چرا فرصت جذب سرمایه‌گذاری خارجی از دست رفت؟ / بهره‌برداری نظام سلطه از ضعف اقتصاد کشور

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، سرمایه گذاری خارجی موضوع مهمی در رشد و توسعه اقتصادی به شمار می‌رود به همین دلیل دولت‌ها تلاش می‌کنند تا با جذب سرمایه‌گذاری خارجی علاوه بر کاهش تبعات ریسک سرمایه‌گذاری داخلی رونق و رشد را به اقتصاد باز گردانند. اقتصاد ایران به دلیل چشم انتظاری عواید برجام موفق به جذب سرمایه‌گذاری خارجی از کشور‌های همسایه نشد، لذا به زعم اکثر کارشناسان و گواهی آمار‌ها برجام فرصت سرمایه گذاری کشور‌های همسایه و مسلمان منطقه را از ما گرفت. وحید ارشدی؛ اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در این گفتگو علل این فرصت سوزی و نادیده گرفتن ظرفیت‌هایی غیر از غرب را در کشور‌های دوست و همسایه تشریح کرده است.

مهمترین عامل کاهش سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را ناشی از چه موضوعی می‌دانید؟
هر کشوری برای پیشرفت خود به منابعی نیاز دارد که قدرت ایجاد ارزش افزوده داشته باشد. این منابع تحت عنوان سرمایه است که هم از ظرفیت داخل می‌تواند تامین شود و هم از ظرفیت خارج. ظرفیت داخل اصالت دارد و ظرفیت خارج مکمل است. اگر بستر مناسبی مانند امنیت و ثبات اقتصادی و سیاسی برای ایجاد ارزش افزوده از ظرفیت داخل فراهم شد برای خارج هم فراهم می‌شود. چه بسا وقتی ما نتوانیم امنیت سرمایه گذاران داخلی را فراهم کنیم به مراتب امنیت و جلب اعتماد سرمایه گذاران خارجی سخت‌تر است.

بسیاری از سرمایه گذاران خارجی ایران را بهشت سرمایه گذاری می‌دانند و معتقدند ایران به دلیل تنوع اقلیمی و تنوع معادن بسیار ارزشمند و سرمایه انسانی ارزان قیمت فرصت بسیار خوبی برای به دست آوردن بازدهی بالا از سرمایه گذاریست، اما وقتی فضای پر از اصطکاک کسب و کار ایران و فضای نامطلوب بی ثباتی اقتصادی را مشاهده می‌کنند تمایلشان برای سرمایه گذاری کم می‌شود. نظام سلطه هم از ضعف اقتصادی داخلی کشور بهره برده و بر َسرمایه گذار خارجی فشار می‌آورد.اما اگر صاحب سرمایه و تکنولوژی بداند که در ایران ثبات اقتصادی وجود دارد و امنیت سرمایه گذاری تضمین می‌شود به هر نحوی که هست منابع خود را تزریق می‌کند. اما وقتی می‌بیند که امنیت سرمایه گذاری برای بخش مولد داخلی هم کم است و منابع به درستی مدیریت نمی‌شود او هم نسبت به بدست آوردن بازدهی از منابع خود مردد می‌شود.

آیا سرمایه گذاری خارجی در ایران فقط باید از سوی کشور‌های غربی صورت بگیرد، یعنی امکان سرمایه گذاری کشور‌های منطقه در ایران ممکن نیست؟
علت بزرگ کاهش سرمایه گذاری بخش خارجی فضای نااطمینانی و بی ثباتی است که اقتصاد ایران به دلایل مختلف اقتصادی و سیاسی با آن مواجه است. البته نوع قرارداد‌ها هم باید هم جمعی منافع سرمایه گذار و داشتن بازدهی اقتصادی برای سرمایه گذار را به همراه آورد و بازی برد_ برد برای طرفین باشد. نکته دیگر اینست که ما باید برای سرمایه گذاران افغان، پاکستانی، عراقی لبنانی و... همچون سرمایه گذاران اروپایی، روسی و چینی ارزش بالایی قائل شویم. آن‌ها به خاطر انگیزه‌های مذهبی و هم کیشی به شدت علاقه‌مند به حضور در ایران مخصوصا شهر‌های مذهبی هستند. متاسفانه برخی نهاد‌ها برای این عزیزان اهمیت قائل نبوده و آن‌ها را تحویل نمی‌گیرند و حتی برای اقامت آن‌ها مشکلاتی ایجاد می‌کنند. ما نیاز به برنامه مشخص و منسجم برای ورود سرمایه گذاران از هر کشور مشروعی که ما را برسمیت بشناسد داریم، چشمان سر مایه گذار بسیار تیز است و به دنبال بازدهی است در مقابل ورود سرمایه وی به کشور ما ارزش آفرین است و می‌توانیم با خط و مشی درست جریان منابع را به سمت مصالح و منافع ملی هدایت کند.

---

ارزیابی شما از عملکرد دولت آقای روحانی در زمینه جذب سرمایه گذاری خارجی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دولت آقای روحانی اگر ابتدا امنیت سرمایه گذاران را تضمین می‌کرد و برای آن برنامه‌ای می‌داشت که به هر دلیلی آن‌ها صحنه اقتصادی کشور را رها نکنند ظرفیت مناسبی در سال‌های اول دولت خود فراهم کرده بود، اما به دلیل عدم توجه به روان کردن بازار مولد و افزایش بازدهی آن بسیاری از ظرفیت‌های بالقوه را نیز از دست داد. باید از توان بخش خصوصی برای هدایت سرمایه گذاران خارجی و انجام امور آنان در ایران استفاده شود و آن‌ها مشکلات سرمایه گذاران خارجی را در ایران حل کنند، اما متاسفانه دولت در هدایت منابع خارجی نا توان است و اینجا هم شاهد اثرات منفی دلالی و واسطه گری هستیم.

چه راهکاری برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران پیشنهاد می‌کنید؟
نیازمند یک برنامه جامع برای سرمایه گذاری خارجی هستیم. بسیاری از سرمایه گذاران در ایران سرگردانند و نمی‌دانند چه میزان چگونه و کجا و برای که و برای چه سرمایه گذاری کنند. ما در یک پژوهش کیفی که با بیست نفر از سرمایه گذاران خارجی انجام دادیم به این نتیجه رسیدیم که نیاز به یک آمایش سرمایه گذاری و نقشه راه داریم تا هر کسی در هر حد و توانی منابع خود را به ایران می‌آورد سریعا جایگاه خود را پیدا کند. این هم برای سرمایه گذاران داخلی مفید است و هم برای سرمایه گذاران خارجی؛ لذا بیشترین اهتمام هم باید این باشد که منابع را جایی هدایت کنیم که پیشران سایر بخش‌های اقتصادی باشد تا همه جامعه احساس منفعت کنند و حاضر باشند برای این منفعت، امنیت سرمایه گذاری را افزایش دهند.