تب پزشکی، صف پشت کنکوری‌ها را احیا کرد/ به عقب بازگشتیم؟!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-زینب امیدی، نتایج کنکور که اعلام می‌شود چند روزی اسم تک رقمی‌های آن ورد زبان‌ها می‌چرخد، بعد انگار همه چیز از تب و تاب می‌افتد. تب تاب دانش آموزان کنکوری، خانواده هایشان و رسانه ها. الخصوص شنیدن این خبر در سال‌های اخیر که به ازای هر نفر یک تا دو صندلی در دانشگاه‌ها خالی است خیال همه را راحت می‌کند که قبولی در کنکور دیگر به صفاتی مثل دیو و غول و شکستن شاخ آن‌ها و امثالهم نمی‌چسبد.

 

شاید ده سال پیش وارد شدن به دانشگاه برای دانش آموزان آرزو بود و در بهترین حالت از هر ده داوطلب کنکور، یک نفر شانس قبولی در دانشگاه را داشت، اما حالا دکتر ابراهیم خدایی رئیس سازمان سنجش در جمع خبرنگاران با تاکید بر این که همه داوطلبان کنکور سراسری ۹۶ مجاز به انتخاب رشته شده اند، می‌گوید داوطلبانی که در آزمون سراسری ۹۶ ثبت نام نکرده اند یا در جلسه آزمون غایب بودند می‌توانند در رشته‌های بدون آزمون ثبت نام کنند تا پذیرش آن‌ها در این رشته‌ها براساس سوابق تحصیلی صورت گیرد.

 
به زعم اینکه دانشگاه برای همه صندلی خالی دارد و رقابت فقط بر سر رشته مورد علاقه و سطح دانشگاه‌ها است؛ شنیدن این خبر که از کنکوری‌های سال ۹۶ تن‌ها ۵۹ درصد انتخاب رشته کرده اند اندکی ماجرا را پیچیده می‌کند! یعنی حالا که دانشگاه برای همه جا دارد؛ داوطلب قصد دانشجو شدن ندارد؟ مشکل کجاست؟

 
تجربی‌هایی که بیشتر از بقیه پشت کنکور ماندند

درست در بازه زمانی انتخاب رشته کنکوری ها، که مجازاند به انتخاب ۱۵۰ رشته دانشگاهی، توکلی مشاور سازمان سنجش طی مصاحبه‌ای اعلام می‌کند: از تعداد ۸۳۸ هزار و ۹۲۹ داوطلب مجاز در کنکور ۹۶ بر اساس آمار اولیه تعداد ۴۹۵ هزار و ۹۴۳ نفر معادل ۵۹. ۱۲ درصد مجازین انتخاب رشته کرده اند. ماجرا آنجا حساس‌تر می‌شود که وی در ادامه می‌گوید بخش اعظمی از افرادی که انتخاب رشته نکرده اند داوطلبان گروه آزمایشی تجربی هستند که به علت پایین بودن شانس قبولی در رشته مورد علاقه، از دانشگاه رفتن صرف نظر کرده‌اند.

برای بررسی علت این اتفاق فلش بکی به عقب می‌زنیم. تقریبا سه چهار سالی می‌شود که رفته رفته با یک موج هجومی از سوی دانش آموزان برای تحصیل در رشته علوم تجربی و به طبع آن ادامه تحصیل در رشته‌های زیر مجموعه اش در دانشگاه‌های کشور مواجه هستیم. چیزی که در سایه غفلت مسئولین و عدم آگاهی بخشی درست به دانش آموزان برای انتخاب رشته، شاید در آتیه‌ای نزدیک به عنوان یک بحران از آن نام برده شود.

 

 

ابوالفضل رحمانی رییس اداره مشاوره آموزش و پرورش شهر تهران، سال ۹۵ پس از اتمام پروسه کنکور در مصاحبه‌ای اعلام می‌کند امسال ۸۶۰ هزار نفر داوطلب کنکور وجود دارد؛ از بین این تعداد ۵۰۶ هزار نفر داوطلب رشته تجربی هستند یعنی دوسوم. از ۵۰۶ هزار نفر بنابر اعلام رییس سازمان سنجش، ظرفیت مجموع رشته‌های پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی ۶۳۰۰ است یعنی کمتر از دو درصد ۵۰۶ هزار نفر؛ یعنی عملا بیش از ۹۸ درصد داوطلبان کنکور تجربی در رشته‌های شاخص مدنظرشان پذیرفته نمی‌شوند لذا مابقی که در این رشته‌ها پذیرش نمی‌شوند مجبورند در سایر رشته‌های که قبول شده‌اند درس بخوانند در حالی که هم انگیزه ندارند و احتمال ترک تحصیلشان بالاست و هم احتمال افت تحصیلی و مشکلات روحی روانی آن‌ها زیاد می‌شود.

سونامی که در جامعه ایران به سمت رشته علوم تجربی راه افتاده است بیشتر از اینکه مدینه فاضله دانش آموزان برای ادامه تحصیل باشد به سراب سرگیجه آوری تبدیل شده که در وهله اول مُهر پشت کنکوری را بر پیشانی آن‌ها می‌زند. حالا در خیلی از خانواده‌ها پشت کنکوری‌های تجربی را کما بیش می‌بینیم که سالیان سال است برای رسیدن به هدف خود پشت کنکور مانده اند که مانده اند. در یکی دو دهه اخیر تب مهندس شدن و حالا نیز تب پزشک شدن! ریشه این مشکلات را شاید بتوان اندکی عقب‌تر و در دوران دبیرستانی این دانش آموزان خصوصا مقطع حساس دوم دبیرستان جست و جو کرد.

هدایت تحصیلی کجای کار است؟
هدایت تحصیلی وظیفه آموزش و پرورش است. دانش آموزان  دوم دبیرستان باید ازآینده شغلی و تحصیلی و همچنین استعداد و توانایی‌های خود آگاه شوند. این هدایت علی رغم آنچه والدین می‌پندارند اجباری نیست و برای راهنمایی دانش آموز در انتخاب رشته‌ی درست، اجرایی می‌شود. افت معدل در سال اول دبیرستان (پایه دهم) درصد بالایی از دانش‌آموزان را شامل می‌شود و به گفته اکثر مشاورین امر بدیهی به حساب می‌آید.

با ورود دانش‌آموزان به مقطع دبیرستان معدل آن‌ها میانگین ۳ تا ۴ نمره افت می‌کند و این بیانگر این است که معدل در حد ۳ تا ۴ نمره حباب دارد یعنی واقعی نیست، لذا هدایت تحصیلی تا پیش از این راحت‌تر انجام می‌شد چرا که خانواده با مشاهده وضعیت نمرات فرزندش درخصوص انتخاب رشته و هدایت تحصیلی آن‌ها برای آینده، راحت‌تر اقناع می‌شدند، اتفاقی که در سال ۹۵ رخ نداد و خانواده‌ها نسبت به این کار اعتراض نشان دادند. عده‌ای از کارشناسان دلیل این اعتراض را شیوه عجولانه و ضعف در اطلاع رسانی آموزش و پرورش دانسته اند.

آموزش پرورشی‌ها معتقدند بیش از ۸۰ درصد دانش‌آموزان با معدل بالای ۱۸ پایه نهم را می‌گذرانند و این ذهنیت را بین خانواده‌ها ایجاد می‌کنند که کودکان ما توانمندی این را دارند تا هر رشته‌ای که می‌خواهند، انتخاب کنند و موفق شوند. اما می‌بینیم دانش آموز با معدل ۱۸ و ۱۹ از دوره نهم وارد دبیرستان می‌شود، در سال اول دبیرستان حتی با تجدیدی هم مواجه می‌شود؛ بنابراین حسن انتخاب رشته در دوره متوسطه دوم کمک می‌کند خانواده‌ها منطقی‌تر و نه هیجانی به موضوع انتخاب رشته نگاه کنند.

مسعود شکوهی مدیر کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش نخستین کسی است که برای پاسخگویی به سوالات ما در باب هدایت تحصیلی پشت خط می‌آید.

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به انتخاب رشته تنها ۵۹ درصد داوطلبین و اینکه سهم بیشتر این درصد مربوط به داوطلبین زیرگروه علوم تجربی شده است؛ نقش آموزش و پرورش در هدایت تحصیلی دانش آموزان در دوران دبیرستان برای انتخاب رشته چگونه است گفت: «آموزش و پرورش از سال گذشته براساس شاخص بررسی‌های مشاوره‌ای و عملکرد تحصیلی، دانش آموزان را به سمت رشته‌هایی که احتمال موفقیت آن‌ها در آن بیشتر است تشویق می‌کند. در بررسی‌های مشاوره‌ای چند عامل استعداد، توانایی، شخصیت دانش آموز و نظر آن و نظر معلمان تمامی دروس دانش آموز در پایه‌های هفتم، هشتم و نهم لحاظ می‌شود.

از هر ۳۵ داوطلب یک نفر در رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی قبول می‌شود!
وی ادامه داد: هر کدام از مباحثی که گفتم چند امتیاز دارند به طور مثال نظر مشاوره ده امتیاز، اولیای دانش آموز ۵ امتیاز و خود دانش آموز ۱۰ امتیاز لحاظ می‌شود. پس از آن بررسی‌های مشاوره‌ای و آزمون‌هایی برگزار می‌کنیم که طی آن‌ها استعداد و توانایی دانش آموزان استخراج می‌شود که مجموع این امتیازات ۶۵ می‌شود و ۳۵ امتیاز نیز عملکرد تحصیلی دانش آموز که مربوط به سه پایه هفتم، هشتم و نهم می‌شود لحاظ خواهد شد.

شکوهی با اشاره به اینکه با همه این تفاسیر عده‌ای خلاف توانایی و استعداد خود اصرار به درس خواندن در رشته دیگری دارند خاطر نشان کرد: هدایت تحصیلی از سوی آموزش و پرورش صرفا به صورت مشاوره در اختیار دانش آموزان قرار می‌گیرد و نظر خود آن‌ها برای ادامه تحصیل در هر یک از رشته‌های دبیرستان دخیل است.

 

 

وی در پاسخ به اینکه چرا علاقه دانش آموزان بیشتر به سمت رشته علوم تجربه گرایش پیدا کرده است گفت: بخشی از این سونامی علاقه مربوط به تبی است که در خصوص رشته‌های پزشکی زیر گروه علوم تجربی در جامعه ما شکل گرفته است. وجهه رشته‌های زیرگروه علوم تجربی در جامعه، آینده شغلی آن، درآمد و... از جمله دلایلی است که می‌تواند هر فردی را به خود جذب کند، اما گفتن این نکته ضروری است که والدین و دانش آموزان باید بدانند تقریبا از هر ۳۵ نفر یک نفر می‌تواند در رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی پذیرش شود.»
آموزش و پرورش قول ایجاد فضا سازی بهتر برای انجام امور هدایت تحصیلی را داده است، اما طرف دیگر ماجرا خود دانش آموزان و والدین آن‌ها هستند که باید با دید واقع بینانه‌ای از شرایط تصمیم درست را بگیرند. آنچه قطع به یقین محرض است مشکل ظرفیت رشته تجربی در دبیرستان و ظرفیت رشته‌های دانشگاهی آن در دانشگاه‌ها است.

سخن صریح آموزش و پروش و سازمان سنجش با متقاضیان رشته تجربی
تب رفتن به رشته تجربی بین دختران و ریاضی در پسران بالاست که آموزش و پرورش در پذیرش درخواست‌ها برای رشته ریاضی مشکلی ندارد، اما طبق گفته مسئولینش برای رشته تجربی مشکلاتی با حجم انتخاب دانش‌آموزان در آینده پیش خواهد آمد که نتیجه آن به نفع دانش آموزان نیست، با این حال اگر دانش‌آموزی اصرار به ورود در این رشته را داشته باشد در دوران دبیرستان با مانع خاصی رو به رو نمی‌شود، اما سد کنکور آن‌ها را پشت خود گیر می‌اندازد تا اصطلاحا این عزیزان پشت کنکوری نامیده شوند. چیزی که امسال با انتخاب رشته تن‌ها ۵۹ درصد داوطلبین برای همه بیش از پیش نمایان شد.

سازمان سنجش چند سالی است با سیل جمعیت متقاضیان رشته‌های گروه آزمایشی علوم تجربی رو به رو شده است و هر چه در این چند سال فریاد زده ظرفیت برای این حجم از متقاضی را ندارد این سیل خروشان‌تر می‌شود.

ابراهیم خدایی رئیس سازمان سنجش در این خصوص به خبرنگار ما می‌گوید: «ما برای گروه آزمایشی تجربی حدود ۱۴۰ هزار ظرفیت اختصاص دادیم، اما حدود ۵۸۰ هزار داوطلب متقاضی رشته‌های زیرگروه تجربی بودند. به همین خاطر بخش اعظمی از این ۵۹ درصد داوطلبین گروه آزمایشی تجربی هستند که به علت پایین بودن ظرفیت رشته‌ها و یا اینکه امکان قبولی در رشته مورد علاقه را نداشتند انتخاب رشته نکرده اند.

خانواده‌ها هدایت تحصیلی آموزش و پرورش را قبول نکردند
خدایی در پاسخ به این سوال که چرا با وجود این کمبود ظرفیت همچنان استقبال داوطلبین نسبت به رشته‌های زیرگروه آزمایشی تجربی بیشتر از سایر گروه‌ها است و اینکه نقش هدایت تحصیلی چه قدر در این اتفاق تاثیر داشته گفت: هدایت تحصیلی مربوط به آموزش و پرورش می‌شود که من نمی‌خواهم بگویم در این زمینه قوی یا ضعیف عمل کرده است، اما چیزی که می‌توانم بگویم این است که ظرفیت‌ها براساس نیازهای کشور باید داده شود یعنی به فرض مثال n. تعداد ظرفیت برای رشته ریاضی فیزیک، تجربی و انسانی. سال گذشته آموزش و پرورش در زمینه هدایت تحصیلی و اینکه مشخص کند دانش آموزان برای ادامه تحصیل خود از مقطع دوم دبیرستان چه رشته تحصیلی را باید برگزینند وارد عمل شد و ترجیحا این سیاست گذاری را در پیش گرفت که دانش آموزان را به سمت ریاضی فیزیک و انسانی تشویق کند، اما مردم قبول نکردند.

 

 

وی با تاکید براینکه هدایت تحصیلی دانش آموزان در زمینه انتخاب رشته در دوران دبیرستان نیازمند فرهنگ سازی ریشه‌ای است تصریح کرد: با دستور دادن در این زمینه چیزی درست نمی‌شود. این بحث در طرح تحول بنیادین آموزش و پرورش دیده شده است و باید به این مسئله در آنجا پرداخته شود.»

پشت کنکوری‌های تجربی و دیگر هیچ...
سرنوشت کسانی که جز ۵۹ درصدی‌های انتخاب رشته سال ۹۶ نبودند همانند انتخاب رشته نکردگان سال‌های قبل نامشخص است، اینکه آیا برای سال دیگر آن رشته و دانشگاهی که می‌خواهند قبول می‌شوند؟ یا شبیه تجربی‌هایی که در این چند سال دیده ایم دو سال، سه سال و یا بعضا در مواردی دیده شده پنج سال و بیشتر پشت کنکور خواهند ماند. برای چه؟ تب آروزی دکتر شدن و یا هر چیز دیگر؟ آیا آینده برای این افراد تبدیل به یک سیر دورانی ساعت شنی مانند، نخواهد شد که عمر و جوانی را از آن‌ها می‌گیرد؟ برای این جوانان قطع به یقین موفقیت در رشته‌ها و عرصه‌های دیگر نیز مهیا خواهد بود، اما کسی مسیر را نشان آن‌ها نمی‌دهد. در غیر این صورت در سال های آینده ما شاهد حضور افرادی در جامعه خواهیم بود که به واسطه نرسیدن به آرزو و هدف خود که همان قبولی در  رشته‌های پزشکی است، زندگی خود را فدای آن کرده‌اند. افرادی که در گذر زمان در جایی از تاریخ همچنان روی صندلی روز آزمون کنکور نشسته‌اند و در جا می‌زنند.