خطیبی: دولت‌ها درآمد‌های سهل‌الوصول دوست دارند/ به جای خام‌فروشی از شرکت‌های دانش بنیان استفاده کنید

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، سالهاست که اسناد بالا دستی و تاکیدات مقام معظم رهبری بر عبور از خام فروشی نفت و استفاده حداکثری از ثروت ملی و خدادادی به نام نفت و گاز مطرح شده است، اما تا کنون اثری اجرایی از حرکت به سمت این موضوع مهم و راهبردی که نقش ویژه‌ای در استقلال اقتصادی کشور ایجاد می‌کند دیده نشده است. با اینکه تحریم‌ها فرصت فروختن نفت خام را از ما گرفت و مسوولین بر این موضوع تاکید کردند که تحریم نوعی فرصت است، اما همچنان این فرصت نتوانسته مسوولین را برای عبور از خام فروشی و اتحاد حول محور ساختن کالای نهایی از انرژی‌های طبیعی کشور جمع کند.

خام فروشی نفت و بسیاری از منابع طبیعی یا به نوعی آینده فروشی و وابستگی به واردات بسیاری از کالاها معضلاتی است که چندین دهه است گریبان گیر اقتصاد ایران است.

 

اکثر کارشناسان اقتصادی تنبلی دولتمردان و درآمد سهل الوصول خام فروشی را علت عقب ماندگی بسیاری از صنایع و معادن و حتی حوزه کشاورزی می دانند. کشورهای پیشرفته ی غربی و شرقی که خود هم مصرف کننده ی منابع طبیعی از جمله نفت و گاز هستند و هم تولیدکننده و صادرکننده ی کالا بوده و از بازارهای مصرفی مثل ایران بیشترین استفاده را می کنند همواره علاقه مندند تا منابع طبیعی کشورهای در حال توئسعه یا عقب افتاده را خریداری کرده و بعد از فرآوری و با استفاده از دانش و تکنولوژی به چندین برابر قیمت به همین کشورها بفروشند!

اگر اقتصاد ایران امروز گرفتار معضل بی ثباتی و تورم مزمن و رکود بی سالبقه است ریشه در همین خام فروشی و اتکا به فروش نفت دارد که بر خلاف یک اقتصاد پویا و مقاوم با تنگ تر شدن حلقه تحریم ها و رکود تولید و تجارت جهانی با توجه به شیوع کرونا بسیار شکننده و آسیب پذیر است. اما اینکه چرا با وجود اظهار نظر همیشگی کارشناسان و تاکیدات مکرر رهبر انقلاب و تدوین برنامه های مستمر توسعه و اسناد بالادستی و چشم اندازها همچنان یک کشور وابسته به منابع طبیعی و خام فروش هستیم سوالی است که برای اذهان عمومی و حتی خواص همواره وجود دارد. محمد علی خطیبی؛ کارشناس انرژی در این گفتگو به این پرسش پاسخ داده که چرا این موضوع مهم عملی نمی‌شود که در ادامه مشاهده می کنید.

قطع خام فروشی و عبور از این موضوع بار‌ها و بار‌ها در طی دهه‌های گذشته مطرح شده چرا این نتیجه حاصل نمی‌شود؟ گره کار در کجاست؟
قطع وابستگی از خام فروشی نفت و استفاده از محصولات به جای خام فروشی و کسب ارزش افزوده تصمیم سختی است که اجرای آن نیز به مراتب سخت‌تر است لذا تحقق این تصمیم و عملیاتی کردن آن نیازمند روی کار آمدن دولتی است که به درآمد‌های نفتی یا بهتر است بگویم درآمد‌های باد آورده خود را عادت ندهد. متاسفانه دولت‌ها در جمهوری اسلامی ایران علی رغم اینکه بر عبور از خام فروشی نفت تاکید می‌کنند، اما به سادگی از این درآمد باد آورده دست بر نمی‌دارند و به سمت ساخت زیر ساخت‌هایی نمی‌روند که از آن بتوان محصولات نهایی با کیفیت و قابل رقابت در بازار‌های جهانی تولید کرد، محصولاتی که اگر در بازار‌های بین المللی فروخته شود در نهایت کشور را در وضعیت بهتر اقتصادی قرار می‌دهد، اما چون این تصمیم دشواری‌هایی دارد و عموما دولت‌ها تنبل هستند و به دنبال راه حل‌های سهل الوصولی هستند و درآمد‌های آسان را طلب می‌کنند تا امروز موفق به عبور از خام فروشی نفت و رسیدن به محصولات ارز آور نشده ایم.

مجلس‌ها چه همسو با دولت چه غیر همسو در این مورد شعار داده اند، اما عملا دولت را در تنگنای نظارتی قرار نداده اند آیا مجلس هم دراین بی عملی دولت مقصر است؟
قطعا مقصر است چرا که مجلس باید دراین مورد با دولت‌ها سخت گیر باشد، مجلسی‌ها باید به این موضوع مهم اهتمام داشته باشند که اهداف ملی با منافع ملی به شدت عجین است، لذا در این مورد خاص و در همه مواردی که به منافع ملی مربوط می‌شود باید با سخت گیری دولت‌ها را تحت فشار قرار دهند تا اهداف عالی را در طول کاری خود عملیاتی کند. مثلا عبور از خام فروشی نفت را در یک دوره پنج ساله برای دولت هدف گذاری کنند و هر ساله روند کار را مورد بررسی موشکافانه قرار دهند و میزان پیشرفت و بازخواست دولت را بدون هیچ گونه تعارفی در دستور کار قرار دهند. معمولا مجلسی‌ها با این جملات که بگذارید دولت‌ها کارشان را انجام دهند، سخت گیری زیاد موجب تضعیف دولت می‌شود با این ترفند‌ها معمولا بر دولت‌ها سختت نمی‌گیرند و به نوعی راه را گم می‌کنند در حالی که اگر به اهداف مهم اسناد بالا دستی دقت کنید متوجه می‌شوید که هر سندی اعم از اقتصاد مقاومتی تا افق و چشم انداز‌های توسعه‌ای همه و همه بر عبور از خام فروشی نفت تاکید دارند چرا که تولید کالای نهایی به معنی آوردن ارزش افزوده بالا و ثروت برای کشور است، از سوی دیگر کالا‌ها کمتر رصد می‌شوند و کمتر از تحریم‌ها تاثیر می‌گیرند در حالی که مواد خام به شدت رصد می‌شود و قابل رهگیری است، لذا مجلس اگر بستر سازی کند ودولت را در برهه زمانی مشخص ترغیب و وادار به عبور از خام فروشی نفت کند قطعا با سخت گیری‌هایی یک بار برای همیشه از این موضوع خلاص می‌شویم و برای استقلال اقتصادی کشور، افزایش تولید، اشتغال و رفاه عمومی به سمت نوینی حرکت خواهیم کرد.

ببینید مجلس نباید دراین باره با دولت شوخی داشته باشد، جدیت در این کار شرط مهمی است، سخت گیری ونظارت‌های دائمی بر برنامه‌ها و فعالیت‌های دولت، نظارت‌های هوشمند وکنار گذاشتن تعارف با دولت، این دولت یا دولت آتی فرقی نمی‌کند، مجلس به عنوان خانه ملت و نمایندگان مردم باید طرح‌ها و پروژه‌های عبور ازخام فروشی نفت را که به استقلال اقتصادی کشور پیوند خورده را مطالبه و پیگیری کند، یعنی تا زمان تحقق هرگز لحظه‌ای دست از سر دولت برندارد وآن را رها نکند در این صورت است که موفق به عبور از خام فروشی نفت می‌شویم. اگرمجلس هر آنچه دولت ارائه داد را تصویب کند و همراه دولت در انجام کار‌های آسان باشد هیچ چیزی نسبت به قبل فرق نخواهد کرد چرا که معمولا دولت‌ها راحت طلب هستند.‌

می‌گویند جهان در حال عبور از انرژی‌های فسیلی و به سمت انرژی‌های تجدید پذیر حرکت می‌کند آیا این مساله درست است و برنامه ما برای حرکت همسو با جهان دراین باره چگونه باید باشد؟
قطعا ما هم دراین مورد باید با جهان همراه باشیم و برای رسیدن به استفاده هر چه بیشتر از انرژی‌های تجدید پذیر برنامه‌های عملیاتی داشته باشیم، اما اینکه جهان از انرژی‌های فسیلی عبور می‌کند و به سمت انرژی‌هایی مثل انرژی باد، خورشید، زمین گرمایی می‌رود اینگونه نیست که به این زودی‌ها سبد انرژی جهان از انرژی‌های فسیلی خالی شود. سهم انرژی‌های تجدید پذیر در سبد مصرفی دنیا زیر ۱۰ در صد است بنابراین کما کان دنیا به صورت عمده به انرژی‌های فسیلی نفت و گاز و ذغال سنگ وابسته است، لذا به این زودی‌ها دنیا از انرژی‌های فسیل چشم پوشی نمی‌کند، هر چند دنیا از انرژی‌های فسیلی چشم پوشی نمی‌کند، اما ما باید به سمت تولید محصولات نهایی با ارزش از این انرژی‌ها برویم و با انرژی نفت و گاز صد‌ها محصول با ارزش افزوده بسیار بالا تولید کنیم و خود خریدار محصولاتی نباشیم که از نفت خام ما توسط کشور‌های صنعتی تولید شده است! ضمن اینکه برای انرژی‌های تجدید پذیر نیز باید برنامه‌های خوبی دااشته باشیم و از انرژی‌های فسیلی به عنوان یک نعمت خدادادی استفاده کنیم. خوشبختانه با رشد شرکت‌های دانش بنیان و تحصیل کردگان قابل توجه در حوزه علم و فناوری به کمک نیرو‌های انسانی متخصص در این حوزه می‌توانیم محصولات با ارزشی تولید کنیم، لذا با توجه به اینکه همه روی این موضوع اجماع داریم در اجرا باید مساله را به صورت جدی تری در کل حاکمیت دنبال کنیم.