گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- عارفه چلنگر؛ "من آمده‌ام که روحانی آخرین رییس جمهور ایران نباشد. " این جمله معروف عبدالناصر همتی نامزد ریاست جمهوری است که در روز‌های گذشته در گفت‌وگوی کلاب هاوسی‌اش در کنایه به رد صلاحیت‌ها و به زعم خودش فضای غیررقابتی انتخابات اعلام کرد. حال آنکه نگرانی اصلی اینجاست که اگر او سکان امور کشور را برعهده بگیرد و سیاستی که موجب تورم افسار گسیخته و ویرانی بورس شده را ادامه دهد، آیا ایرانی می‌ماند که رئیس جمهور بخواهد.
با وجود کارنامه ۳ ساله ضعیف همتی در بانک مرکزی، وی همچنان مدعی است که عملکردش در در این بانک بسیار خوب بوده و اگر او نبود فروپاشی اقتصاد را داشتیم. این ادعا درحالی در روز‌های اخیر به دفعات از سوی همتی مطرح می‌شود که در حوزه نقدینگی، تورم، پایه پولی، نرخ ارز و ... در ۳ سال اخیر شاهد رشد نجومی و رکورد‌های تاریخی بوده ایم. در ادامه به بررسی عملکرد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در دوران ریاست عبدالناصر همتی خواهیم پرداخت
آیا همتی با اقتصاد آشنایی دارد؟
بانک مرکزی به ریاست عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۹ برای اولین‌بار به‌طور رسمی اعلام کرد برای سال ۱۳۹۹ هدفگذاری تورمی را مدنظر قرار داده و نرخ ۲۲درصدی (با دامنه ۲ ±درصد) را به‌عنوان هدف تورمی خود انتخاب کرده است. در همان زمان بسیاری از کارشناسان اقتصادی اعلام کردند در تحقق نرخ هدفگذاری تورمی بانک مرکزی تردید دارند و حتی هشدار دادند که اگر این هدفگذاری به نتیجه نرسد، اعتماد و سرمایه اجتماعی نهاد ناظر پولی و بانکی به‌شدت آسیب خواهد دید.
حق با کارشناسان اقتصادی بود، چراکه تورم در پایان سال ۱۳۹۹ عددی نزدیک به ۴۰ درصد را ثبت کرد و حتی در سال‌جاری تورم سالانه بسیار فراتراز ۴۱ درصد نیز رفت. البته همان‌طور که گفته شد این نرخ، اعلامی مرکز آمار ایران بوده و در واقعیت ۴ تا ۵ درصد نیز از نرخ واقعی‌ای که بانک مرکزی اعلام می‌کند، متفاوت است. به هرحال عدم تحقق و فاصله ۲۰ درصدی نرخ تورم با نرخ هدفگذاری تورمی همتی، نشان داد وی برخلاف ادعای آشنایی با مبانی اقتصاد، چندان هم با واقعیت‌های این علم آشنا نیست.
یکی اصلی‌ترین شاخص‌های مورد بررسی در کارنامه رئیس سابق بانک مرکزی، موضوع هدفگذاری تورم است. گزارشات رسمی نشان می‌دهد علی رغم وعده عبدالناصر همتی برای کنترل تورم و ثبات در قیمت‌ها طی دوره حضورش در ساختمان میرداماد، نرخ تورم نقطه به نقطه از ۱۳.۸ به ۴۹.۵ درصد رسیده است.
تیشه بانک مرکزی بر ریشه پول ملی
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی همچنان بر این باور است که با گفتار درمانی می‌توان قیمت ارز و بازار را کنترل کرد. غافل از اینکه به نظر می‌رسد بانک مرکزی هیچ‌گاه نقش بازارسازی خود را در بزنگاه‌ها خوب ایفا نکرده است و به خصوص در هفته‌های اخیر، علیرغم اینکه او از نقش پررنگ این بانک در ثبات بخشی به بازار می‌گوید، اما نوسانات نرخ باز هم بدون پایه و اساس و حداقل بر مبنای فضایی خارج از عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد.
برای نمونه، نرخ ارز از حدود ۹هزار و ۱۵۵تومان در اولین روز تصدی مسئولیت بانک مرکزی (۳مرداد ۹۷)، طی ۲.۵ سال با رشد شگفت‌انگیز ۲۴۸درصدی به ۳۱هزار و ۸۵۶تومان تا اواخر مهرماه سال۱۳۹۹ رسیده است. گرچه در ماه‌های اخیر نرخ دلار تا کانال ۲۳هزار و ۲۲هزار تومان کاهش یافته، اما پرواضح است که همتی برخلاف ادعای خنثی‌سازی تحریم‌ها، نقشی در این کاهش نرخ ارز نداشته و بخشی از این کاهش نرخ در نتیجه تحولات سیاسی بوده است.
اما مقایسه عملکرد همتی با روسای قبلی بانک مرکزی نیز نشان می‌دهد تنها در سال۱۳۹۹ نرخ ارز با جهش ۱۱۴درصدی از ۱۴هزار و ۹۰۳تومان در انتهای سال۱۳۹۸ به ۳۱هزار و ۸۵۶تومان تا انتهای مهرماه۱۳۹۷ رسیده که این رشد، بالاترین نرخ رشد سالانه نرخ ارز طی ۴۰سال اخیر بوده است. این درحالی است که در دوره مدیریت دیگر روسای بانک مرکزی رشد سالانه قیمت دلار بین۴ تا ۴۸ درصد بوده است و بر این اساس مابقی نوسانات نرخ ارز حتی در دوره جنگ تحمیلی نیز کمتر از دوره ریاست همتی بر بانک مرکزی بوده است.
مرد شماره یک بانک مرکزی این روزها گرچه ناکامی‌های خود در مدیریت تورم و نرخ ارز را به تحریم‌ها و FATF ربط می‌دهد، اما بررسی نتایج عملکرد وی در حوزه بانکداری نشان از آن دارد که به‌رغم ادعاهای مطرح شده، طی سه سال اخیر مدیریت بانک مرکزی دچار تنش‌های بی سابقه‌ای بوده است. بررسی کارنامه ۱۰ رئیس بانک مرکزی کشور طی ۴۲ سال اخیر نشان می‌دهد عبدالناصر همتی با اختلاف قابل‌توجه در ردیف اول بیشترین افزایش سالانه نرخ دلار قرار دارد و تورم نیز سیر صعودی چشم گیری را پشت سر گذاشته است. کارنامه همتی در بانک مرکزی یکی از بزرگترین موانع او برای رسیدن به پاستور به حساب می‌آید که باید دید چه توجیهی برای این عملکرد ضعیف ارائه می‌شود.