اجرای پروژه پتروشیمی میانکاله فرصت اقتصادی یا تهدید زیست محیطی برای استان مازندران

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، تالاب میانکاله از جا‌های دیدنی استان مازندران است که در ۴۵ کیلومتری بهشهر، در جنوب شرقی استان قرار گرفته است. تالاب درون شبه جزیره‌ای باریک به همین نام قرار دارد. این تالاب از شمال به دریای خزر، از جنوب به خلیج گرگان، از غرب به تالاب زاغمرز و از شرق به آشوراده و از طریق کانال باریکی به طول کمتر از یک کیلومتر به بندر ترکمن می‌رسد.

این تالاب که با نام میان‌قلعه نیز شناخته می‌شود، آخرین بازمانده از منطقه نیمه‌مشجر دریای خزر و مساحت آن در حدود ۷۰هزار هکتار است. میانکاله از برنامه‌های پیشگام حفاظتی سازمان یونسکو است و عنوان ذخیره‌گاه بین‌المللی زیست کره یونسکو را به‌همراه ۱۲ منطقه دیگر در ایران دارد.

کلنگ پروژه احداث پتروشیمی میانکاله در مرتع حسین‌آباد واقع در ذخیره‌گاه زیست‌کره میانکاله در روز‌های پایانی سال ۱۴۰۰ بر زمین زده شده که این موضوع به جهت آسیب به محیط زیست منطقه با مخالفت‌هایی از سوی برخی اهالی منطقه، فعالین و کنشگران محیط زیست منطقه به همراه داشته است.

استارت ساخت مجتمع پتروشیمی

استارت ساخت مجتمع پتروشیمی در مازندران در سال ۹۶ پس از موافقت وزارت نفت با درخواست استان مازندران برای ساخت این واحد بزرگ صنعتی حوزه نفتی زده شد و براساس توافق وزارت نفت قرار شد تا طرح ساخت پتروشیمی در اراضی موسوم به بانک زمین که حدود ۱۰ هزار هکتار مساحت دارد در تالاب بین المللی میانکاله در شرق مازندران در صورت موافقت سازمان محیط زیست با ارزیابی زیست محیطی آن احداث شود.

این طرح را برای دریافت ارزیابی زیست محیطی به سازمان حفاظت محیط زیست فرستاد و بنا برآنچه که در فضای مجازی انتشار یافته این سازمان موافقت ضمنی خود را با ساخت این پروژه اعلام کرده است. شبه جزیره میانکاله حدود ۶۰ هزار هکتار وسعت دارد که به دلیل وجود تالاب میانکاله در این منطقه یکی از ۶۰۰ ذخیرگاه زیست کره در جهان است که سالانه پذیرای ۱۵۰ گونه پرندگان مهاجر با یک میلیون و ۵۰۰ هزار بال پرنده است.

این طرح در دولت دوازدهم برای دریافت ارزیابی زیست‌محیطی به سازمان حفاظت محیط زیست فرستاده شد، اما بدون آنکه مجوزی از سوی این سازمان صادر شود، با عنوان اینکه سازمان حفاظت محیط زیست موافقت ضمنی صادر کرده است، احداث آن از سوی بخش خصوصی سرمایه‌گذار پیگیری شد.

در مردادماه سال ۹۹ شرکت صنایع پتروشیمی امیرآباد مازندران به‌صورت سهامی خاص تشکیل شد و در جلسه هفدهم اسفندماه سال ۹۹، هیئت وزیران مصوب کرد که زیرساخت‌های لازم برای احداث یک پارک اختصاصی تولید پروپیلن از گاز طبیعی (GTP) در منطقه امیرآباد مازندران مشتمل بر تأمین و آماده‌سازی زمین، احداث مخازن و تأسیسات انتقال پروپیلن به‌منظور استقرار واحد‌های تبدیل گاز طبیعی به پروپیلن جمعاً به‌ظرفیت ۴۰۰ هزار تن در سال و احداث تأسیسات انتقال پروپیلن به منطقه عمومی دامغان احداث شود.

این مصوبه که در ماه‌های پایانی دولت دوازدهم منجر به تعریف یک پروژه با سرمایه‌گذاران مشخص و مبتنی بر مصوبه هیئت وزیران برای اجرا در دولت سیزدهم شد، مخالفت‌هایی را از سوی تشکل‌های مختلف، به‌ویژه تشکل‌های محیط‌زیستی به‌دنبال داشت تا اینکه در اسفندماه ۱۴۰۰، کلنگ‌زنی آن توسط وزیر کشور انجام شد. در پی این کلنگ‌زنی، رئیس سازمان محیط زیست اعلام کرد که این پروژه مجوز محیط زیستی ندارد و کلنگ‌زنی آن فاقد اعتبار است.

 کلنگی زنی برای احداث پتروشیمی میانکاله فاقد اعتبار است

در مصوبه هیئت وزیران در اسفند ۹۹ در خصوص این طرح آمده است که باید خطوط انتقال پروپیلن به‌طول حدود ۲۰۰ کیلومتر و با ظرفیت انتقال حدود ۴۰۰ هزار تن پروپیلن در سال از منطقه امیرآباد مازندران به منطقه عمومی دامغان با دسترسی به بزرگراه و راه‌آهن احداث شود، یعنی برای انتقال تولیدات این طرح، باید در زمینه احداث یک خط لوله ۲۰۰ کیلومتری سرمایه‌گذاری شود تا بتوان محصولات تولیدی را به بازار مصرف انتقال داد.

بر اساس شنیده‌ها، «سید ابراهیم رئیسی» در آخرین جلسه هیأت دولت به رئیس سازمان حفاظت محیط زیست دستور داد موضوع احداث پتروشیمی میانکاله را بررسی و با احصای موارد خلاف قانون و آسیب‌زا برای محیط زیست، سریعاً از اجرای آن جلوگیری کند.

در پی این دستور، علی سلاجقه اعلام کرد از نظر دولت کلنگی که برای احداث پتروشیمی میانکاله به زمین زده شده فاقد اعتبار بوده و در واقع معتقدیم کلنگی به زمین زده نشده است و این نکته را هم متذکر شد که «طبق قانون دیگر هیچ کلنگی بدون مجوز محیط زیست بر زمین نخواهد خورد و در اجرای این طرح نیز کوتاه نخواهیم آمد».

غلامرضا شریعتی‌اندراتی، درباره احداث مجتمع پتروشیمی در میانکاله می‌گوید: این مجتمع در سال ۹۹ برای احداث مجتمع پتروشیمی جهت تولید پروپیلن مجوز هیات وزیران را را اخذ کرد، همچنین مجوز خوراک از وزارت نفت، مجوز برداشت آب از دریا و زمین را هم با نامه کتبی سازمان حفاظت محیط زیست دارد، چندین جلسه ارزیابی زیست محیطی برای پروژه انجام شده و برابر جلسه‌ای در مجلس با حضور استاندار مازندران نمایندگان استان و مسئولان پتروشیمی مقرر شد که زمین به سرمایه‌گذار برای اجرای پروژه تحویل داده شود و برخی ابهامات جزئی هم وجود داشت که بنا بود سازمان حفاظت محیط زیست تا ۲۰ اسفند آن‌ها را برطرف و مجوز نهایی را صادر کند.

شریعتی‌اندراتی میگوید: وقتی یک مصوبه به هیات وزیران می‌رود، رئیس سازمان حفظ محیط زیست نیز حضور دارد که خود مبنای همه اقدامات بعدی است. سرمایه‌گذار زمین را برابر نامه کتبی محیط‌زیست کشور از سازمان امور اراضی دریافت کرده و تعهد دارد که قریب ۱۰ هکتار فضای سبز ایجاد کند که اکنون مشغول درختکاری است.

نماینده مردم بهشهر در مجلس با بیان اینکه هنوز کار عمرانی شروع نشده است، گفت: در جلسات مختلف ارزیابی زیست محیطی همه ابهامات لازم جهت بازیافت و تصفیه پساب برطرف شده و مورد تائید قرار گرفته است.

افکار عمومی به سمت نفی طرح پتروشیمی مازندران سوق داده شده‌اند

سیدمحمد ساداتی پژوهشگر و تحلیلگر حوزه آب، انرژی و محیط زیست در این باره می‌گوید: در واقع احداث واحد پتروشیمی در شرق مازندران با توجه به وضعیت اشتغال و اقتصاد در این منطقه کاملا ضروری به نظر می‌رسد، اقتصاد ایران با وجود تمام تلاش‌ها برای کاهش وابستگی به نفت، یک اقتصاد نفت محور شناخته می‌شود در این شرایط، مناطق دور از چرخه مالی نفت، از نظر اقتصادی وضعیت چندان خوبی نخواهند داشت.

از طرفی دیگر، طبیعت غنی مازندران، سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری به جای گسترش صنعت در این منطقه را عاقلانه‌تر نشان می‌دهد. به هر حال، تعامل صنعت سبز با گسترش زیرساخت‌های گردشگری می‌تواند منجر به توسعه پایدار در شرق استان مازندران شود.

ساداتی در مورد مشکل طرح پتروشیمی مازندران می‌گوید: میانکاله یکی از مهم‌ترین مناطق حفاظت شده محیط زیست ایران است که بسیاری از دوستداران طبیعت علاقه ویژه‌تی به این منطقه دارند، با وجود اینکه پتروشیمی مورد نظر با نام پتروشیمی مازندران کلنگ‌زنی شد، اما در بسیاری از منابع حتی رسمی کشور با نام پتروشیمی میانکاله شناخته می‌شود.

جانمایی در نظر گرفته شده برای این پتروشیمی حدود ۱۰ کیلومتر از منطقه حفاظت شده میانکاله فاصله دارد که این فاصله یک صنعت بزرگ از یک منطقه حفاظت شده چندان زیاد نیست، به هر حال، نزدیکی به پایانه نفتی شمال و دسترسی مناسب به بندر امیرآباد از مزایای منطقه در نظر گرفته شده هستند. با این حال طرح توجیهی جانمایی نیز در صورت انتشار، تا حد زیادی می‌تواند نگرانی‌ها نسبت به احداث پتروشیمی را کاهش دهد.

وی معتقد است با توجه به وضعیت بیکاری و اقتصاد در شرق استان مازندران، ایجاد واحد پتروشیمی می‌تواند گام مهمی در توسعه این منطقه بردارد، با این حال، با توجه به شرایط زیست محیطی مازندران و البته منطقه حفاظت شده میانکاله، دست‌یابی به توسعه پایدار در صورت تخریب محیط زیست به هیچ وجه امکان‌پذیر نخواهد بود.

به گفته پژوهشگر و تحلیلگر حوزه آب، انرژی و محیط زیست این در حالی است که دست‌یابی به واحد پتروشیمی سبز چندان دور از ذهن نیست. به هر حال، تا به اینجا متخصصان و افکار عمومی از اهداف و برنامه‌های این طرح دور نگه داشته شده‌اند که این موضوع کنترل بر جوانب محیط زیستی را سخت کرده است. در این شرایط، افکار عمومی به سمت نفی طرح پتروشیمی مازندران سوق داده شده‌اند که امیدواریم با تعامل بهتر مسؤولان و مردم، توسعه پایدار شرق مازندران در سایه حفظ و حتی بهبود شرایط محیط زیستی محقق شود.