بازتوانی شناختی راهی برای درمان آسیب‌های مغزی است

به گزارش گروه فناوری خبرگزاری دانشجو به نقل از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که چه موضوعی باعث می‌شود ما، "ما" باشیم؟ یک کامپیوتر سیستمی پیچیده است. اما مغز ما از پیشرفته‌ترین کامپیوتر‌ها نیز شگفت انگیز و پیچیده‌تر است. میلیارد‌ها سلول عصبی کنار هم قرار می‌گیرند تا پیام و فرمانی عملی شود. زمانی که شما تصمیم به انجام کاری می‌گیرید پیام از این سلول‌ها عبور می‌کند و در نهایت فرمان اجرا به شما داده می‌شود. همچنین ارتباط میان این سلول‌ها عملکرد‌های شناختی همچون توجه، حافظه و تصمیم گیری را ایجاد می‌کند. همان عملکرد‌هایی که باعث می‌شود ما، "ما "باشیم.

زمانی که مغز دچار آسیب می‌شود این عملکرد‌ها افت پیدا می‌کند. اما با توان بخشی شناختی می‌توان آن‌ها را در مسیر بهبود قرار داد. ضربه به سر از آسیب‌هایی است که منجر به اختلال عملکرد شناختی در افراد می‌شود. هر سال ۶۹ میلیون نفر در جهان دچار آسیب تروماتیک مغزی می‌شوند. برخی از این افراد دچار ناتوانی طولانی مدت می‌شوند و بازگرداندن آن‌ها به زندگی عادی همواره چالش بزرگی برای درمانگران است. اما بخش اعظم این آسیب‌ها ناشی از سوانح جاده‌ای است و متاسفانه کشور ما در میان کشور‌های با بیشترین میزان تصادفات جاده‌ای قرار دارد. اختلال عملکرد شناختی ناشی از آسیب سر در کشور ما خسارت‌های زیادی به بار آورده است. آسیب‌هایی که شاید علامت مهمی را در همان ابتدا بروز ندهند، اما در طول زمان هزینه زیادی را به جامعه تحمیل می‌کنند.

اما شاید مهمترین سوال این باشد که آیا بالاخره توان بخشی شناختی می‌تواند تغییراتی قابل توجه و همچنین اندازه گیری را در طول زمان در افراد ایجاد کند؟ سوالی که هنوز ذهن بسیاری از محققان را به خود مشغول کرده است و مقالات زیادی در این راستا به چاپ رسیده اند و در نهایت سوال مهم دیگر این خواهد بود که آینده توان بخشی شناختی چیست؟ عوامل زیادی در پاسخ به این سوال نسبتا سخت نقش دارند. در طی سالیان اخیر با پیشرفت آگاهی از این فاکتور‌ها دیدگاه محققان نیز نسبت به آینده توان بخشی تغییر کرده است. انعطاف پذیری عصبی، فناوری، تفکر بین رشته‌ای برخی از این عوامل هستند. مغز ما هر روز و هر لحظه در حال تغییر است. زمانی تصور می‌شد که مغز پس از شکل گیری دیگر تغییر نمی‌کند، اما مغز ما با مغز چند ثانیه پیش متفاوت است. هم اکنون چالش اصلی نحوه استفاده از این پتانسیل مغز یعنی قدرت تغییر آن در راستای بازگرداندن عملکرد‌های قبلی آن است.

درباره فناوری نیز باید گفت: پیشرفت چشمگیر آن توانایی برای یادگیری و کنترل محیط بیش از پیش کرده است. یکی از مهمترین اهداف توان بخشی شناختی بازگشت افراد به زندگی و بهبود عملکرد‌های اجرایی آن‌ها است. فناوری در این میان نقش مهمی را ایفا می‌کند. به تراشه‌های کامپیوتری فکر کنید که به وسیله مغز ما کنترل می‌شود. به سلول‌هایی فکر کنید که در مغز افراد مبتلا به پارکینسون کاشته می‌شوند. پیشرفت فناوری عاملی است که هر چند سال یک بار نتایج حاصل از پژوهش‌هایی که میزان تاثیرگذاری توان بخشی شناختی را گزارش می‌دهند را بی اعتبار می‌کند. از طرفی استفاده از نرم افزار‌های کامپیوتری و ارائه تکالیف شناختی به افراد می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد.