زیر پوست بازار دخانیات؛ تجارتی پرسود برای افراد در سایه

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، پایگاه خبری تحلیلی رادیو گفتگو، به مناسبت روز جهانی مبارزه با دخانیات برنامه صبح و گفتگو به طور ویژه به آخرین وضعیت بازار دخانیات و برنامه‌های مقابله با مصرف این ماده دخانی در ایران پرداخت.

مقاومت سازمان‌ها در برابر سیاست‌ها

بهزاد، ولی زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت در این برنامه با اشاره به بعضی تناقض‌ها در سیاست‌های سازمان‌ها مختلف درباره سیگار گفت: تناقض درباره کنترل دخانیات وجود دارد و هر سازمانی متناسب با رسالت خود ممکن است درباره کنترل مصرف سیگار مقاومت کند.

وی افزود: صنایع دخانیات برای تولیدشان در جهان به کشور‌های در حال توسعه روی آورده‌اند، این موضوع از سویی به خاطر قیمت کارگر ارزان است و از سویی هم قوانین ضعیف در این مناطق سبب می‌شود شرایط تولید برای‌شان در چنین کشور‌هایی فراهم باشد. کشور‌هایی که ضعف اقتصادی دارند با این توجیه که این صنعت سودآوری دارد تمایل نشان می‌دهند که تولید سیگار و محصولات دخانی در آن‌ها انجام شود.

تولید جایگزین واردات

رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت در بخش دیگری با اشاره به سیاستی که در برنامه پنجم توسعه تدوین شد مبنی براینکه واردات سیگار با تولید آن در داخل کشور جایگزین شود، ادامه داد: این سیاستی بود که وزارت صنعت، معدن و تجارت آن را دنبال کرد و به دلیل قدرت چانه زنی بالاتر نسبت به وزارت بهداشت توانست آن را در متن قانون وارد کند.

وی با اشاره به اینکه وزارت بهداشت با سیاست جایگزینی تولید با واردات مخالف بود، خاطر نشان کرد: در آن زمان مقرر شد هر تولید کننده خارجی سیگار که به کشور می‌آید خودش با قاچاق محصلات برند خودش مقابله کند، اما در عمل این اتفاق نیفتاد. به این دلیل که تولید کننده‌های خارجی می‌خواستند سیاست‌های مالیاتی داخلی را دور بزنند و قاچاق محصولات‌شان را افشا نمی‌کردند، در حالی که وقتی به صنعتی اجازه تولید می‌دهیم همان صنعت باید جوابگوی قاچاق کالای خودش باشد.

دو سیاست موثر مقابله با مصرف سیگار

در بخش دیگری عبدالرحمان رستمیان، معاون درمان مرکز تحقیقات و کنترل دخانیات دانشگاه تهران با اشاره به اینکه در عرصه مبارزه با دخانیات باید کاهش تقاضا صورت گیرد، گفت: باید بر مقوله آموزش کار شود، به عنوان مثال دانشگاه‌ها، آموزش پرورش و صداوسیما باید در این زمینه کار کنند. مصرف سیگار مهم‌ترین علت شایع سرطان‌ها و بسیاری دیگر از بیماری هاست.

وی افزود: در دانشگاه تهران شروع به یکسری اقدامات مبارزه با دخانیات کردیم تا بتوانیم بیمارستان‌های عاری از دخانیات داشته باشیم.

وضع مالیات هوشمند یک راهکار موثر

این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: اقدام دوم برای مبارزه با دخانیات کاهش عرضه است، این اقدام را می‌توانیم با وضع مالیات دنبال کنیم و هزینه‌های تهیه سیگار را بالاتر ببریم. البته مالیات وضع شده باید صرف همان امور آموزشی شود.

رستمیان با اشاره به اینکه متأسفانه سیاست‌های غلطی همچون نبودن مالیات هوشمند در کشور موجب شرایط نامناسب در بازار سیگار شده است، ادامه داد: وقتی می‌رویم داخل مغازه‌ها تنوع سیگار دیده می‌شود. درآمد بسیاری از واحد‌های صنفی از محل سیگار است. لازم است دولت و مجلس شورای اسلامی درباره مالیات‌ها ارزیابی جدی بابت وضعیت بازار سیگار داشته باشند.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه یکی ازبدترین شرایط سیاست‌های مالیاتی درباره سیگار را داریم دولت و مجلس‌های –گذشته- کشور را مقصر وضع فعلی خواند و تأکید کرد: ضعف سیاستگذاران موجب قدرت گرفتن مافیای شده است. در حالی که سازمان‌های بین المللی توصیه می‌کنند ۷۰ درصد درآمد خرده فروشی سیگار باید صرف پرداخت مالیات شود شاهد هستیم چنین سیاست‌هایی اعمال نمی‌شود.

ایران بهشت تولید کنندگان سیگار

رستمیان در بخش دیگری گفت: ایران بهشت تولید کننده‌های سیگار است به طوری که می‌بینیم کارخانه‌های سیگار طی سال‌های اخیر ۲ برابر شده‌اند و تولید آن افزایش داشته است این در حالی است که هیچ کارخانه تولیدی دیگری در کشور چنین رشدی نداشته است.

سهم پایین شرکت دخانیات ایران از بازار

در ادامه برنامه صبح و گفتگو، فیروزه جامعی مشاور مدیر عامل و مدیر فروش شرکت دخانیات ایران گفت: واقعیت این است صنعت دخانیات کاملا به شرکت دخانیات تخصیص داده نشده است، سهم شرکت دخانیات ۱۲ درصد بازار است و ۶۰ درصد از این بازار در اختیار ۲ شرکت –خارجی- است. به عبارتی شرکت دخانیات ایران سهمی در شرایط نا به سامان بازار ندارد و فقط باید پاسخگوی دولت و حاکمیت باشد.

وی افزود: سیگار قاچاق مشخصه‌ای دارد که تأثیر بهداشتی بر سلامت مصرف کننده دارد. از سویی درجه قیمتی هم ندارد، در حالی که شرکت دخانیات با آزمایشگاه دقیق می‌تواند سلامت تولید سیگار را کنترل کند، اما شرکت‌های دیگر بدون نظارت و با قیمت نجومی محصول دخانی خود را می‌فروشند.

یکه تازی شرکت‌های خارجی در بازار

وی ادامه داد: شرکت دخانیات ایران کمترین امکانات را دارد، سال گذشته ارز ۴۲۰۰ تومانی به شرکت‌های خارجی تولید کننده سیگار در داخل تخصیص پیدا کرد، اما به شرکت دخانیات چنین ارزی تعلق نگرفت.

مشاور مدیر عامل شرکت دخانیات ایران در پاسخ به سوالی درباره نسبت این شرکت با حاکمیت گفت: شرکت دخانیات حاکمیتی نیست و قدرتش بعد از خصوصی شدن تنزل کرده است. بعد از واگذاری شرکت دخانیات اختیار از شرکت دخانیات سلب شد و در عوض یکه تازی در بازار به شرکت‌های رقیب رسید. این شرکت‌ها با سیاستگذاری‌هایی صورت گرفته به نفع آن‌ها و در حالی که مالیات یکسانی با شرکت دخانیات می‌پرداختند در بازار قدرت بیشتری پیدا کردند.

سیگار نکشیدن؛ آرزوی شرکت دخانیات ایران!

مدیر فروش شرکت دخانیات ایران با بیان اینکه این شرکت تمایل ندارد هیچ جوانی سیگار مصرف کند، گفت:، اما اگر قرار به مصرف سیگار باشد دوست داریم شرکت دخانیات سلامت آن سیگار را آزمایش کرده باشد.

وی ادامه داد: شرکت‌هایی که در حال حاضر بیشترین سهم بازار را دارند یک شرکت آمریکایی- انگلیسی و شرکت دیگر ژاپنی است.

جامعی تأکید کرد: حاکمیت هیچ نظارتی بر بازار ندارد و پیامد آن ضعیف شدن شرکت دخانیات است. شرکتی با ۷ هزار پرسنل که علاوه بر این تعداد پرسنل تمام کشاورزانی که کشت گیاهان دخانی دارند را پوشش می‌دهد. تقاضا داریم نهاد‌های متولی کمک کنند این شرکت جایگاه خودش را در بازار مجدد پیدا کند.

اجبار مجلس به استخدام پرسنل در شرکت دخانیات ایران

محمدحسین برخوردار مدیر عامل سابق شرکت دخانیات، دیگر مهمان برنامه صبح گفتگو با بیان اینکه شرکت دخانیات ایران دارای شرایط پیچیده‌ای است، به وضعیت این شرکت در سال‌های بعد از انقلاب اشاره کرد و گفت: بعد انقلاب کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی قبول نمی‌کرد مدیرعامل شرکت دخانیات ایران را بپذیرد و سخن ان‌ها را بشنود. شرکت دخانیات ایران جزء شرکت‌های انحصاری دولت بود و بخشی از بودجه دولت را تأمین می‌کرد.

وی افزود: نیاز بود برای حضور در بازار شرکت دخانیات ماشین آلات جدید وارد کند، این درحالی بود که قاچاق سیگار هم در بازار رخ می‌داد، آن زمان زمان سیگار فیلتر دار نداشتیم.

برخوردار با بیان چرایی افزایش تعداد پرسنل شرکت دخانیات ایران ادامه داد: گستردگی دخانیات در استان‌های مختلف بود و نمایندگان مجلس جهت ایجاد اشتغال -اطرافیان و آشنایان شان- به شرکت دخانیات پرسنل معرفی می‌کرد و به خاطر اجبارشان کلی پرسنل استخدام شد در حالی که به شرکت بودجه کافی داده نمی‌شد.

خصوصی سازی نامناسب شرکت دخانیات ایران

مدیر عامل سابق شرکت دخانیات بعد از پرداختن به وضعیت سابق این شرکت درباره چگونگی ورود شرکت‌های خارجی تولید کننده سیگار در داخل گفت: در سال ۸۰ و ۸۲ دو شرکت بزرگ ژاپنی و آمریکایی-انگلیسی جهت تولید مشارکتی وارد ایران شدند تا آن‌ها بتوانند درآمد دولت در بخش دخانیات را تأمین کنند. از سویی خصوصی سازی شرکت دخانیات در سال ۹۱ انجام شد و بخش صندوق بازنشستگی شرکت دخانیات به فولاد مبارکه واگذار شد. سایر بخش‌ها هم واگذار شدند.

وی ادامه داد: قانونی هم در آن مقطع تصویب شد که حاکمیت از دخانیات جدا شد و به این ترتیب قدرت شرکت دخانیات همچون حق انحصار و برچسب زنی آن بر بسته‌های سیگار گرفته شد.

برخوردار با بیان اینکه این مجموعه عوامل موجب تضعیف شرکت دخانیات ایران در مقابل رقبایش شد، گفت: سهم دخانیات از شرکت دخانیات ایران گرفته می‌شود و انباشتی ازپول برای رقبا بوجود می‌آید. وضعیتی که امروز برای اصلاح آن دولت و مجلس باید کاری انجام دهند و برای بازگرداندن قدرت به شرکت دخانیات اقدام کنند.

وی گفت: شرکت دخانیات ایران با انحصاری که داشت زمانی می‌توانست بودجه دولت را تأمین کند، اما به دلیل نامناسب بودن واگذاری آن این شرکت امروز تضعیف شده است. لازم است کار کارشناسی به واگذاری آن انجام شود.

جولان مافیا در بازار سیگار

عبدالمجید اجتهادی، مدیرکل مبارزه با قاچاق کالا و ارز تعزیرات حکومتی جمهوری اسلامی در برنامه صبح و گفتگو در پاسخ به اینکه مشکل بازار سیگار در بخش‌های قاچاق و قیمت گذاری چست، این طور پاسخ داد: بحث وضعیت بازار دخانیات یک ماجرای پیچیده است که نه تنها در کشور که در تمام دنیا مطرح است. یکی از دلایل آن پرسود بودن این تجارت است به طوری که گفته می‌شود بعد از تجارت مواد مخدر پرسودترین تجارت دخانیات است، همین امر سبب شده است در بازار دخانیات مافیا‌ها جولان بدهند همان طور که در تمام دنیا مافیا وجود دارد.

وی افزود: موضوعی که درباره کنترل و مقابله با دخانیات مطرح می‌شود این است که بعضی دستگاه‌های متولی همچون مرکز کنترل دخانیات وزارت بهداشت اعتقاد دارند نباید تولید آن را توسعه داد و واردات را باید کنترل کرد، هدف آن‌ها این است که مصرف دخانیات کاهش پیدا کند.

چاره‌ای جز تولید و واردات سیگار نیست

وی با بیان اینکه وزارت بهداشت سال‌ها با شرایط حاکم بر بازار مخالفت کرده است، در بخش دیگری گفت: واقعیت تلخ این است که بخواهیم یا نخواهیم مصرف دخانیات وجود دارد و سالانه مصرف کنندگان دخانیات در ایران زیاد می‌شوند؛ بنابراین اگر تولید سیگار نکنیم یا واردات را سخت کنیم جوابگوی مصرف نخواهیم بود.

اجتهادی گفت: شرکت‌های خارجی هستند که سهم عمده‌ای در ایران دارند و به صورت مشارکتی تولید سیگار می‌کنند. در حالی که آن‌ها یک سوم کارکنان شرکت دخانیات ایران پرسنل دارند. در حالی که شرکت دخانیات یک معضل بزرگ دارد مبنی براینکه بتواند حقوق پرسنل خودش را تأمین کند.

ثبت سفارش واردات نمی‌کنند

مدیرکل مبارزه با قاچاق کالا و ارز تعزیرات حکومتی جمهوری اسلامی تأکید کرد: سیگار امروز قاچاق می‌شود، اما برای آن دلیل قانع کننده‌ای که چرا ثبت سفارش آن صورت نمی‌گیرد تا کنون ندیدم.

وی تصریح کرد: در مبارزه با دخانیات بخش قابل توجهی از شرکت‌ها با قاچاق مبارزه می‌کنند. به عنوان مثال خود شرکت‌های خارجی داخل ایران عامل قاچاق در عراق را معرفی می‌کنند. با این حال قاچاق، مافیا و سایر عوامل. از جمله اتفاقاتی است که در بازار دخانیات رخ داده است.

در بخش دیگری اجتهادی با بیان اینکه شرکت دخانیات زمانی که دولتی بود، همان موقع شرکت‌های خارجی به ایران وارد شدند و با خودشان تجهیزات به روزتری آوردند، گفت: آن زمان شرکت‌های خارجی در قالب شرکت دخانیات ایران تولید کردند، اما شرکت دخانیات نتوانست خودش را به روز کند و هنگامی که شرکت‌های خارجی خودشان مجوز تولید در داخل را گرفتند شرکت دخانیات ایرانی با مشکل مواجه شد.