طرح‌های حمایتی برای پروژه‌های نانویی / از دل دانشگاه ایرانی تا قلب دانشگاه‌های منچستر زیر چتر فناوران حوزه نانو

گروه فناوری خبرگزاری دانشجو- حمیده آقاجانی؛  شرط لازم رسیدن به یک هدف، انجام تحقیق و پژوهش اصولی و صحیح است، درواقع در یک پروژه تحقیقاتی برای گرفتن تصمیمی صحیح، پژوهشگران باید با استفاده از یک الگوی منظم، دقیق و منطقی به دانشی تازه دست یابند. در عصر جدید پژوهش یک عنصر کلیدی در توسعه محسوب می‌شود و محور اصلی توسعه علم را باید در دانشگاه‌های برجسته دنیا یافت هرچند با توجه به پیشرفت روزافزون علم در چند دهه اخیر روش و موضوعات تحقیق نیز دستخوش تغییر شده اند و در ایران نیز به اذعان برخی مسئولان دانشگاهی تحقیقات رنگ و بوی تکرار به خود گرفته اند، اما در مقابل، حوزه نانو با پیشرفت‌های چشمگیری همراه بوده است.

حمایت عمومی از تحقیقات فناوری نانو
ستاد توسعه فناوری نانو از سال ۱۳۸۳ با اجرای برنامه حمایت تشویقی از انجام فعالیت‌های پژوهشی در حوزه فناوری نانو حمایت می‌کند. این برنامه شامل آیین‌نامه‌های حمایت از پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی، حمایت از چاپ مقالات در مجلات ISI و مجلات علمی پژوهشی، حمایت از ارائه مقالات در کنگره‌های بین المللی خارجی، حمایت از چاپ کتاب، حمایت از برگزاری کنگره‌های داخلی و... است. در سال ۱۳۹۷، در مجموع ۱۱۲۲۱۵.۲ میلیون ریال حمایت تشویقی به ۱۲۸۵۱ درخواست تأییدی سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ پرداخت شد.

لازم به ذکر است این پرداخت‌ها به صورت مستقیم و طبق آیین‌نامه مصوب حمایت تشویقی به حساب محققان واریز می‌شود.  

با توجه به تصویب سند گسترش کاربرد فناوری نانو در کشور و تغییر رویکرد نسبت به فعالیت‌های پژوهشی فناوری نانو از رویکرد ترویجی به رویکرد افزایش کیفیت دستاورد‌های علمی، حرکت به سمت مرجعیت علمی و انجام پژوهش‌های کاربردی و صنعتی با رویکرد ماموریتگرا، برنامه حمایت تشویقی ستاد نانو از ابتدای سال ۱۳۹۷ با این رویکرد‌های جدید اجرا می‌شود. در ادامه اقدامات صورت گرفته در سال ۹۷ در راستای حمایت عمومی از تحقیقات فناوری نانو بیان میشود.

حمایت تشویقی از پایان‌نامه‌های صنعتی و کاربردی
با توجه به اینکه آیین‌نامه حمایت از پایان‌نامه‌های صنعتی و کاربردی تصویب و به عنوان آیین‌نامه عمومی حمایت‌های تشویقی از مهرماه ۱۳۹۷ اجرایی شده است.

اهداف همچون رفع نیاز، توسعه یا ارتقاء محصوالت شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع با استفاده از فناوری نانو،  جهت‌دهی تحقیقات فناوری نانو به سمت فعالیت‌های کاربردی و تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه و تقویت بنیه علمی شرکت‌های دانش‌بنیان فناوری نانو در این آیین‌نامه مورد توجه قرار گرفته است.

 

 

ستاد نانو با توجه به تعامل با صنایع، سازمان‌ها و رصد و شناسایی فناوری‌ها و نیاز‌های موجود در بخش صنعت و بازار، اقدام به معرفی نیاز‌های شناسایی شده کرده است. این نیاز‌ها در قالب درخواست پروپز تهیه و در سایت ستاد با آدرس rfp/ir.nano.www اعلام می‌شود.

پایان‌نامه‌های دارای متقاضی مشخص حمایت تشویقی دریافت کردند
حمایت تشویقی، ویژه پایان‌نامه‌هایی است که در راستای نیاز‌های تحقیقاتی شرکت‌های فناوری نانو و صنایع کشور تعریف و انجام می‌شوند. این دسته از پایان‌نامه‌ها براساس ارتباط مستقیم بین استاد و دانشجو با شرکت متقاضی تعریف می‌شوند و شرکت یا صنعت متقاضی پایان‌نامه باید فردی را به عنوان رابط صنعتی به ستاد معرفی کند.

پایان‌نامه‌هایی که منجر به ساخت نمونه اولیه می‌شوند

این حمایت تشویقی ویژه پایان‌نامه‌هایی است که حاصل و نتیجه پایان‌نامه، دستیابی به نمونه اولیه محصول است. نمونه اولیه مورد حمایت این روش اجرایی، شامل تولید محصول جدید، بهبود خواص مواد و محصولات موجود، ساخت دستگاه جدید یا قطع‌های از دستگاه‌های موجود با خواص بهبود یافته و تولید نانومواد در مقیاس نیمه صنعتی یا مقیاس پایلوت می‌شود.

با اعلام این آیین‌نامه در مهرماه ۱۳۹۷ تا انتهای سال ۱۳۹۷، تعداد ۲۱ درخواست براساس این آیین‌نامه ثبت شده است که تا کنون ۱۰ درخواست تأیید شده است. در سال ۱۳۹۷، درخواست‌های حمایت تشویقی پروپزال‌ها و پایان‌نامه‌هایی که در انتهای سال ۱۳۹۶ و براساس آیین‌نامه حمایت گام به گام از پایان‌نامه‌های تحصیات تکمیلی، درخواست خود را ثبت کرده بودند؛ بررسی و ۳۷۵ پروپوزال کارشناسیارشد، ۱۷۷ پروپزال دکتری، ۳۱۱ پایان‌نامه کارشناسی ارشد و ۱۰۶ پایان‌نامه دکتری تأیید شدند. همچنین دستاورد پایان‌نامه‌های قبل از سال ۱۳۹۷ به صورت جدول زیر است. الزم به ذکر است که تفاوت تعداد کل درخواست‌ها با مجموع تعداد درخواست‌های تایید و مردود شده، مربوط به مدارک در دست داوری یا مدارک دارای نقص است.

 

حمایت از چاپ مقالات فناوری نانو در نشریات منتخب
از ابتدای سال ۱۳۹۷ آیین‌نامه حمایت از انتشار مقالات فناوری نانو در مجلات منتخب با هدف حمایت از فعالیت‌های پژوهشی با کیفیت اجرا شده است. در این آیین‌نامه حدود ۱۰ درصد کل مجلات نمایه شده در JCR که توسط Science of Web معرفی می‌شود، به عنوان مجلات منتخب شناسایی و معرفی شده‌اند. ستاد ویژه توسعه فناوری‌نانو برای شناسایی مجلات با کیفیت، شاخص‌های علم سنجی مختلفی را بررسی و از نظرات محققان صاحب نظر مجلات استفاده شده و ضریب ایگن در این زمینه استفاده کرده است.

برای انتخاب مجلات تراز اول، از شاخص حاصل ضرب ضریب تأثیر است. مجلات منتخب در ۱۵۵ حوزه موضوعی هستند و سعی شده است که در تمامی حوزه‌های علوم نانو، حداقل یک مجله وجود داشته باشد. این مجلات در ۴ گروه» الف، ب، ج. و د. «تقسیم شده‌اند که به ترتیب حمایتی به مبلغ ۴۰۰،۱۰۰،۴۰ و ۱۵ میلیون ریال برای آن‌ها در نظر گرفته شده است. ستاد نانو، در راستای حمایت از مجلاتی که در داخل کشور منتشر می‌شوند و محققانی که دستاورد‌های خود را در این مجلات به چاپ می‌رسانند، ۱۳ مجله داخلی را در لیست مجلات منتخب قرار داده است.  

لازم به ذکر است که این ۱۵۳۳ مقاله، در ۱۶۷ عنوان مجله چاپ شده‌اند که میانگین ضریب تأثیر این تعداد مقاله، ۴٫۴۵ است. بالاترین IF که مقالات آیین‌نامه جدید در آن چاپ شده‌اند، مربوط به مجلات Science و Nature است که محققانی همچون علی اسفندیار؛ استادیار فیزیک دانشگاه صنعتی شریف با موضوع مقالات «نتایج آزمایشات جدید از اندازهگیری ضریب دیالکتریک آب و  ترابرد بالستیک مولکولی از کانال‌ها و غشا‌های نانومتری» به چاپ رسیده است.

همچنین مهدی نیک‌عمل؛ دانشیار فیزیک دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی نیز با همکاری محققانی از دانشگاه‌های منچستر انگلستان و آنتورپ بلژیک موفق به چاپ مقاله در نشریه معتبر نیچر در سال ۲۰۱۸ شد. موضو ع. محوری مقاله وی «بررسی‌های نظری و تجربی تابش باریک‌های از اتم‌های هیدروژن از میان نانوکانال‌های ساخته شده از گرافن سفید» است.

گفتنی است؛ در سال ۱۳۹۷ درخواست‌های حمایت تشویقی انتشار مقاله در مجلات ISI محققانی که در انتهای سال ۱۳۹۶ درخواست خود را ثبت کرده بودند بررسی شد و ۷۶۵ مقاله مورد تأیید قرار گرفتند.

حمایت از ارائه مقالات فناوری نانو در کنگره‌های بین‌المللی
ستاد توسعه فناوری نانو، به منظور حمایت از حضور مؤثر متخصصان فناوری نانو در کنگره‌ها و مجامع بین‌المللی از مقالات ارائه شده در کنگره‌هایی حمایت میکند که محققان معتبر به عنوان سخنران کلیدی در آن‌ها حضور دارند. در سال ۱۳۹۷، تعداد ۴ درخواست حمایت برای کنگره‌های خارج از کشور ثبت شده است؛ از این تعداد ۲ درخواست حمایت در کمیته داوری ستاد نانو تأیید شد.

ترجمه و تدوین کتب علمی فناوری نانو حمایت شد

حمایت از مجلات علمی ـ پژوهشی داخلی فناوری نانو