کرباسیان در گمرک چه کرده بود؟/ همه دخالت‌ها و موازی‌کاری‌های وزیر پیشنهادی

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو: پس از معرفی وزرای پیشنهادی کابینه دولت دوازدهم و در آستانه رای گیری، سخنانی عجیب پرده از رازی چهار ساله برداشت که عامل بسیار مهم و تأثیرگذار بر بسیاری از مشکلات این روزهای جامعه هست. مشکلاتی مانند فقر، طلاق، اعتیاد، رفتارهای خشن، فساد و ... که در اکثر موارد به علت بیکاری گریبانگیر جامعه شده، و علت بیکاری نیز نبود کار و تولید و بازار توزیع مناسب است و مهمترین علل این موارد هم موانع بانکی، واردات بی رویه و قاچاق می‌باشد.
اما این صحبت‌های عجیب که پرده از راز ضربه به تولید ملی و اشتغال برداشت و توسط وزیر پیشنهادی اقتصادی مطرح شد چه بود؟
روز شنبه ۲۱ مرداد ۹۶ در نشست هم اندیشی هیات رئیسه، روسای اتاق‌های سراسر کشور و روسای کمیسیون‌های اتاق ایران با وزرای پیشنهادی اقتصاد و صمت در دولت دوازدهم گفت: روز اول حضور در گمرک خدمت مهندس نعمت زاده رفتم و وی هم کد شبنم را حذف کرد و ۴ سال هم دعوا تحمل کرد.
به اعتقاد کارشناسان اقتصادی تنها راه جلوگیری از قاچاق کالا شناسه دارکردن کالا، رهگیری آن و سیستمی کردن مدیریت اقتصادی کشور است که با توجه به اعتراف آقای کرباسیان بانی نابودی اشتغال و افزایش قاچاق در کشور ایشان بوده است در حالی که امکان اصلاح کدشبنم و استفاده سامانه پیامکی در کنار آن برای رفع مشکل وجود داشت، ولی در چهار سال گذشته این کد که غیرقانونی و خلاف قانون مصوب مجلس حذف شده بود به گردونه تجارت برنگشت.
از نکات جالب در این چهارسال دعواهای مکرر وزارت صمت و گمرک هست که با توجه به اظهارات جناب کرباسیان در هماهنگی با اقای نعمت زاده به نظر واقعی نمی‌رسد که این دعوا‌ها هم سبب ایجاد مشکلات عدیده در مبارزه واقعی با قاچاق کالا شد که به گوشه‌ای از فساد، ناکارآمدی ها، دخالت ها، موازی کاری‌ها و سنگ اندازی‌های گمرک در امر مبارزه با قاچاق کالا اشاره می‌شود:

الف- عدم تجهیز گمرکات به دستگاه‌های ایکس ری کامیونی
در حالی که برای مقابله با قاچاق کالا در کنار کدکالا، استفاده از تجهیزات نوین مانند ایکس ری‌ها بیش از یک دهه است در سراسر دنیا به صورت جدی پیگیری می‌شود در ایران به طور عجیبی از استفاده از این دستگاه‌ها غفلت شده است که باید پرسید سازمان‌های مسئول مانند گمرک نسبت به اهمیت این دستگاه‌ها جهل داشتند یا مباحث دیگری مطرح بوده که حتی کار به جایی رسید که در بیانات ابتدای سال ۹۶ (که مهمترین مسائل سال را رهبری بیان می‌کنند)، رهبر معظم انقلاب اسلامی مجبور به تذکر علنی در خصوص اقدامات جزئی یک سازمان یعنی تجهیز گمرکات به دستگاه‌های ایکس ری شدند و فرمودند: «من به رئیس‌جمهور محترم همین را گفتم و تذکّر دادم که آن کسانی که صاحب‌نظر و مطّلعند، گفتند که ما می‌توانیم وسایلی بیاوریم که همین کانتینر را بدون اینکه احتیاج به توقّف داشته باشد، در حال عبور بازدید کند؛ خب این ابزار را به وجود بیاورند؛ اگر لازم است بخرند یا وارد کنند یا تولید کنند. ما میتوانیم جلوی قاچاق را بگیریم.» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی ۰۱ / ۰۱ / ۱۳۹۶)
این در حالیست که در کانال رسمی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سایت آپارات اقدام به معرفی یک خودروی ایکس ری متحرک شده است که مشخص است نسبت به وجود این دستگاه‌های جهلی وجود نداشته است.
مسئولین گمرک در رسانه‌ها مدام این صحبت را تکرار می‌کنند که تا ابتدای سال ۹۲ تنها ۵ دستگاه ایکس ری در گمرکات فعال بود و تا سال ۹۶ این تعداد به بیش از دو برابر و تا پایان سال به سه برابر می‌رسد! به صورت مشخص یعنی ظرف ۴ سال از ۹۲ تا ۹۶ فقط ۷ دستگاه ایکس ری افزایش یافته و تا پایان سال تعداد این دستگاه‌ها به ۱۹ دستگاه می‌رسد!
واقعا چه تفکری در گمرک وجود داشته که با وجود نزدیک به ۷۰ گمرک به تجهیز و افزایش سالانه دو دستگاه ایکس ری افتخار می‌کنند؟ و چند سال باید معطل بود و قاچاقچی‌ها راحت به کارشان ادامه دهند تا گمرکات به ایکس ری مجهز شوند؟ اصلا این همه گمرک به چه منظوری ایجاد شده و هر چند وقت یکبار باید از گوشه‌ای پرونده فسادی شنید؟
در ابتدای امسال از ایکس ری‌های تولید داخل کامیونی و خودرویی رونمایی شد که در خبر‌ها تعاملی از سوی گمرک برای خرید آن‌ها دیده نشده و از سویی وقتی یک تولیدکننده ایکس ری داخلی در شبکه یک به عدم پیگیری گمرک برای تعامل اعتراض کرد، رسانه‌های گمرک وجود این فرد را هم زیر سوال بردند و تهدید به شکایت کردند که با حضور مجدد این فرد در اخبار شبکه یک هویتش را بار دیگر تایید نمود و باز هم هنوز خبری از تعامل با تولیدکننده‌های داخلی شنیده نمی‌شود.
به نظر می‌رسد با این روند تجهیز، سالیان سال قاچاقچی‌ها از این اهمال و کم کاری گمرک شادمان باشند که نیاز با تحقیق و تفحص جدی در این زمینه وجود دارد.

ب- موازی کاری و دخالت در سامانه جامع تجارت
از اقدامات دیگر گمرک اقدامات موازی و دخالت در امور سازمان‌ها بوده که بار‌ها موجبات اعتراض ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مسئولین سایر سازمان‌ها و تولیدکننده‌ها را درآورده است.
مطابق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز وظیفه تقاطع گیری و ارتباط سازمان‌ها با یکدیگر به عهده وزارت صمت و سامانه جامع تجارت گذاشته شده است، ولی با وجود پیوستن اکثر سازمان‌ها به این سامانه مهم و حیاتی، گمرک بار‌ها از قانون تمرد و تاکنون به این سامانه متصل نشده است.
سامانه جامع تجارت جهت سهولت امور بازرگانی و تجارت و مدیریت زنجیره توزیع در کشور ایجاد شد تا با یک کار پیشگیری هوشمندانه علاوه بر مدیریت تجاری کشور از قاچاق پیشگیری نماید، ولی با عدم اتصال گمرک به این سامانه، زنجیره مبارزه با قاچاق کالا و ارز ناقص و به نوعی خنثی شده است که مطمئنا هیچکس بیشتر از قاچاقچی‌ها و مفسدین از این قضیه خوشحال نیست.
اوج درگیری‌ها در این خصوص به زمستان ۹۵ و درخواست وزارت صنعت برای اتصال گمرک به سامانه جامع تجارت مربوط می‌شود که علی رغم شفافیت قانون تاکنون خبری از تکمیل زنجیره و پیوستن گمرک به این سامانه شنیده نشده است.

 

ج. - موازی کاری و دخالت در امور سامانه جامع انبار‌ها
در کنار موازی کاری گمرک در خصوص سامانه جامع تجارت و دخالت در امور سازمان‌ها موارد دیگری هم مطرح شد که یکی از آن‌ها ایجاد سامانه موازی با سامانه جامع انبار‌ها بود. در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ایجاد سامانه جامع انبار‌ها جهت رصد و موجودی انبار‌ها و مدیریت زنجیره تامین و توزیع کالا به عهده وزارت صنعت نهاده شده است که گمرک در اقدامی عجیب و هزینه ساز اقدام به موازی کاری نمود که این امر بار‌ها سبب اعتراض مسئولین و انباردار‌ها شد که به راحتی سامانه انبارهای گمرک قابل دورزدن توسط قاچاقچی‌ها داشت.
این موازی کاری و عدم تمکین گمرک از قانون از پاییز ۹۵ تا چند روز گذشته ادامه داشت که سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز اطلاع دادند بالاخره گمرک به اجرای قانون و عدم موازی کاری تن داده است.

د- موازی کاری و دخالت در تعیین ثبت منشا ارز
درگیری و کشمکش دیگر گمرک با وزارت صنعت طی چند ماه گذشته مبحث "تعیین ثبت منشا ارز" بوده که در این مورد هم قانون به صورت شفاف مسئولیت را به عهده وزارت صنعت گذاشته است، ولی باز هم گمرک با ایجاد لینک و ارتباط مستقیم فلسفه وجودی سامانه جامع تجارت و ارتباطات قابل تقاطع گیر میان سازمان‌ها را از بین می‌برد.

ه- موازی کاری و دخالت در سامانه ثامن
گمرک در موازی کاری و دخالت در امور سایر سازمان‌ها و هزینه‌های بی مورد حتی به سازمانی که با هم زیر نظر یک وزارت خانه هستند هم رحم نکرد و سامانه‌ای موازی با سامانه ثامن ایجاد کرد که پس از تذکرات فراوان شرکت‌های نفتی و پتروشیمی، مسئولین و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز اقدام به اصلاح رفتار خود نمود.
سامانه ثامن، سامانه‌ای است که براساس قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، سازمان امور مالیاتی با همکاری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سال ۹۴ راه‌اندازی کرد و مخصوص معاملات نفتی شرکت‌های نفتی و پتروشیمی است.
در این سامانه تمام شرکت‌های پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و سازمان‌هایی که فعالیت اقتصادی نفتی انجام می‌دهند مکلف شدند تا تمام معاملات و تولیدات خود را در این سامانه وارد کنند تا هم به امور مالیاتی آن‌ها رسیدگی شود و هم در بانک اطلاعاتی جامع ثبت شود.

و- فساد در گمرک
طی سال‌های گذشته مفاسد و پرونده‌های زیادی از فساد در گمرکات مطرح شده است که دلیل اصلی آن نبود نظارت و شفافیت کامل بر روی گمرکات است که مسبب آن هم عدم پیوستن گمرک به سامانه جامع تجارت و نظارت حداکثری بر روی تجارت بوده است که از آن‌ها می‌توان به دستگیری ۷ کارمند گمرک بوشهر، بازداشت کارمندان گمرک و یکی از مسئولان گمرک شهید رجایی استان هرمزگان در موضوع کشف ۲۱۰ کانتینر قاچاق، بازداشت ۱۰ کارمند گمرک پرویز خان، احضار ۲۲ نفر از کارکنان گمرک و بنادر و بازداشت ۶ متهم در بندرعباس و ... اشاره نمود که نشان از حیات خلوت شدن گمرکات برای فساد است؛ لذا با توجه به نکات عرض شده که گوشه‌ای مطالب بود و اهمیت وزارت اقتصاد که هماهنگ کننده امور اقتصادی کشور هست، سوالاتی زیر مطرح می‌شود:
۱ - چگونه فردی که قدرت تعامل با سازمان هم مجموعه خود را نداشته می‌تواند با سازمان‌های دیگر تعامل داشته باشد و زیرمجموعه خود را به تعامل وادار کند؟
۲ - چگونه فردی که مجموعه جزئی از اقتصاد را در اختیار داشته است و به قانون تمکین نمی‌کرده است می‌تواند ناخدا و ناجی اقتصاد کشور شود و با ترفیع مقام چه تضمینی بر اجرای قانون توسط این فرد است؟
۳ - چگونه از فردی که با موازی کاری، ناکارآمدی، دخالت در امور سایر سازمان‌ها و عدم تجهیز خود و مجموعه اش به فناوری‌های نوین سبب افزایش قاچاق و خوشحالی قاچاقچیان شده است می‌توان انتظار داشت در برابر مافیای زر و قدرت و یا فشارهای بانکی و .. ایستادگی نماید؟
۴ - چگونه فردی که نتوانسته فساد زیر مجموعه خود را در طی چهارسال گذشته از بین ببرد می‌خواهد با فسادهای کلان مقابله نماید؟
۵ - و مهمتر از همه؛ چگونه فردی که مهمترین زیرساخت مدیریت تامین و توزیع کالا و مقابله با قاچاق کالا یعنی کد شبنم را به گفته خودش از بین برده است می‌خواهد ادعای شفافیت و ایجاد زیرساخت‌ها را داشته باشد؟
۶ - آقای کرباسیان در دوره تصدی خود بر گمرک کمال ناهماهنگی، عدم تعامل و قانون گریزی در اجرای قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز را داشتند و اجازه اتصال سامانه گمرکی به سامانه جامع تجارت را ندادند و کارشکنی کردند حال چگونه می‌خواهند در سمتی بالاتر و آن هم وزیر اقتصاد به قانون پایبند باشند؟ آیا باید فاتحه سامانه جامع تجارت را خواند و شاهد پایکوبی قاچاقچیان و گریه و مصیبت‌های مردم کشور از سر بیکاری و فقر بود؟
آیا جناب کرباسیان به جای وزارت نباید به همراه آقای نعمت زاده در دادگاه حاضر شوند و بابت نابودی تولید و اشتغال و افزایش آسیب‌های اجتماعی علی الخصوص فقر و بیکاری و طلاق و ورشکستگی کارخانه‌ها و ... پاسخگو باشند؟
جدای قاچاق‌های کانتینری سه رقمی، هر روز اخباری مبنی بر کشف کانتینرهای قاچاق در سراسر کشور منتشر می‌شود که باید پرسید کشوری که از لحاظ مقابله با ترویست اجازه عبور جنبنده‌ای از مرزهایش را نمی‌دهد آیا شایسته این حجم اخبار قاچاق هست؟ نکته مهم اینکه کشفیات قاچاق و خبرهای اعلام شده حجم بسیار اندکی از قاچاق را نشان می‌دهد که کشف نمی‌شود و اقتصاد و امنیت و سلامت کشور و جامعه را به خظر انداخته است.
فساد و ناکارآمدی در گمرک به حدی رسید که رهبر انقلاب علاوه بر بیان و فرمان تجهیز گمرکات به ایکس ری، پس از شنیدن گزارش فرمانده نیروی انتظامی در خصوص قاچاق کالا، امر کردند پلیس در گمرک مستقر شود که این یعنی ورود عالی‌ترین مقام کشور به امور جزئی یک سازمان که به علت عدم توانایی و ناکارآمدی مدیر اتفاق افتاد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیاناتشان به صراحت از کم کاری‌ها و سوراخ دعایی نام بردند که به عقیده اکثر مسئولین بیشترین حجم قاچاق از آن وارد کشور می‌شود، ولی آیا نمایندگان مجلس به این نکات توجه دارند؟

رهبر معظم انقلاب اسلامی:«یکی [هم]مسئله‌ی قاچاق است. قاچاق کالا‌ها بسیار مهم است. گفته می‌شود ۱۵ میلیارد دلار صرف قاچاق می‌شود؛ این عدد، حدّاقلّی است که امروز گفته می‌شود؛ این خیلی رقم بالایی است؛ تا ۲۰ میلیارد و ۲۵ میلیارد هم گفته می‌شود! این‌ها ضربه‌ی به اقتصاد کشور است؛ جلوی‌قاچاق باید گرفته بشود. البتّه آن کسانی که مسئول مبارزه‌ی باقاچاقند، سوراخ دعا را گم نکنند! ما می‌گوییم بروید با باندهای قاچاق مبارزه کنید. من می‌گویم از مبادی رسمی کشور که جنس قاچاق وارد می‌شود، آن کسی که مأمور این کار است، خیانت نمی‌کند]بلکه]کوتاهی می‌شود، خیانت نیست. به بنده گزارش دادند که از فلان بندر -یک بندر مشخّصی- در روز مثلاً سه هزار تا پنج هزار کانتینر وارد کشور می‌شود. از مجموع این سه هزار یا پنج هزار، فقط ۱۵۰ کانتینر بازدید می‌شود! خب چرا؟ بقیّه بازدید نمی‌شود و می‌آید؛ وقتی داخل انبار رفت، معلوم می‌شود که جنس قاچاق است که وارد شده است؛ [آن هم]از مبادی رسمی کشور! حالا آنچه از مرزهای غیررسمی وارد می‌شود که بحث دیگری است؛ یا از مناطق آزاد همین‌جور؛ باید جلوی این‌ها گرفته بشود؛ و می‌توانیم. من به رئیس‌جمهور محترم همین را گفتم و تذکّر دادم که آن کسانی که صاحب‌نظر و مطّلعند، گفتند که ما می‌توانیم وسایلی بیاوریم که همین کانتینر را بدون اینکه احتیاج به توقّف داشته باشد، در حال عبور بازدید کند؛ خب این ابزار را به وجود بیاورند؛ اگر لازم است بخرند یا وارد کنند یا تولید کنند. ما میتوانیم جلوی قاچاق را بگیریم؛ بنابراین یکی از مسائل مهم قاچاق است. مقصود ما این است، نه چیزهای جزئی؛ اینکه بروند در بازار رضای مشهد سراغ فلان فروشنده­ی انگشتر نقره که «تو قاچاق وارد کردی» یا دمِ مرز، مثلاً فرض کنید [بروند سراغ]فلان خانواده را که با یک مختصر جنس کوچکی که از این­طرف مرز به آن­طرف [می‌برد]، زندگی‌اش دارد می‌گذرد، مسئله این‌ها نیست؛ مسئله، آن حرکت عظیم قاچاق است.» (بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی ۰۱ / ۰۱ / ۹۶)