مروز درس خارج فقه آیتالله العظمی عبدالله جوادی آملی حال و هوای دیگری داشت. استاد که مثل همیشه لبخند به لب داشت، وارد شبستان شد. شاگردان این مرجع تقلید با گل و شیرینی به استقبال استاد خود رفتند و روز معلم را برای تکریم از مقام علمی، عرفانی، فلسفی و فقهی آیتالله جوادی آملی غنیمت دانستند.
حجتالاسلام والمسلمین عباس اسکندری ابتدا پشت تریبون رفت و گفت: روز معلم بهانهای است تا خاطره شورانگیز و شوقافزای عالم با فضیلت و با اخلاص، فیلسوف، مفسر و فقیه شهید، آیتالله مرتضی مطهری و همه معلمان صراط مستقیم حق را گرامی بداریم.
شاگرد آیتالله جوادی آملی خطاب به استاد خود افزود: از فرصت بهوجود آمده بهره میجوییم و با تمام وجود، عشق و محبت، همراه با تکریم و تجلیل و تقدیر خود را نثار وجود ذیجود و مقام و مراتب علمی، عرفانی و معنوی شما بنمائیم.
وظیفه طالبان علم نسبت به استاد
مدیرکل تبلیغات اسلامی استان قم، وظیفه طالبان علم نسبت به استادان را محور سخنان خود قرار داد و اظهار کرد: در سالهای گذشته با استفاده از جملات و کلمات نورانی امیرالمومنین علیه السلام، مقام و منزلت عالمان ربانی و دانشمندان راستین، همچنین دغدغههایی که آنان در انتقال حقایق از علوم الهی داشتند را بیان کردیم. امسال بر آن شدیم تا در محضر استاد خود وظایفی که طالبان علم و دانشپژوهان نسبت به استادان و معلمان خود دارند، اشاره داشته باشیم تا از این رهگذر، هم مروری بر وظایف خود نموده و هم از مقام والای استاد خود تجلیل به عمل آورده باشیم.
وی گفت: در منابع اسلامی و روایات رسیده از ائمه هدی(س) برای معلم و استاد، حقوق و وظایفی بیان شده است که شاگردان و دانشپژوهان را موظف به رعایت آن کرده است، از جمله در رساله حقوق حضرت سیدالساجدین امام زینالعابدین(ع) آمده است: «و حق معلم تو آن است که او را تعظیم و احترام کنی، مجلس او را محترم شماری و با دقت به سخنانش گوش دهی، روی خود را به سوی او کنی و با صدای بلند با او صحبت نکنی و اگر کسی از او سؤال کرد، تو جواب ندهی تا او خود جواب بگوید، در مجلس درس او با کسی سخن نگویی، کسی را در نزد او غیبت نکنی و چون پیش تو از او بدگویی کنند از او دفاع کنی و عیبهای او را بپوشانی و صفات نیکش را اظهار کنی، با دشمنانش همنشین نشوی و با دوستانش دشمنی نکنی. پس اگر این وظایف را مراعات نمودی، فرشتگان خدای عزوجل شهادت میدهند که مقصود تو از فراگرفتن علم برای رضای خدا بوده، نه برای مردم.»
حجتالاسلام اسکندری روایت دیگری از رسول گرامی اسلام(ص) بیان کرد و گفت: از رسول خدا نقل شده است که آن حضرت فرمودند: «اگر کسی مسألهای را به دیگری بیاموزد، در حقیقت مالک او شده است. از حضرت پرسیده شد آیا میتواند او را معامله کند و بفروشد؟ حضرت فرمودند: میتواند به او فرمان دهد و او را از کاری نهی کند.»
وی ابراز کرد: در حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: «علم بیاموزید و علم را با حلم، بردباری و متانت زینت دهید و نشانه حلم و وقار شما این است که نسبت به استاد خود متواضع و فروتن باشید.»
به گفته این شاگرد آیتالله جوادی آملی، علمپژوهان به ویژه طلاب علوم دینی که از آنان انتظار آراسته شدن به زینت و زیور رهنمودهای امامان نور بیش از دیگران است، اگر خود را پایبند به این سخنان نورانی بکنند، حوزههای علمیه و جامعه اسلامی ما هیچگاه شاهد بداخلاقیها و هتاکیهای برخی افراد نسبت به بزرگان و استادان و شخصیتهای مؤثر که سرمایههای علمی و اجتماعی جامعه هستند، نمیبود.
وی گفت: در یک حدیث نسبتاً طولانی از امیرالمومنین(ع) این مطلب آمده است که حضرت فرمود: «وقتی متعلم و دانشپژوهی وارد مجلسی میشود و میبیند که استادش در میان آن جمع حضور دارد به همگان سلام کند، اما برای استاد خود تحیت و احترام خاص قایل شود.» و این حدیث معروف را همگان به یاد داریم که فرمود: «پدران سه دستهاند: پدری که از او به وجود آمدی، پدری که برایت تزویج کرد و پدری که تو را تعلیم نمود.»
حجتالاسلام اسکندری تاکید کرد: در کلام بلندی از مولایمان امیرالمومنین(ع) نقل شده است که حضرت فرمود: «وقتی در پیشگاه علم و استاد قرار میگیری، به شنیدن حریصتر باش تا سخن گفتن و خوب شنیدن را بیاموز، همانگونه که خوب سخن گفتن را میآموزی و مبادا که سخن او را قطع کنی.»
جای دوره آموزشی سخن شنیدن در حوزه خالی است
وی افزود: از این حدیث شریف استفاده میشود که همان گونه که ما باید دوره آموزشی سخن گفتن و سخنوری و سخنرانی را ببینیم و ضروری و لازم است که این دوره را سپری کنیم، جای دوره آموزشی سخن شنیدن و خوب گوش کردن در مراکز آموزشی خالی است. البته این بدان معنی نیست که در جلسه درس کسی سؤال نکند یا نظرات استاد را نقد نکند که این از سنتهای حسنه سلف صالح در درس و بحثهای حوزوی است؛ اما شنیدن درست و دقیق قول و اتباع احسن آن از آموزههای وحیانی است. گرچه احادیث در این باب فراوان است.
وی گفت: این معارف نورانی، از اصول و امور اولیه تعلیم و تعلم به حساب میآید که حضرات معصومین(ع) برای بهرهجستن ما بیان فرمودهاند که از خداوند میخواهیم به همه ما طالبان علوم اهل بیت عصمت و طهارت(ع) توفیق عمل به آن را عنایت فرماید.
حجتالاسلام اسکندری از آیتالله العظمی جوادی آملی به عنوان استادی یاد کرد که در بیان و بنان، در علم و عمل و طی مراحل عالی کمال، مورد لطف و عنایت خدای سبحان بوده و هست.
هیچ معلمی مردم را به خود دعوت نکند
آیتالله جوادی آملی در سخنانی از اظهار لطف و صمیمیت شاگردان خود حق شناسی کرد و گفت: از ذات اقدس الهی مسألت میکنیم همه شما که ستارگان حوزه علمیه و امید آینده و جزو علمای بزرگ در آینده نظام هستید را مشمول عنایت ویژه خود قرار دهد.
این مرجع تقلید با گرامیداشت یاد آیتالله شهید مرتضی مطهری، اظهار کرد: قرآن کریم در سوره مبارکه آل عمران میفرماید که ما انبیاء و کتاب را نازل کردیم که عالمان دین، مردم را به «الله» دعوت کنند. هیچ معلمی مردم را به خود دعوت نکند.
مفسر قرآن کریم با بیان اینکه بخشی از رژیم منحوس ارباب رعیتی هنوز وجود دارد، گفت: نحسی مادی رژیم ارباب رعیتی از بین رفت ولی خطر نحسی فرهنگی این رژیم همچنان وجود دارد.
وی افزود: خداوند متعال در سوره آل عمران فرمود که ما هیچ کتاب و پیامبری نفرستادیم و هیچ حکمتی را نیاموختیم مگر اینکه بعضیها این ابزار را بگیرند و معلم شوند و جامعه را به سمت خدا دعوت کنند. خطر ارباب رعیتی فرهنگی این است که مولف اصرار داشته باشد معلم نام او را ببرد.
آیتالله جوادی آملی ادامه داد: هیچ پیامبر و امامی نفرموده که مرا بپرستید. یعنی «حرف مرا بپذیرید» یک خطر، نحس و غده است. انبیای الهی، کتابهای آسمانی و حکمت نازل شدند که شما عالم ربانی بشوید.
عالمان ربانی چه کسانی هستند؟
این مرجع تقلید با اشاره به فرمایش امیرالمومنین علیه السلام که خودش را عالم ربانی معرفی کرده، اظهار کرد: اینکه قرآن کریم میفرماید «كُونُواْ رَبَّانِيِّين» منظور از عالمان ربانی، افرادی است که هم ارتباطشان با رب العالمین گسسته نباشد و هم پیوندشان با مردم و تربیت شدهها گسسته نباشد.
وی گفت: اینکه در قرآن اشاره شده «وَلَكِن كُونُواْ رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَبِمَا كُنتُمْ تَدْرُسُونَ» یعنی درس و بحث، قرآن و روایات این ظرفیت را دارند که شما را عالم ربانی کنند. برای اینکه اینها از جای رفیع و قلب و زبان و دستان طیب و طاهر آمدند.
به گفته آیتالله جوادی آملی، مجتهدشدن، استاد شدن و مولف شدن حرف است ولی تعلم این ظرفیت را دارد که شما را به عالم ربانی تبدیل کند و اگر این ظرفیت را نداشت قرآن کریم امر نمیکرد.
شهید مطهری دردشناس بود
وی اظهار کرد: شهید مطهری با اخلاص درس خواند و آنچه را که میگفت، باور داشت. ایشان دردشناس بود و سعی می کرد مشکل روز را بشناسد و پاسخ آنها را بدهد. اخلاص این ظرفیت را میآورد، آن وقت انسان طعم تلخ دنیا را میچشد و خیلی از چیزها که ممکن است برخیها از آنها لذت ببرند، عالمان ربانی از آنها رنج میبرند.
این استاد برجسته حوزه به شاگردان خود توصیه کرد که «بازگشت الی الله» را به جای آنکه در آخر عمر انجام دهند، در وسط عمر به دنبال یافتن آن باشند.
آیتالله جوادی آملی گفت: از پیامبر گرامی اسلام(ص) نقل شده که آن حضرت فرمودند: «اینها که سبک بال هستند نجات مییابند» اما امیرالمومنین علیه السلام بیان لطیفی در همین مورد دارند که فرمودند «سبک بار بشوید تا زود به مقصد برسید.» یعنی آن حضرت خودش را به عنوان معلم معرفی کردند.
در پایان این مراسم شاگردان آیتالله العظمی جوادی آملی با اهدای دسته گل و هدایایی از تلاشهای علمی، فلسفی، فقهی و عرفانی این مرجع تقلید قدردانی کردند.