در سال 92 غالب فیلم‌های سینمایی سوژه‌های اجتماعی داشتند

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ در سال 1392، پنجاه و نه فیلم سینمایی بر روی پرده سینماهای تهران و شهرستان ها رفت؛ فیلم هایی که هر یک در ژانرها و با موضوعات متفاوتی ساخته شده بودند. در این گزارش نگاهی اجمالی داریم به موضوعاتی که در اکثر فیلم های نمایش داده شده سال 92 غالب بودند.

فیلم هایی با موضوع معضلات اجتماعی

در سال 92 غالب فیلم های به نمایش در آمده در سینماهای ایران به معضلات اجتماعی و مشکلات ناشی از آنها می پرداختند. در این بین برخی فیلم ها با صراحت بیشتری این معضلات را به تصویر می کشیدند. برای نمونه، فیلم «قاعده تصادف» به کارگردانی بهنام بهزادی موضوع اختلاف نسل‌ ها و تعارض بین دختر علاقمند به تئاتر و پدر نگرانش را به تصویر می کشید که در انتها نیز در جدالی که بین پدر و دختر شکل گرفت پدر به ناچار تسلیم شرایط جدید شد.

فیلم دیگری که در این دسته قرار می‌گیرد، «دربند» است. دربند روایت گر زندگی دختر دانشجوی شهرستانی است که در تهران با دختر دیگری هم خانه می شود و در مواجهه با مسایل و مشکلات و بی بندوباری هایی قرار می گیرد که تا کنون در زندگی تجربه نکرده بود اما در نهایت از این مشکلات رهایی پیدا می کند. در فیلم «حوض نقاشی» نیز شاهد مشکلات زوج جوان معلولی هستیم که با داشتن یک پسر نوجوان سالم، گرفتاری هایی در زندگی آنها به وجود می آید و در عین حال از سوی اجتماع نیز آن گونه که باید و شاید حمایت نمی شوند.

فیلم «به خاطر پونه» نیز معضل اعتیاد و مشکلات خانوادگی ناشی از آن را دستمایه قرار داده و می توان گفت تنها فیلم سال 92 است که تمرکز خود را روی مساله اعتیاد، آن هم اعتیاد به مواد مخدر جدید قرار داده است. در فیلم «هیس! دخترها فریاد نمی زنند» برای نخستین بار در سینمای ایران به یکی از معضلات مهم اجتماعی یعنی تجاوز به کودکان پرداخته شده و این فیلم رسالت خود را در آگاهی دادن به والدین و جلوگیری از شیوع بیشتر این پدیده می داند. گفتنی است این فیلم به دلیل سوژه ملتهبی که داشت توانست رتبه دوم پر فروش ترین فیلم های سال 92 را پس از رسوایی به خود اختصاص دهد.

فیلم «بشارت به یک شهروند هزاره سوم» به سوژه شیطان پرستی و شیوع آن در مدارس و بین نوجوانان پرداخته بود و جدا از کیفیت فیلم، در سینمای ایران نخستین بار بود که فیلمی با صراحت چنین موضوعی را دستمایه روایت داستان خود قرار می داد. فیلم «رسوایی» نیز به روایت زندگی دختر جوانی می پرداخت که به دلیل فقر در دام انحراف و فحشا می افتد اما روحانی زاهد محله به او کمک می کند. رسوایی با این که برخلاف سایر فیلم های ده نمکی، طنز نبود اما با این حال توانست لقب پر فروش ترین فیلم سال 92 را به خود اختصاص دهد.

فیلم هایی با تم قصاص

در میان فیلم های سال 92، سه فیلم به شکل مستقیم و محوری به مساله قصاص می پرداختند که عبارتند از فیلم های «دهلیز»، «روز روشن» و «هیس! دخترها فریاد نمی زنند». از میان این فیلم ها، دهلیز محور داستان خود را بر گذشت و بخشش قرار داده بود. در فیلم روز روشن، قصاص یک جوان بهانه ای بود برای طرح مشکلات اجتماعی مانند بی اعتمادی مردم به یکدیگر و ترسی که آنها را از گفتن حقیقت باز می دارد. اما در فیلم هیس! دخترها فریاد نمی زنند، تم قصاص وصله نچسبی بود که داستان اصلی فیلم یعنی تجاوز به کودکان را تحت الشعاع خود قرار داد و در پایان نیز دختری که خود قربانی آسیب های اجتماعی بود اعدام شد.

فیلم های کمدی و فیلم های فانتزی

سال 92 برخلاف سال های نه چندان دور، سال کم رمقی برای سینمای کمدی بود. در این سال هم فیلم های کمی در این ژانر به نمایش درآمدند و هم این که این فیلم ها نه از نظر کیفیت و نه از نظر فروش نتوانستند فیلم های تاثیرگذاری باشند. «رژیم طلایی» و «جا به جا» فیلم های کمدی شاخص امسال بودند. فیلم هایی مانند «چه خوبه که برگشتی» و انیمیشن «تهران 1500» نیز در ژانر فیلم های فانتزی قرار دارند که در سال 92 به نمایش درآمدند. همچنین فیلم سینمایی «تنهای تنهای تنها» فیلمی فانتزی و تا حدودی سیاسی بود که جزو پدیده های فیلم های امسال به شمار می رفت.

فیلم هایی با موضوع شک و خیانت

در سال 92 باقیمانده فیلم های تحریمی حوزه هنری که درون مایه ای درباره شک زوجین نسبت به یکدیگر و خیانت داشتند نیز به نمایش درآمدند که شامل فیلم های «برف روی کاج ها»، «پل چوبی» و «به خاطر پونه» می شدند. در فیلم برف روی کاج ها، مرد داستان به همسر خود خیانت کرده بود و همسرش از او طلاق گرفت اما هنگامی که مرد دوباره قصد داشت به زندگی خود برگردد زن به او اطلاع داد که وارد رابطه ای تازه با مرد دیگری شده است. در فیلم پل چوبی چند رابطه تردید آمیز و شائبه خیانت وجود داشت. در این فیلم هم مرد به زن و هم زن نسبت به مرد سوء ظن داشتند اما در پایان همه چیز با خیر و خوشی و با در کنار هم قرار گرفتن زن و مرد به پایان رسید! در فیلم به خاطر پونه نیز، اعتیاد مرد باعث می شد نسبت به همسر خود سوء ظن داشته باشد و رفتارهای زن نیز این سوء ظن را دامن می زد. به جز این فیلم ها، فیلم سینمایی گذشته نیز خیانت یک زن فرانسوی نسبت به همسر ایرانی اش که در آستانه جدایی از او قرار داشت را به تصویر می کشید.

فیلم هایی با تم روانشناسانه

فیلم سینمایی «سر به مهر» روایت گر داستان دختری به نام صبا بود که مشکلات زیادی در زندگی داشت و برای رهایی از این مشکلات تصمیم گرفته بود نماز بخواند. مشکلات او تا حدود زیادی مرتفع شد اما مشکل جدیدی در زندگی او به وجود آمد و آن، خجالت کشیدن از نماز خواندن بود. سر به مهر در روایت خود از نماز خوانی یک دختر دم بخت، بر روی بعد روانشناسانه و ضعف های درونی کاراکتر اصلی خود تمرکز کرده بود و از این رو می توان آن را فیلمی با تم روانشناسانه دانست. فیلم «آسمان زرد کم عمق» نیز شاخص ترین فیلم روانشناسانه ای است که در سال 92 اکران شد. فیلمی که تمام تمرکز خود را روی مسایل و مشکلات روحی و روانی کاراکترهای خود قرار داده بود.

در مجموع به نظر می رسد، در سال 92 موضوعات اجتماعی بیشترین طرفدار را در بین فیلمسازان داشتند و اکثر فیلمسازان از این زاویه داستان خود را روایت کرده بودند. همچنین با نگاهی به کلیت فیلم های به نمایش درآمده در سال 92 خلأ ژانرهای مختلف در سینمای ایران به شدت به چشم می آید. به گونه ای که برخی ژانرها به طور کامل کنار گذاشته شده بودند و در برخی از ژانرهای مهم نیز تنها یک یا دو فیلم نه چندان شاخص به نمایش درآمدند. مثلا در ژانر دفاع مقدس فیلم های «ملکه» و «گلوگاه» اکران شدند که البته فروش خوب و مخاطب گسترده ای هم نداشتند. در ژانر پلیسی و معمایی نیز تنها فیلم «گناهکاران» به نمایش درآمد. در ژانر تاریخی نیز تنها شاهد نمایش «استرداد» بودیم که این فیلم نیز در گیشه شکست خورد و فروش آن یک دهم هزینه تولید آن نیز نبود.