به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، چندیپیش در قالب یک گزارش به مسائل کتبدرسی دانشآموزان و علمکرد سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزش و پرورش در امر بازنویسی و روزآمدسازی این کتابها پرداختیم و با عنوان "کمردرد ذهنی دانش آموزان" به کتابهای درسی که بیش از حد سنگین و در مواردی غیرکاربردی هستند اشاره کردیم و گفتیم این موضوع سبب میشود که دانشآموزان در بهترین حالت ممکن به حفظ مطلب بسنده کنند و نتوانند مطالب را عمیق یاد بگیرند.
بیشتر بخوانید:
کمردرد ذهنی؛ پیامد کوله بار سنگین حفظیات دانشآموزان
ساعاتی که دانشآموزان در کلاس درس حضور دارند و درحال یادگیری هستند، حساسترین دقایقی است که نتیجه زحمات و هزینههای انجام شده در راستای "آموزش و پرورش" کودکان و نوجوانان کشورمان را مشخص میکند. موارد بسیاری در امر یادگیری دانشآموزان تاثیرگذار هستند. خانواده، محیط فیزیکی مدرسه، امکانات مدرسه، نحوهآموزش معلم، نحوه برخورد مسئولین مدرسه با دانشآموزان و چگونگی انتقال محتوا توسط کتب درسی از عواملی هستند که میتوانند در میزان یادگیری دانشآموزان اثرگذار باشند.
گاهی شیرینترین درسها هم در مدارس به تلخی هرچه تمامتر تدریس میشوند، دروسی مثل ریاضی بدون ذرهای خلاقیت و تنها طوطی وار و در قالب فرمول ریاضی و دروس علوم پایه بدون بستری مناسب برای انجام آزمایشهای خلاقانه و مشاهده پدیدهها تدریس میشوند.
یکی از این موارد که میتواند بر روی بقیه عوامل هم تاثیر بهسزایی بگذار، چگونگی انتقال محتوا توسط کتب درسی است که دانش آموزان را زیر بمباران اطلاعاتی قرار میدهد و یا برخی دانش آموزان به دلایل مختلف نمیتوانند با کتاب درسی خود ارتباط برقرارکند و مطالب را کامل و درست یاد بگیرد و به طبع نمیتواند پاسخگوی سوالات درسی خود باشد و در نهایت به دلیل برآورده نکردن انتظارات دیگران مورد سرزنش خانواده و حتی معلم قرارمیگیرد. سرزنش دانشآموز ممکن است وی را از دنیای تحصیل و مدرسه بیزار کند و تصویری ترسناک از این محیط در ذهنش نقش ببندد.
سوال بی پاسخ!
اگر کتابهای درسی کافی هستند و مشکل چندانی ندارند پس دلیل این حجم از خرید کتابهای کمک درسی چیست؟ پاسخ به این سوال مهم همه چیز را مشخص میکند، آیا کتب درسی ما مشکل دارد یا نه، اگر مشکل دارد این مشکلات چرا رفع نمیشوند؟ اگر مشکل ندارند همانطور که اشاره شد دلیل فروش زیاد کتب کمک درسی چیست؟ چه مشکلی است که مسئولین به آن واقف نیستند، اما ناشران این کتابها از آن مطلع اند؟
استفاده از کتابهای کمک درسی از اواسط دهه ۷۰ رواج پیدا کرد. آن زمان با توجه به تراکم بالای دانشآموزان، معلمین فرصت کافی برای تمرین و رفع اشکال با تمامی دانشآموزان را نداشتهاند و این مسئله باعث شد تا دانشآموزان به کتابهای کمک درسی روی بیاورند. این کتابها در اوایل با هدف واقعی "کمک" به دانش آموزان ارائه میشد، اما طی سالهای بعد باوجود مشکلات آموزشی، این کتابها در انواع مختلفی با اهداف اقتصادی به چاپ رسیدند و حتی میتوان گفت از کتابهای درسی نیز پیشی گرفتند.
کتابهای کمک درسی میتوانند تأثیر مثبتی در تحصیل دانشآموزان بگذارند، اگر معلمین و والدین بتوانند کتابهای کمک درسی استاندارد در دسترس دانشآموزان بگذارند، میزان مناسب استفاده از این کتابها را در نظر بگیرند تا جایی که به کتابهای درسی لطمهای وارد نشود و بدانند که مرجع اصلی دانشآموزان برای تحصیل، مدارس و کتابهای درسی هستند.
ضعف آموزشی، دلیل خودنمایی کتابهای کمک درسی
متاسفانه درحال حاضر طراحی و تولید کتابهای درسی به گونهای است که نمیتواند به طور کامل جواب نیازهای محصلین را بدهد و در زمینههای مختلف به دانشآموزان یاری رساند. به همین علت است که با تعداد بالای کتابهای کمک درسی در بازار رو به رو هستیم. بعضی از این کتابها مفید و پوشش دهنده نقاط ضعف کتابهای درسی هستند، اما کتابهای کمک درسی بیکیفیتی نیز که صرفا برای اهداف اقتصادی روانه بازار شدهاند نیز وجود دارند.
یکی از کارشناسان آموزش و پرورش که از خبرنگار ما درخواست کرد نام او ذکر نشود، در مورد کتابهای کمک درسی گفت: بعد از ۲۱ سال فعالیت در حوزه آموزش و پرورش، پی بردم بعضی از مشکلات کتب درسی هیچوقت قرار نیست رفع شوند تا کاسبی عدهای برهم نخورد. درواقع کتابهای درسی باید ایراداتی داشته باشند تا دانشآموز به کتب کمک درسی پناه ببرد.
وی افزود: در طی این سالها شاهد آن بودم که بعضی از معلمان کتابهای درسی به خصوصی را به دانشآموزان معرفی میکردند و به دانشآموزان میگفتند برای کسب نمرات قبولی باید این کتابها را مطالعه کنند.
گردش مالی این انتشارت و نفوذ این افراد در سیستم آموزشی کشور به قدری بالا است که حذف و کمرنگ کردن آن کاری بسیار سخت بهنظر میرسد.
این کارشناس با اشاره به تغییر محتوا کتب درسی بیان کرد: در اوایل دهه ۹۰ که تغییر بزرگی در کتابهای درسی شاهد بودیم اتفاقات مثبتی نیز افتاد و در بعضی موارد توانست به دانشآموزان کمک کند، اما این مسئله ادامه دار نبود.
برای صحت حرف این کارشناس میتوان به یکی از نشانههای نفوذ این افراد در نظام آموزشی اشاره کرد؛ درسال ۱۳۹۷ کتب درسی با کمی تغییر همراه بود و هنوز به دست معلمین و دانشآموزان نرسیده بود که کتابهای کمک آموزشی روانه بازار شد. به نظر میرسد این مافیا فقط از مافیای کنکور به کتب کمک درسی تغییر کاربری داده است و از بین نرفته است.
سودهای میلیاردی؛ حاصل تجارت با آموزش
طی سالیان اخیر مشکلات کتابهای درسی بر سر زبان والدین و کارشناسان بوده است و مسئولین مربوطه نیز وعده حل این مشکلات را داده اند، با وجود اقدامات انجام شده، اما همچنان بخش بسیاری از این مشکلات از بین نرفته است.
وجود این مشکلات و احساس نیاز دانشآموزان، عطش ناشران کتب کمک درسی را بیشتر کرده است. ناشرانی که با تبلیغات فراوان موجب هجوم خانوادهها برای خرید میشوند و در مقابل سودهای میلیاردی به جیب میزنند. اگرچه هرچقدر بدبینانه به حضور این فعالان سودجو در عرصه نشر کتاب و نظامآموزشی کشور نگاه کنیم، باز هم نمیتوان انکار کرد که آنها بسیاری از ضعفهای کتب درسی و کاستیهای تدریس معلمان را پوشش میدهند، اما مشکلات و موضوعات به وجودآمده ناشی از حضور آنها را نیز نباید نادیده گرفت.
حداقل استاندارد بخرید!
آنچه که به نظر میرسد این است که کتاب کمک درسی آنقدر در نظام آموزشی کشورمان ریشه دوانده که کمرنگ کردن آن کاری غیرممکن به نظر میرسد. در این میان هستند ناشرانی که قصد کمک به تحصیل بهتر دانشآموزان دارند و کتابهای کمک درسی استاندارد روانه بازار میکنند، اما افراد سودجو و به ظاهر دغدغه مندی نیز هستند که برای پرکردن جیب خود با کتابهایی حجیم، غلطهای ابتدایی پیش پا افتاده و بیکیفیت به والدین و دانشآموزان علم میفروشند؛ از این رو اگر قصد تهیه کتاب کمک درسی برای فرزند خود را دارید باید در نظرداشته باشید که این کتب برای "کمک" آمدهاند و کتابهای درسی نباید زیرسایه این کتابها قرار بگیرند البته این امر احتیاج به تلاش مسئولین مربوطه نیز برای رفع اشکالات کتابهای درسی دارد.
نویسنده: علی کیمیایی