کشف سلول‌های بنیادی پنجره تازه‌ای را به دنیای پزشکی باز کرد

به گزارش گروه فناوری خبرگزاری دانشجو به نقل از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در گام‌های نخست محققان این تصور را داشتند که به کمک سلول‌های بنیادی می‌توان هر ارگانی را بازیابی کرد. مدتی گذشت و تحقیقات جامع تری انجام شد. آن‌ها پی بردند که سلول‌های بنیادی قابلیت‌های یکسانی ندارند بلکه توانایی‌های آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. برخی از این سلول‌ها تنها قادر به ساخت سلول مشابه خود هستند. برخی دیگر فقط به یک رده خاصی از سلول‌ها تبدیل می‌شوند و در این میان سلول‌های بنیادی با توانایی بسیار بالا نیز وجود دارند.

 

کشفی تازه
اما آنچه در این میان مسلم بود این است که هر چه سلول بنیادی به منشاء اولیه و جنینی خود نزدیک‌تر باشد دامنه تمایز وسیع تری دارد. در این بین محققان سلول‌های بنیادی جنینی را کشف کردند. با این کشف گمان می‌کردند که این‌بار مشکلات بسیاری در حوزه پزشکی حل می‌شود، زیرا سلول‌های بنیادی جنینی قابلیت تبدیل به تمام رده‌های سلولی موجود در بدن را داشتند. اما این بارقه امید نیز با، اما و اگر‌ها و محدودیت‌هایی همراه بود. از سویی به دلیل اینکه غالبا این سلول‌ها از جنین در مراحل نخست تقسیمات سلولی قابل دستیابی بود، در کنار محدودیت‌های اخلاقی، از نظر محتوای وراثتی این سلول با بیمار بالغ متفاوت است و امکان تحریک واکنش‌های ایمنی را به همراه دارد.

وقوع انقلابی بزرگ
این واقعیت همانند بسته شدن پنجره‌های امید بر روی محققان بود. اما سال ۲۰۰۶ تحقیقات یاماناکا دانشمندی از ژاپن امید محققان را افزایش داد. او با آزمایش‌های متعدد متوجه شد اگر ۴ ژن خاص در سلولی بالغ، فعال یا به عبارتی بیان این ژن‌ها القا شود، توانایی تقسیم و تمایز سلول به حالت جنینی خود بازمی گردد. این اتفاق انقلابی بزرگ ایجاد کرد و این سلول‌ها به عنوان سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (آی پی اس) شناخته شدند. این آغاز راه تحقیقات در این حوزه بود. در ایران نیز همزمان با سایر کشور‌ها در پژوهشگاه رویان و سایر مراکز فعال در این حوزه پژوهش‌ها آغاز شد.

اما سلول‌های پرتوان القایی چه توانمندی‌هایی دارند؟
ماریا ظهیری عضو هیات علمی دانشگاه بوشهر درباره این موضوع می‌گوید: سلول‌های بنیادی پرتوان القایی قابلیت‌هایی مشابه سلول‌های بنیادی جنینی را دارند. با وجود این سلول‌ها امید برای درمان بیماری‌های مختلف در آینده افزایش یافته است. زیرا در بیماری‌ها و اختلالاتی که نیاز است بافت آسیب دیده دوباره جایگزین شود می‌توان از توانایی این سلول‌ها استفاده کرد.

 

وی در ادامه بیان می‌کند: در حال حاضر محققان در حال تحقیقاتی هستند تا در دانش سلول‌های بنیادی به استاندارد‌های مد نظر برسند تا بالاترین راندمان و کمترین عوارض را در استفاده از این سلول‌ها شاهد باشیم. زیرا فعال کردن ژن‌های مد نظر و تبدیل کردن سلول به سلول‌های آی پی اس نوعی دستکاری ژنتیکی محسوب می‌شود.

این عضو ستاد توسعه علوم و فناوری سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همچنین عنوان می‌کند: ستاد نیز در خصوص توسعه فناوری تولید سلول بنیادی پر توان القایی در تلاش است تا از توانمندی‌های داخلی برای گسترش و پیشرفت این فناوری در کشور استفاده شود.

درست است که تمایز سلول بنیادی پرتوان القایی به سلول‌های مختلف همچون عصبی، کبدی، استخوانی و خونی نوید آینده‌ای درخشان برای درمان بیماری‌ها را می‌دهد، اما باید دید این فناوری تا چه میزان راهگشا برای بیماران است. در حال حاضر محققان در دنیا به سرعت در حال پژوهش در این حوزه هستند تا به زودی خبر‌های خوشی را به گوش بیماران برسانند.