدار دو سال تعیین شده است.

از طرف دیگر محمود مانی رئیس پژوهشکده علوم و فناوری فضای دانشگاه امیرکبیر طی سخنرانی‌های خود در برنامه‌های هفته جهانی فضا اعلام کرده است که مدل مهندسی ماهواره «پیام» در سال ۸۹ و مدل کیفی این ماهواره در سال ۹۶ اجرایی شد و در حال حاضر مدل نهایی ماهواره «پیام» و همچنین انجام تست‌های سازگاری برای پرتاب به‌زودی به اتمام می‌رسد، درواقع این ماهواره با استفاده از ماهواره‌بر «سیمرغ» در مدار قرار خواهد گرفت.

بطور کلی ماهواره‌های ایرانی را می‌توان به شرح زیر اعلام کرد:
-ماهواره «رصد» بعنوان نخستین ماهواره تصویربرداری، خردادماه ۱۳۹۰ در مدار لئو زمین قرار گرفت.
-ماهواره ایرانی سنجش از دور «نوید» توسط دانشگاه علم و صنعت بهمن ماه ۱۳۹۰ به فضا پرتاب شد.
-علاوه بر پایان ماموریت ماهواره نوید، طراحی ماهواره «ظفر» به وسیله دانشگاه علم و صنعت، طراحی ماهواره سپهر دانشگاه خواجه نصیر، رونمایی از نمونه پروازی ماهواره «آت سَت» دانشگاه امیرکبیر، پایان ساخت ماهواره «شریف» دانشگاه صنعتی شریف، تکمیل ماهواره «فجر»، آغاز مطالعات ماهواره «ناهید»، «طلوع» و «زهره» را می‌توان از جمله اقدامات بخش فضایی کشور در بهمن ماه سال ۱۳۹۱ عنوان کرد.

 

-بهمن ماه ۱۳۹۲ از ۲ ماهواره فضایی «تدبیر» (از سوی دانشگاه علم و صنعت) و «خلیج فارس» (ساخته شده از سوی دانشگاه صنعتی مالک اشتر) رونمایی شد.
- ماهواره ملی «فجر» بهمن ماه ۱۳۹۳ با موفقیت به فضا پرتاب شد و در مدار زمین قرار گرفت.
- بهمن ماه ۱۳۹۴ ماهواره دانشجویی «دوستی» رونمایی شد.
-ماهواره مخابراتی «ناهید ۱» که برای نخستین بار در کشور طراحی و ساخته شده است، در بهمن ماه ۱۳۹۵ رونمایی شد.

البته ایران در این سال‌ها تنها به پرتاب ماهواره‌های کاربردی اکتفا نکرده و از آنجایی که قرار است خود را برای پرتاب انسان به فضا آماده کند، اقدام به پرتاب موجودات زنده شبیه انسان کرده است.

در بهمن ماه سال ۱۳۹۱ دانشمندان ایرانی موفق شدند اولین میمون را به فضا ارسال و به سلامت بازیابی کنند، با تکرار این موفقیت و دستاورد‌های جدید آن، جایگاه جمهوری اسلامی ایران در فناوری زیست- فضایی بیش از پیش تثبیت شد. دومین میمون فضانورد ایران به نام «فرگام» آذر ماه سال ۹۲ راهی فضا شد و با سفری ۱۵ دقیقه‌ای تا ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری، نام خود را به عنوان دومین موجود زنده‌ای که با موفقیت توسط ایران به فضا پرتاب و سالم بازگشت، ثبت کرد.

در حقیقت فرستادن میمون‌های نوع ماکاک بارقه‌های امید برای اعزام فضانورد ایرانی را تا سال ۱۴۰۴ هجری شمسی به فضا زنده کرد. به امید آنکه موفقیت ایران و ایرانی در فناوری‌های فضایی بیش از پیش ارتقا پیدا کند و خبر‌های پرتاب فضانوردان ایرانی به فضا را به گوش جهانیان برسانیم.