صنعت گاز؛ راهبردها و چالش‌های پیش رو

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو _محسن بیگی، تهران میزبان سومین نشست سران "مجمع کشورهای صادر کننده گاز" بود. در نشست جی.‌ یی. سی. اف نمایندگانی از هفت کشور عضو اوپک شامل ایران، عراق، نیجریه، لیبی، الجزایر، ونزوئلا و امارات و نیز شماری از مهمترین صادرکنندگان عمده نفت غیر اوپک مانند روسیه و نروژ گرد هم آمده بودند تامحمل مناسبی برای تبادل نظر میان اوپک و غیر  اوپک در مورد بازار جهانی گاز فراهم شود.               

الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیداد و توباگو، ونزوئلا و امارات 12 عضو اصلی این مجمع جهانی به شمار می‌روند و هلند، نروژ، عراق، عمان و پرو به‌عنوان اعضای ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز مطرح هستند. تقاضا برای گاز بیشترین رشد را در میان سوختهای فسیلی تا سال 2035 میلادی خواهد داشت و سالانه 1.9 درصد به آن افزوده می شود که بالاترین این رشد در قاره آسیا خواهد بود.

مهم‌ترین و استثنایی‌ترین مزیت نسبیِ ایران امنیت باثبات و پیش بینی‌های اطمینان‌بخش از پایداری امنیت در این سرزمین است که ارزش دیگر مزیت‌ها مانند منابع انرژی را دو چندان می‌کند.

آلدو فلورس دبیر کل مجمع بین‌المللی انرژی در اجلاس تهران گفت: هر قدر از بحران تغییر اقلیمی بیشتر متأثر شویم باید از گاز طبیعی بیشتر استفاده شود تا نرخ تولید گازهای آلاینده در دنیا کاهش یابد. وی اضافه کرد: اتکا به گاز طبیعی تا سال‌ها باقی خواهد ماند و برای آینده قابل رؤیت به گاز متکی خواهیم بود.

بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان نیز در یک نشست خبری بعد از پایان اجلاس در تهران اظهار داشت: درباره ضرورت تبادل اطلاعات، تشکیل مرکز تحقیقات، انتقال تکنولوژی بین اعضا، آموزش و پایداری شرایط بازار گاز در بیانیه پایانی مجمع بحث شد. وی افزود: همواره گفته‌ام که در صادرات گاز قیمت اولیه مهم نیست بلکه مهم گرفتن سهم بازار است و بعداً قیمت اصلاح خواهد شد چرا که کسی که گاز مصرف کرد دیگر حاضر نیست گاز را کنار بگذارد و سراغ حامل مایع برود.

با توجه به پیش‌بینی‌های امیدوارکننده‌ای که سران کشورهای مختلف در رابطه با آتیه صنعت گاز در این مجمع بیان کرده و هر یک آمادگی خود را برای توسعه‌ی ترمینال‌های انتقال آن اعلام کردند، به نظر می‌رسد اتخاذ تدابیری برای افزایش صادرات گاز با هدف کاهش وابستگی به نفت در بودجه عمومی دولت ضروری است. 

سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به خوبی راه را برای سیاست فروش نفت وگاز در بندهای ۱۳ و ۱۴ به شرح زیر بیان کرده است:

۱۳- مقابله با ضربه‌پذیری درآمدهای حاصل از فروش نفت وگاز از طریق:

• ایجاد تنوع درروش های فروش
•  مشاركت دادن بخش خصوصی در فروش
• انتخاب مشتریان راهبردی
•  افزایش صادرات گاز
• افزایش صادرات برق
•  افزایش صادرات پتروشیمی
•  افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی

۱۴- افزایش ذخایر راهبردی نفت وگاز كشور به منظور اثرگذاری در بازار جهانی نفت و گاز و تأكید بر حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید نفت و گاز، بویژه در میادین مشترك.

اکنون که دانشمندان جوان ایرانی طی 10 سال گذشته توانسته‌اند رشد علمی کشور را در دنیا نه تنها اول، بلکه بیش از 10 برابر کنند، جا دارد این ظرفیت در نفت و گاز و معدن به میدان آورده شود تا کشور را از خام‌فروشی طلای سیاه نجات دهد. البته برای نیل به اوضاع مطلوبی که درسیاست‌های کلی و سند چشم انداز ترسیم شده است، موانعی وجود دارد که کمابیش هم درمجمع صادر کنندگان گاز و هم در میان کارشناسان طرح شده است.

از مهمترین چالش‌های رسیدن به وضعیت مطلوب برای برداشت ازمنابع گاز از منظر مسئولین وکارشناسان می‌توان به این موارد اشاره کرد:

۱.قیمت پایین نفت و گاز؛ در همین راستا وزیر صنعت و انرژی قطر در این مجمع تصریح کرد: امروز با قیمت‌های فعلی گاز، چالش آشکاری درباره مقرون به صرفه بودن پروژه‌های گاز در کشورها ایجاد شده و ادامه این کاهش قیمت، موجب کاهش سرمایه‌گذاری در نفت و گاز خواهد شد و اگر در نتیجه این اتفاق، عرضه به موقع تأمین نشود، بازار انرژی جهان به مشکل خواهد خورد. وی اضافه کرد: طی بحران اقتصادی ۲۰۰۸ پیوستگی قیمت نفت و گاز پایین آمد و وقتی قیمت نفت پایین آمد، قیمت گاز دیگر منعکس‌کننده ارزش واقعی آن نبود.

زنگنه نیز تأکید داشت که هنوز بازار گاز به مرحله ای از بلوغ نرسیده تا بتواند قیمت گاز را تعیین کند واین باعث می شود تا درهنگام بستن قراردادها رسیدن به قیمت توافقی برای کشورها سخت باشد.

۲. مصرف بی رویه و اسراف بیش از حد انرژی در حوزه‌های گوناگون؛ در همین راستا حمیدرضا عراقی، معاون وزیر نفت با بیان اینکه ایران بیشترین مقدار مصرف گاز را در مقایسه با سایر کشور ها دارد، گفت امروزه وقتی در مجامع بین المللی پتانسل‌ها و تجهیزات گازی کشور بیان می‌شود، شرکت‌های بزرگ دنیا تعجب می‌کنند، چون کشور ما بزرگترین مخازن گاز را داراست و در مقابل بیشترین مصرف کننده گاز نیز است و این به خودی خود مسئله‌ مهمی است که باید به آن توجه شود. مذاکرات با کشورهای اروپایی و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس برای صادرات گاز نیز در جریان است اما به نظر می رسد اگر فکر اساسی برای مصرف انرژی و به ویژه گاز در کشور نشود و روند مصرف همچنان افزایش یابد همانطور که پیش بینی شده در سال ۱۴۰۴ به وارد کننده انرژی تبدیل می‌شویم.

۳- میادین مشترک گازی با کشورهای همسایه؛ با توجه به این‌که برخی میدان‌های گازی کشور، با سایر کشورها مشترک است، می‌بایست استخراج از این میادین در اولویت اصلی برنامه‌ریزی‌های مسئولین قرار گرفته و از به یغما رفتن ثروت ملی جلوگیری شود.

به این فهرست می‌توان چالش‌های دیگری را نیز افزود، اما مهم‌ترین مسأله این است که با اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه بتوان هم ثبات درآمدی خوبی داشت و هم بهره‌وری استفاده از منابع طبیعی را بالا برد.