به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، نشست بررسی ابعاد حقوقی پیوستن ایران به کنوانسیون برن، به همت دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، عصر چهارشنبه ۵ آبان، در فضای اسکای روم برگزار شد.
پژمان محمدی، حقوقدان و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس، با بیان این که مسئله کپی‌رایت مدت‌هاست در محافل فرهنگی اقتصادی و مدیریتی ایران مطرح است، گفت: محققان از مناظر مهمی به موضوع نگاه کرده و توضیحات مهمی ارائه داده اند. به نظر می‌رسد ما در کشور موضوع روشن و شفافی در ارتباط با دنیای خارج از مرز‌ها نداریم، در بسیاری از حوزه‌ها این مشکل وجود دارد و بسیاری از معاهدات بین المللی که در سراسر دنیا جریان پیدا کرده است و الزام آور شده، در ایران نسبت به آن‌ها موضع شفاف و روشنی وجود ندارد یا به آن پیوسته یا هنوز در تلاطم پیوستن است و در آن تردید جدی وجود دارد.
وی افزود: صرف نظر از مقوله مالکیت فکری ما اساساً در بسیاری از حوزه‌های جهانی شدن نتوانستیم و نمی‌توانیم به راحتی وارد شویم با وجود این که در بسیاری از موارد راهکار‌هایی نیز وجود دارد که دغدغه‌های متفکران را بر طرف کند. مثل همین کنوانسیون برن که دغدغه‌های مطرح شده با مفاد آن قابل حل است.
محمدی به قوانین داخلی اشاره کرد و گفت: در کشور قوانینی داریم که شاید معادل کنوانسیون برن نباشد، ولی خیلی هم از آن فاصله ندارد، اما سوال پیش می‌آید که ما با آثار دیگر کشور‌ها چه باید کنیم؟ مواردی که تاکنون درباره کنوانسیون برن مطرح شده است اقتصادی است و کسانی که در صنعت نشر و در اقتصاد فرهنگی کار می‌کنند شاید بهتر بتوانند بگویند که این موضوع چقدر صحت دارد، اما وقتی عمیق‌تر نگاه می‌کنیم، این مسئله در بخش‌های مختلف اقتصادی که مطرح می‌شود، به گونه‌ای قابل حل است و در حوزه اقتصاد فرهنگ آنقدر مشکل زیاد نیست که ما خود را از مزایای این کنوانسیون محروم کنیم. الحاق و عضویت در کنوانسیون برن تابع سیاست بزرگتری است، اما آنچه مسلم است ضرر ما به رغم قوانین و محدودیت‌های موجود، در عضو نشدن بیشتر از عضویت است.
وی پیوستن به کنوانسیون به عنوان تابعی از سیاست کلان کشور را چهره دیگری از ارتباط ما با دنیا عنوان کرد و گفت: پیوستن یا نپیوستن ما در این حوزه می‌تواند به عنوان مقدمه‌ای برای حضور سرمایه‌گذار خارجی باشد. یکی از مهم‌ترین پیش نیاز‌های انتقال خدمات و تکنولوژی از کشور‌های دیگر رعایت حقوق مالکیت فکری و اهمیت دادن به آن در قوانین کشور است.
این حقوقدان افزود: ما قوانین چند گانه‌ای داریم که خیلی از آن ها، از کنوانسیون برن دور نیستند، در اینجا مشخص می‌شود که دغدغه ما آثاری غیرایرانی است، ما در بعد اصلی حقوق مولف و کپی رایت مشکلی نداریم، مشکل این است که نمی‌خواهیم به دیگران چنین فرصتی بدهیم یا آن‌ها ادعایی کنند و ما در ایران رسیدگی کنیم. حقوق داخلی ما کامل است، آثاری که در ایران تولید می‌شود حقوق مادی و معنوی دارد، اما وقتی خارج از ایران باشد، ما تنها از اتباع ایرانی حمایت می‌کنیم و به فکر هنرمندان خارجی نیستیم.
وی افزود: عدم الحاق به کنوانسیون برن علاوه بر محرومیت از ویژگی‌های این کنوانسیون باعث محرومیت ما از مزایای سازمان تجارت جهانی می‌شود که در تلاش برای عضویت آن هستیم، بر اساس قانون پیوستن به این نهاد باید عضو کنوانسیون برن هم باشیم و مفادی از آن قرارداد را نیز اجرا کنیم. ما عضو سازمان مالکیت فکری هستیم، اما چون عضو کنوانسیون برن نیستیم، نمی‌توانیم تاثیر قابل توجهی بگذاریم.
عدم عضویت در کنوانسیون برن، تجاوز به حقوق دیگران است
محمدی گفت: ما بر اساس سود و زیان می‌سنجیم که آیا باید عضو شویم یا نه در حالی که من فکر می‌کنم، موضوع نباید با این معیار سنجیده شود، چون عدم عضویت ما تجاوز به حقوق دیگران است ما برای کسانی که خارج از ایران اثری را تولید می‌کنند ارزش قائل نیستیم.
وی با اشاره به ماده ۱۷ معاهده برن گفت: این معاهده، به هیچ وجه کشور‌های عضو را در نظارت، تولید و گردش اطلاعات محدود نمی‌کند، نظم سرزمینی هیچ کشوری نباید بر این اساس به هم بخورد.
عضویت در کنوانسیون بیشتر مورد حمایت پدید آورندگان است
زهرا شاکری، حقوقدان و معاون پژوهشی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، نیز با بیان این که کنوانسیون برن، نهاد مادر و اصلی مالکیت فکری و هنری است، گفت: مساله دنیا دیگر به هیچ عنوان این کنوانسیون نیست، مقررات جدیدتری آمده است که به دنبال آن هستند و بیشتر کشور‌های دنیا عضو کنوانسیون برن بوده اند، اما ایران از کشور‌های غریبی است که عضویت این اتحادیه را نپذیرفته است.
وی نظر مخالفان را شامل دلایل اجتماعی، اقتصادی و حقوقی دانست و اظهار داشت: کنوانسیون از همه کسانی که در کشور‌های عضو، ساکن هستند یا در آن آثاری را منتشر می‌کنند، حمایت می‌کند، ایران در حال حاضر از آثاری حمایت می‌کند که برای نخستین بار در کشور منتشر شده باشد، یکی از اولین چالش‌های ما همین موضوع است. گروه دیگری هستند که مصرف کنندکان آثار علمی و ادبی هستند که خودشان از آثار دیگران استفاده می‌کنند، هنرمندان، پژوهشگران و حتی مردم عادی که مخاطب کتاب‌ها هستند.
به گفته وی این دغدغه وجود دارد که تعهدات قرارداد‌های سنگین را برای استفاده از این آثار باید بپذیرند، اما کنوانسیون تنها به فکر منافغع پدیدآورندگان نیست و همزمان به منافع عمومی نیز دقت می‌کند و در الحاقات قانون نیز موارد دیگر در نظر گرفته شده اند، بنابراین نباید این نگرانی وجود داشته باشد که محرومیت‌هایی به وجود بیاید.
شاکری ادامه داد: ناشران بسیاری این مطالبه و دغدغه را دارند که آثارشان در کشور‌های مختلف معرفی شود، اما وقتی ما عضو کنوانسیون نباشیم، حقوق آن‌ها نقض می‌شود و محدودیت‌هایی به وجود می‌آید، به نظر می‌رسد عضویت در کنوانسیون بیشتر مورد حمایت پدید آورندگان است، اما سرمایه گذاران نگاه دیگری دارند.
وی به نگرانی‌های سیاسی درباره کنوانسیون اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل نپیوستن به کنوانسیون موضوعات سیاسی بوده است که از آثار کشور‌هایی متخاصم نیز باید حمایت شود، اما براساس ماده ۱۷ کنوانسیون ما می‌توانیم اختیارات لازم را در نظر گرفته و از گردش این آثار در کشور جلوگیری کنیم. قوانین ما در زمان خود مترقی بوده است، اما امروز دیگر پاسخگو نیست.
برای پیوستن به کنوانسیون از قوانین الحاقی استفاده کنیم
سیدعباس حسینی نیک، حقوقدان و رئیس هیأت مدیره انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی، نیز با اشاره تصویب قانون مالکیت فکری در سال ۱۳۴۸، گفت: بسیاری از کشور‌های جهان و منطقه، پیشگامی کشور ما را نداشتند در حالی که ما ۵۲ سال قبل قانون مالکیت فکری را داشته ایم، این موضوع در کشور ما سابقه خوبی دارد، اما از همان سال که موضوع کپی رایت مطرح شده این اندیشه وجود داشته که عضو کنوانسیون برن نشویم و در هر دوره نگاهی به این موضوع بوده است.
وی ادامه داد: حقوق مادی تنها نکته‌ای است که در قوانین ایران و کنوانسیون برن متفاوت است، اما به دلیل روابط و مشکلات اقتصادی برای ما دردسرساز است، انتشار ترجمه‌ها و آثار هنری مشکلات خود را دارد و باید حق آن خریداری شود.
کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری «Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works» که معمولاً به اختصار، «کنوانسیون برن» نامیده می‌شود، یک توافقنامه بین‌المللی در زمینه حق کپی‌رایت و حفاظت از آثار هنری و ادبی است.
این توافقنامه، برای نخستین بار در نهم سپتامبر ۱۸۸۶ میلادی و در شهر برن سوئیس به تصویب رسید. کنوانسیون برن، خاطرنشان می‌کند که آثار ادبی و هنری، «چگونه» مورد استفاده قرار می‌گیرند، توسط «چه کسانی» استفاده می‌شوند و «شرایط» این کار به چه صورت است. این کنوانسیون، یکی از قدیمی‌ترین توافقنامه‌های بین‌المللی در زمینه کپی‌رایت بوده که برای حفاظت از آثار ادبی و هنری، ساختاری نظام‌مند و یکپارچه، در اختیار اعضاء قرار می‌دهد.
از ۱۸۸۷ میلادی تاکنون ۱۶۵ کشور به عضویت این کنوانسیون درآمده‌اند.