غرور و خودمحوری ارتش و سپاه باعث شکست در عملیات رمضان شد/ نتیجه مثبتی که از عملیات رمضان حاصل شد

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ بعد از عملیات پیروزمند بیت المقدس هنوز بخش هایی از خاک ایران در تصرف عراق بود اما متمرکز کردن نیروها برای آزاد کردن آن زمین ها توجیه منطقی نداشت. از طرفی امام (ره) فرموده بودند جایی عملیات کنید که مردم عراق آسیبی نبینند. از این رو، ایرانیان اولین عملیات برون مرزی ایران را با چنین ملاحظاتی طراحی کردند.

هدف عملیات تهدید بصره فشار بر حکومت صدام، تحریک مردم عراق و مجاب کردن سیاسی دنیا بود تا حقوق اولیه ایران را بپذیرند. فرماندهان ایرانی منطقه ای مثلثی در بیابان های شمال شهر استراتژیک بصره را برای عملیات انتخاب کرده بودند. بصره بعد از بغداد مهم‌ترین شهر عراق بود و یک میلیون جمعیت داشت که شیعه بودند. اعتراض های مردم بصره به جنگ و صدام بعد از عملیات بیت المقدس این امیدواری را ایجاد کرده بود که با فشار به ارتش عراق، مردم بصره علیه حزب بعث شورش کنند.

بعد از عملیات بیت المقدس تمرکز عملیات های ایران روی بصره بود و عملیات رمضان هم با همین نگاه طراحی شد. 22 تیرماه سال 1361 عملیات رمضان با رمز «یا مهدی» آغاز شد.

مرحله اول عملیات: قرارگاه فتح به دلیل قرار گرفتن در منطقه مناسب‌تر، موفق‌تر از بقیه قرارگاه های حاضر در عملیات عمل کرد. نیروهای این قرارگاه حدود 15 کیلومتر تا کانال ماهی جلو رفتند که این پیشروی آن هم در یک مرحله از بزرگ ترین پیشروی های تاریخ جنگ بود و بیشترین تلفات عراق هم روی کانال ماهی بود.

فرصت و امکانات کافی برای ایجاد استحکامات نبود. عراقی ها هر چه نیروی زرهی و آتش داشتند روی کانال ماهی متمرکز کردند و نیروهای ایران از کانال عقب آمدند. گروهی از نیروهای قرارگاه قدس به میدان مین خوردند. عراقی ها در این عملیات متفاوت از عملیات های گذشته می جنگیدند و حجم آتششان چند برابر شده بود؛ لذا نیروهای ایرانی نتوانستند با هم دست دهند و عقب آمدند. عراقی ها پاتک کردند تا از مواضع اولیه نیز نیروها را عقب تر ببرند اما دفاع جانانه نیروهای قرارگاه فجر آنها را ناکام کرد و خسارت فراوانی به آنها وارد نمود.

مقاومت شدید عراقی ها، حجم آتش و پیچیدگی مواضع برای فرماندهان غیر منتظره بود. بنابراین طرح سه مرحله قبلی تغییر کرد. در مرحله دوم، نیروهای قرارگاه نصر به منطقه عملیاتی قرارگاه فتح فرستاده شدند. هدف مرحله دوم گسترش سر پلی بود که در مرحله اول تصرف کرده بودند. در فاصله دو روز بین مراحل اول و دوم، عراقی ها موانع و میدان های جدید مین و خاکریزهای فرعی در منطقه ایجاد کردند.

مرحله دوم عملیات با حجم شدید آتش‌بار دشمن و پیچیدگی موانع به هدف هایش نرسید ولی به جنگ افزارهای دو طرف خسارت های بسیاری وارد شد. تجهیزات و امکانات عراق به سرعت جایگزین شدند اما این اتفاق برای تجهیزات ما نیفتاد. در مرحله سوم، قرارگاه فتح باید تا نهر کتیبان پیشروی می کرد و قرارگاه فجر نیز باید مثلثی اول را می گرفت و خاکریزی را که در مرحله اول زده بودند امتداد می داد تا امنیت نیروهای فتح تأمین شود. پیچیدگی موانع نظامی عراق و آتش پر حجم آن از عوامل اصلی عدم موفقیت ایران بودند.

هدف مرحله چهارم گرفتن یک منطقه مناسب برای عملیات بعدی بود. خاکریزهای دو جداره زیر آتش شدید عراق زده شد. در حین عملیات ناگهان نیروها از قسمتی که انتظارش را نداشتند مورد هجوم تانک ها و نیروهای عراقی قرار گرفتند. عراقی ها از این شکاف نفوذ کرده و عملیات را خنثی نمودند.

عملیات رمضان که تمام شد همه فهمیدند جنگ وارد مرحله جدیدی شده است. انقلاب اسلامی ایران حرف های جهانی داشت و آنها آمده بودند تا انقلاب را نابود کنند اما قدرت انقلاب دامن گیرشان شده بود. پس از عملیات رمضان جنگ صحنه نبرد رودرروی انقلاب اسلامی با غرب و شرق شد.

سخنان شهید همت درباره عملیات رمضان: ضرباتی که ما در عملیات رمضان و در جبهه شرق بصره به دشمن زدیم از حیث گستردگی و شدت در طول جنگ بی سابقه بود. برای شما فقط یک مثال می زنم. در مرحله سوم این عملیات فقط طی یک شب تا صبح حداقل آماری که گرفتیم بالای 370 دستگاه تانک سپاه سوم ارتش عراق با آرپی‌جی زده شد و توسط همین بسیجی ها پاک منهدم شد.

شاید دیگر تبلیغات جنگی در نظر عده ای لوث شده بود یعنی وقتی رادیو و تلویزیون ما این میزان آمار انهدام زرهی دشمن را اعلام می کردند بعضی فکر می کردند این آمار صحت ندارد ولی خود ما در آنجا حضور داشتیم و با چشمهایمان دیدیم که بالای 370 دستگاه تانک دشمن منهدم شد. میزان انهدام ماشین جنگی دشمن قیامت بود! بسیاری از نیروهای دشمن از بین رفتند. آن نتیجه اصلی را که می خواستیم از عملیات رمضان بگیریم نگرفتیم اما زمینه انتقال ریاست هشتمین دوره جنبش عدم تعهد برای 4 سال به صدام و تشکیل کنفرانس عدم تعهد در بغداد را از بین بردیم.

حافظ اسد رییس جمهور فقید سوریه: به خاطر دارم روزهای اول حمله صدام تلفنی با ملک حسین، شاه اردن صحبت کردم و خواستم کمک کند تا جنگ متوقف شود. ملک حسین خیلی خوشحال بود و می گفت سران عرب را جمع کنیم و حمله صدام را تأیید کنیم. در تماس با شاه عربستان دیدم او هم همین موضع را دارد. بعد از پیروزی ایران در خرمشهر، قبل از عملیات رمضان رؤسای حکومت های منطقه تماس می گرفتند و می گفتند ایران می خواهد وارد خاک عراق شود. به آنها گفتم چرا وقتی که عراق جنگ را شروع کرد چیزی نگفتید؟ می گفتند ایران می خواهد رژیم عراق را سرنگون کند. در این صورت آمریکا وارد منطقه می شود. گفتم: مگر عراق نمی خواست این کار را انجام دهد؟ آمریکا هم وارد نمی شود ولی اگر بشود خیلی بهتر است. دست ها رو می شود.

شهید صیاد شیرازی: در تحلیل عملیات رمضان از یک طرف می توانیم بگوییم نبردی پیروزمندانه بود به خاطر این که دشمن را در هم شکستیم و به آن تلفات وارد کردیم البته به خودمان هم یک مقدار تلفات وارد شده بود. از یک طرف می توانیم بگوییم پیروز نبود چون هدفمان این نبود. عده ای می گویند ما همه چیزمان برای پیروزی آماده بود ولی توجه به خدا کمتر و توجه در جهت خود بیشتر شد. یادمان رفت که نصرت دهنده کیست و باید همان روحیه و توکلی را که در عملیات های طریق القدس، فتح المبین و بیت المقدس داشتیم در این عملیات هم داشته باشیم. حالت غرور به وجود آمده بود و البته یک مقدار هم ارتش و سپاه به طرف خود محوری رفتند. یعنی ارتش برای خودش می گفت من هستم و سپاه برای خودش می گفت من هستم. این دو تا «من» نمی جنگید.