احدیان: در انتخابات ۱۴۰۰ رقابت وجود نداشت و نظام از ذخیره مشروعیت خود استفاده کرد / نظام سیاسی ما باید پارلمانی شود

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو؛ محمدحسین لک؛ اساس تشکیل حزب، برقراری ارتباط بین مردم و حاکمیت است و احزاب به عنوان میاندار مشارکت فعالیت می‌کنند که این گردهمایی در حزب، کنشی جمعی معطوف به کسب قدرت است؛ اما در مسئله حزب با سوالات و چالش‌های بسیاری مواجهیم، اگرچه پس از انقلاب مشروطه، احزاب در ایران متولد شدند، اما هیچگاه نظام حزبی به معنای واقعی شکل نگرفته؛ این موضوع را در سلسله گفتگو‌هایی با افراد فعال حزبی و اساتید دانشگاه به بحث گذاشتیم؛ در این مصاحبه به سراغ محمد سعید احدیان، دبیرکل جمعیت پیشرفت و عدالت رفتیم و با او در این باره به گفتگو نشستیم.

خبرگزاری دانشجو: در انتخابات ۱۴۰۰ میزان مشارکت نسبت به انتخابات‌های گذشته پایین‌تر بود و ما درصدی آرای سفید داشتیم که نسبت به دوره‌های گذشته بی‌سابقه بود؛ در واقع این موضوع نشان داد جریانی به دنبال رای دادن است، اما نامزد مورد علاقه خود را بین نامزد‌های نهایی پیدا نمی‌کند و این مطلب گواهی می‌دهد ناامیدی به مشارکت لزوما مربوط به ناکارآمدی دوره قبل نیست؛ به طور کلی تحلیل شما نسبت به آمار پایین مشارکت و علل آن چیست؟

احدیان: مشارکت متغیر‌های مختلفی دارد بخشی به کارآمدی و موثر بودن مربوط است و بخشی دیگر مستقیما به رقابت بستگی دارد. آمار مشارکت در انتخابات ۱۴۰۰ به نسبت آنچه که منطقی بود بالاتر شد که ما به این مقوله ذخیره مشروعیت می‌گوییم یعنی نظام ذخیره مشروعیتی دارد و جایی که ناکارآمدی وجود دارد از این ذخیره مشروعیت استفاده می‌کند. در انتخابات ۱۴۰۰ با ناکارآمدی که دولت روحانی رقم زده‌بود، میل به مشارکت کاهش یافت و در درجه دوم که بیشتر در آرای سفید نمود پیدا کرد، ناشی از این بود که اساسا رقابتی در انتخابات وجود نداشت.

خبرگزاری دانشجو: نظام انتخاباتی ما اکثریتی است و صاحبان بیشترین آرا تمام کرسی‌ها را به دست می‌آورند حال ممکن است این نامزد‌ها فقط ۶۰ درصد آرا را به دست آورده باشند؛ شبیه چیزی که در انتخابات مجلس ۹۴ شاهد آن بودیم که در تهران لیست اصلاح‌طلب ۶۰ درصد و لیست اصولگرا ۴۰ درصد رای آورد، اما ۱۰۰ درصد کرسی‌ها به لیست اصلاح‌طلب رسید و اگر نظام انتخاباتی ما تناسبی بود اصولگرایان می‌توانستند به ۴۰ درصد کرسی‌ها برسند و در این صورت شرایط عادلانه‌تر می‌شد؛ حال با توجه به این مسئله، نظام انتخاباتی را در میل به مشارکت چقدر موثر می‌دانید؟

احدیان: هر کدام از نظام‌های انتخاباتی اکثریتی و تناسبی، ضعف‌ها و قوت‌هایی دارند؛ نقطه ضعف نظام‌های تناسبی بحث کارآمدی است، مثلا در شورای شهری که به صورت تناسبی تشکیل می‌شود خروجی آن تعارضات درونی است. من معتقدم که تحزب در ایران باید تقویت شود و بدون تحزب دچار مشکلات متعددی هستیم و بخشی از مشکلات کشور ناشی از قوی نبودن احزاب است؛ چون به این بحث اعتقاد دارم نظام تناسبی را بیشتر می‌پسندم، در نظام تناسبی هم عدالت بهتر اجرا می‌شود و هم تحزب تقویت می‌شود و اگر هم حزب شکست بخورد، حتی با تعداد کرسی کمی باز هم حضور دارد به همین دلیل معتقدم نظام انتخاباتی تناسبی بهتر است و نقاط قوت آن به نقاط ضعف می‌چربد؛ البته نیاز به اصلاح قانون انتخابات دارد که این مسئله در مجلس در حال پیگیری است.

خبرگزاری دانشجو: در صورت برقراری نظام تناسبی بساط ائتلاف گروه‌های سیاسی جمع خواهد شد؟

احدیان: خیر، اتفاقا به جای اینکه جمع شود، تقویت هم خواهد شد.

خبرگزاری دانشجو: در این صورت ائتلاف چه ضرورتی دارد وقتی که خودشان می‌توانند صاحب کرسی شوند؟

احدیان: در نظام تناسبی بسیاری از احزاب، امکان افزایش ظرفیت برای اینکه دو کرسی را تبدیل به ۱۰ کرسی کنند، ندارند و خروجی در این جا جمع جبری نیست یعنی ۲+۲ در حالت سیاسی همیشه برابر با ۴ نیست گاهی اوقات برابر با ۱۰ است برای مثال میزان نظرسنجی‌ها پیش از انتخابات ۹۲ جمع روحانی و عارف را زیر ۵۰ درصد نشان می‌داد، اما وقتی با هم ائتلاف کردند جمع آرا به بالای ۵۰ درصد رسید و روحانی پیروز انتخابات شد؛ وقتی که شما یک حزب کوچک هستید و با حزب دیگری ائتلاف می‌کنید امکان کسب کرسی بیشتر، بالاتر می‌رود.

خبرگزاری دانشجو: یکی از وظایف احزاب میان‌داری بین مردم و حاکمیت و رساندن مطالبات مردم به مسئولین است؛ برخی اوقات ما شاهد اعتراضات مردمی نسبت به مسائل مختلف هستیم، اما در میان اعتراضات مردم احزاب را نمی‌بینیم؛ چرا احزاب نمی‌توانند در بزنگاه‌های مختلف این نقش را ایفا کنند؟

احدیان: چون حزب مستقیما نقشی ندارد و اساسا بدنه اجتماعی ندارد و از طرفی افرادی که به قدرت می‌رسند خود را وام‌دار حزب نمی‌دانند بنابراین احزاب خودشان را پاسخگو به مردم نمی‌بینند و مردم هم مطالبه از آن‌ها ندارند.

در حال حاضر یک نماینده مجلس خودش را وابسته به هیچ حزبی یا حتی شورای ائتلاف نمی‌داند و مردم هم فقط نماینده را می‌شناسند نه احزاب را و اصولا نظام سیاسی ما حزبی نیست و احزاب صرفا اسم‌هایی هستند که افرادی دور آن جمع می‌شوند.

بنده به طور کلی معتقدم که ما اگر تحزب را در کشور ایجاد نکنیم، ساختار سیاسی همچنان معیوب باقی می‌ماند؛ ما ساختار حزبی نداریم، تربیت کادر نداریم به عنوان مثال در همین دولت جدید به دنبال نیرو‌های کارآمد می‌گردند، اما پیدا نمی‌کنند، نمی‌گویم که وجود ندارند بله وجود دارند، اما پیدا نمی‌کنند؛ اگر در بدنه اجتماعی کشور احزاب فعال بودند افراد توانمند را پیدا می‌کردند، آموزش می‌دادند و امروز هم که نیاز به مدیر است او را در مناصب مختلف قرار می‌دادند.

در نهایت پیشنهاد من این است که نظام سیاسی ما باید پارلمانی شود و با تحلیل شرایط به این نتیجه می‌رسیم که هیچگاه نظام حزبی شکل نمی‌گیرد مگر اینکه نظام سیاسی پارلمانی شود؛ ما باید با اصلاح قانون انتخابات نظام انتخاباتی را تناسبی کنیم و پس از آن با پارلمانی کردن نظام سیاسی، احزاب را تقویت کنیم البته با این تغییرات در ابتدای دوران گذار دچار مشکل خواهیم شد، اما در بلند مدت به نظام مطلوب‌تری نسبت به اکنون می‌رسیم.

خبرگزاری دانشجو: در قبل از انتخابات مجلس یازدهم خاطرمان هست که از طرف شورای ائتلاف شعار شفافیت پارلمانی مطرح میشد که در این مدت مطالبه شفافیت از مجلس صورت گرفته‌است، ولی مجلس و نمایندگان نسبت به عدم تصویب شفافیت پاسخگو نیستند؛ با توجه به این مثال سازوکار پاسخگویی بعد از رای آوردن نسبت به وعده‌ها به چه صورت است؟

احدیان: حزب زمانی می‌تواند در برابر مردم پاسخگو باشد که افراد انتخاب شده خودشان را وام‌دار حزب بدانند و برای رای آوردن در دوره بعد خودشان را مجبور پاسخگویی به حزب بدانند و این حس را داشته باشند که برای کسب کرسی در دوره بعدی نیاز به تایید حزب دارند؛ آن وقت نماینده مجلس یا عضو شورای شهر به حزب پاسخگو خواهد بود و حزب نیز به مردم پاسخگو خواهد شد، چون حزب طولانی مدت ناچار است که از مردم رای بگیرد و باید نسبت به مطالبات مردم پاسخگو باشد؛ یکی از دلایلی که باید تحزب جدی گرفته شود مسئله پاسخگویی است.

اما درباره سوالتان در بحث شفافیت با اینکه بنده مدافع شورای ائتلاف نیستم و اتفاقا خط خورده شورای ائتلاف هستم؛ اما به یاد ندارم شورای ائتلاف در جایی از شفافیت صحبت کرده‌باشد، ولی نمایندگان مجلس به صورت شخصی این قول را در قبل انتخابات داده‌اند؛ به این دلیل که نمایندگان نکاتی در باب شفافیت دارند و از طرفی تصویب این طرح و اصلاح آیین‌نامه نیاز به دو سوم آرا دارد، جمع کردن رای از نمایندگان در بحث شفافیت بسیار سخت است مثلا در دفعه قبل شفافیت کمتر از سه رای نیاز داشت که به تصویب برسد، اما این اتفاق نیفتاد.

خبرگزاری دانشجو: دلیل این همه تاخیر در تصویب شفافیت آرا چیست؟

احدیان: طرح شفافیت باید زمانی به صحن بیاید که بیشترین احتمال رای آوردن را داشته باشد و تاخیری که در آوردن طرح به صحن وجود دارد به این دلیل است که اطمینان بیشتری داشته باشیم که طرح مطمئنا رای می‌آورد و مجلس هم به دنبال این است که با اجماع نمایندگان این فرایند را به نتیجه مناسب برساند.

خبرگزاری دانشجو: در موضوع سیلی عنابستانی به سرباز راهور، آقای قالیباف صحبتی در دانشگاه شهید بهشتی داشتند و گفتند که عنابستانی به عابد اکبری سیلی نزده و فقط هول داده در حالی که حکم دادگاه تصریح می‌کند که آقای نماینده سیلی زده؛ حال چطور است که افکار عمومی موضوع سیلی را می‌داند، اما آقای قالیباف که رئیس مجلس است این مسئله را نمی‌داند؟

احدیان: اگر فیلم را ببنید چیزی که نشان از سیلی زدن داشته باشد وجود ندارد و این مسئله در فیلم واضح نیست، در این ماجرا دادگاه فصل الخطاب است، آقای عنابستانی توضیحی که به آقای قالیباف داده بودند که دادگاه من را از سیلی زدن تبرئه کرده و به هل دادن که خودم قبول داشتم، تقلیل داده.

خبرگزاری دانشجو: یعنی مبنای صحبت قالیباف حرف عنابستانی بود؟

احدیان: بله حرف آقای عنابستانی از حکم دادگاه.

خبرگزاری دانشجو: پس مشخص شد که ادعای آقای عنابستانی ادعای درستی نبوده و بهتر بود که مورد استناد آقای قالیباف قرار نمی‌گرفت؟

احدیان: بله درست است.