آزمایشگاه‌های نانو، مرکزی برای توسعه خدمات / سامانه ارائه خدمات اعتباری آزمایشگاهی نانو راه‌اندازی شده است

گروه فناوری خبرگزاری دانشجو- حمیده آقاجانی؛ هر پیشرفتی در دنیا مسلتزم برآورده شدن نیاز‌های اولیه آن است؛ یکی از ضرورت‌های اولیه در دستیابی به این اهداف داشتن دانش فنی و بومی سازی آن است. بسیاری از علوم در دنیا نیازمند کسب استاندارد‌های لازم و تایید شده بین‌المللی هستند، یکی از بخش‌هایی که می‌تواند دسرتسی به  این استاندار‌ها را محقق کند شبکه آزمایشگاهی است.

از آنجا که امروز کشور مادر شرایط تحریم قرار دارن لازم است تا در حوزه‌های مختلف شرکت‌های دانش بنیان و استارت‌آپ‌ها وارد عمل شوند و هر کدام گوشه‌ای از کار را در دست بگیرند. همه ما می‌دانیم برای داشتن یک آزمایشگاه مجهز نیاز به تجهیزات پیشرفته است و اگر قرار باشد این تجهیزات وارد شود با مشکلاتی همچون هزینه بالای تعمیر، نگهداری و کمبود قطعات، دست و پنجه نرم کند از سوی دیگر کالیبره کرده اسن تجهیزات نیز مشکلاتی را به همراه خواهد داشت؛ امروزه شاهد آن هستیم که بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان به این عرصه ورود کرده و خدمات خوبی به مشتریان خود عرضه می‌کنند. یکی از این مشتری‌ها شرکت‌های دانش بنیانی هستند که در حوزه فناوری نانو فعالیت می‌کنند. ستاد توسعه فناوری نانو طی سالیان گذشته تلاش کرده تا خدمات مناسبی 

ارتقاء سخت افزاری و نرم افزاری شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو
از سال ۱۳۹۳ با توجه به عملکرد ده ساله شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو و دستور معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دامنه پوشش این شبکه از حوزه نانو به سایر حوزه‌های فناوری راهبردی گسترش یافته و شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی تشکیل شد. در همین راستا، عضویت مراکز آزمایشگاهی در شبکه و ثبت اطلاعات آزمایشگاه‌ها و تجهیزات، از طریق شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی صورت می‌گیرد که توسعه خدمات و مراکز فعال حوزه فناوری نانو را هم به دنبال خواهد داشت. در ادامه آمار مربوط به وابستگی نهادی آزمایشگاه‌ها، پوشش آزمایشگاهی، تنوع خدمات آزمایشگاهی و سازمانی شبکه آزمایشگاهی نانو در سال ۱۳۹۷ بیان شده است.

 

 

 

 

حمایت از خرید تجهیزات جدید آزمایشگاهی
به منظور توسعه زیرساخت آزمایشگاهی نانو، حمایت‌های لازم از مراکز دارای شرایط برای خرید تجهیزات جدید و توسعه خدمات صورت می‌گیرد. براساس نتایج ارزیابی عملکرد مراکز عضو که هرسال انجام می‌شود، مراکزی که از توانمندی موجود خود بهتر استفاده کرده باشند، میتوانند از حمایت شبکه برای خرید دستگاه استفاده کنند. این حمایت برای خرید دستگاه‌های ایرانی، به میزان ۱۰ درصد قیمت یک دستگاه به انتخاب آزمایشگاه است که علاوه بر حمایت معمول ارائه شده در نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران، پرداخت میشود. در سال ۱۳۹۷، این حمایت برای ۳ مرکز«مؤسسه کیمیازی، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع و آزمایشگاه نانومواد معدنی دانشکده شیمی دانشگاه تهران» به مبلغ ۶۴۳ میلیون ریال انجام شده است.

حمایت از کالیبراسیون، تعمیر و نگهداری تجهیزات و خرید نمونه مرجع
شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو با توجه به عملکرد آزمایشگاه‌ها در ارائه خدمات و بهره برداری از تجهیزات، برنامه‌های حمایتی را اجرا می‌کند تا آزمایشگاه‌های عضو با تعمیر و به روزرسانی تجهیزات موجود، دامنه خدمات خود را به روز و گسترده‌تر کرده و در نتیجه تنوع خدمات شبکه افزایش یابد. در همین راستا، شبکه به منظور ارائه نتایج مطمئن به مشتریان، مراکز عضو را به کالیبراسیون دستگاه‌ها تشویق کرده و آموزش‌های لازم را نیز به مراکز ارائه می‌کند. همچنین شبکه آزمایشگاهی نانو علاوه بر تسهیل دسترسی مراکز به نمونه‌های استاندارد معتبر، از کالیبراسیون تجهیزات نیز حمایت می‌کند. میزان حمایت‌های شبکه در سال ۱۳۹۷ در این زمینه ۲۹۸۳ میلیون ریال بوده که به ۲۳ مرکز عضو پرداخت شده است.

استانداردسازی فعالیت‌های آزمایشگاهی
در سال ۱۳۹۷، فرآیند استقرار استاندارد IEC ۱۷۰۲۵/ISO در ۲ مرکز«آریا الکترون اپتیک» و«دانشگاه بوعلی سینا همدان» آغاز و در حدود ۲۰ میلیون ریال برای این منظور، حمایت پرداخت شده است. شایان ذکر است در سال ۱۳۹۷، مرکز دیگر شبکه دانشکده فیزیک- شیمی دانشگاه الزهرا و آزمایشگاه مرکزی پژوهشکده مهندسی سامانه‌های حمل ونقل فضایی این استاندارد را مستقر کرده‌اند. همچنین در سال ۱۳۹۷، از مرکز کیمیازی بابت حمایت از استقرار این استاندارد به مبلغ ۳۶ میلیون ریال حمایت شده است.

 

مدیریت اطلاعات آزمایشگاهی
در سال ۱۳۹۷، برنامه حمایت از مراکز عضو شبکه به منظور استقرار سامانه مدیریت فرآیند‌های آزمایشگاهی پیگیری شد و در این مدت، ۲ مرکز پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی دانشگاه شهید بهشتی و سازمان زمین‌شناسی واحد تهران نسبت به ارسال درخواست خرید و استقرار نرم افزار مدیریت اطلاعات آزمایشگاهی اقدام کرده‌اند که مورد حمایت ۵۰ درصدی شبکه قرار گرفتند. در سال ۱۳۹۷، شبکه برای حمایت از توسعه و تکمیل نرم افزار و حمایت از مراکزی که در این مدت نسبت به نهایی کردن فرآیند استقرار و انجام قرارداد‌های خرید مربوط به سال ۱۳۹۶ اقدام کرده‌اند، مبلغ ۱۲۳ میلیون ریال پرداخته است.

درآمدزایی و توسعه بازار خدمات آزمایشگاهی نانو
یکی دیگر از برنامه‌های توسعه‌ای شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو، هدایت خدمات آزمایشگاهی و منابع مالی تخصیص داده شده برای انجام آزمون‌ها به سوی مراکز عضو شبکه است تا هم موجب افزایش درآمد آن‌ها شود و هم دامنه خدمات‌دهی آن‌ها را گسترده‌تر کند. بر همین اساس، سامانه ارائه خدمات اعتباری آزمایشگاهی نانو راه‌اندازی شده است. در این سامانه، برای اشخاص حقیقی و حقوقی معرفی شده به شبکه، اعتباری تعیین می‌شود و این اشخاص با مراجعه به مراکز عضو شبکه، بدون نیاز به انجام فرآیند‌های مالی و پرداخت وجه تا سقف اعتبار خود، خدمات دریافت می‌کنند. وجود این سامانه موجب شده است که سازمان‌های حمایت کننده از طرح‌ها و پروژه‌های پژوهشی، به جای پرداخت مستقیم وجه به مجریان طرح، آن‌ها را به شبکه آزمایشگاهی معرفی کرده تا خدمات معادل را دریافت و هزینه‌ها را طی قراردادی به شبکه ارائه کرده و به آزمایشگاه‌ها پرداخت شود.

 

حمایت‌های سالانه شبکه از آزمایشگاه‌ها به امتیاز کسب شده در ارزیابی عملکرد سالانه آن‌ها «مبتنی بر سه شاخص توسعه خدمات، ارتقاء مشتری مداری و افزایش همکاری‌های شبکه‌ای» وابسته است و هرچه امتیاز آزمایشگاه بیشتر باشد، از سبد حمایتی کاملتر و بزرگتری برخوردار خواهد شد. این امر موجب رشد تعداد مشتریان و درآمد مراکز عضو شده است. مجموع درآمد آزمایشگاه‌های عضو شبکه در سال ۱۳۹۷ مبلغ ۲۹۰ میلیارد ریال بوده است که در مقایسه با سال ۱۳۹۶، ۱۲ درصد رشد داشته است.

شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو سعی می‌کند به شیوه‌های مختلف، کارشناسان آزمایشگاه‌ها را تشویق کند تا دانش خود را به روز کرده و تجربیات خود را در اختیار سایر کارشناسان مراکز عضو شبکه قرار دهند، به همین منظور ابزار‌های مختلفی به کار گرفته می‌شود.

توسعه فعالیت کارگروه‌های تخصصی
طی این برنامه، گروهی از کارشناسان مراکز مختلف عضو شبکه در قالب یک کارگروه تخصصی فعالیت می‌کنند. به اشتراک گذاری تجربیات و دانش با سایر کارشناسان در قالب برگزاری دوره‌های آموزشی، نشست‌های تخصصی، شبکه اجتماعی تخصصی و یا مکتوب کردن این تجربیات در قالب انتشار مقاله و کتاب، از جمله فعالیت‌های کارگروه‌های تخصصی شبکه آزمایشگاهی نانو است. تعداد کارشناسان عضو در کارگروه‌های تخصصی از ۵۴۰ نفر در سال ۱۳۹۶، به ۷۰۰ نفر در سال ۱۳۹۷ رسیده است.

 

 

عمده فعالیت‌های اعضای این کارگروه‌ها در سال ۱۳۹۷ شامل برگزاری ۴ برنامه آموزش مجازی، برگزاری ۱۰ دوره آموزشی عمومی و تخصصی (تئوری و عملی) در سطوح مختلف (۱۳۹ نفر از ۳۷ مرکز)، برگزاری ۸ نشست با حضور کارشناسان، متخصصان و تعمیرکاران تجهیزات آزمایشگاهی و انتشار ۱۲ مقاله تخصصی دستگاهی و ۲ مقاله تخصصی حوزه استاندارد، ایمنی و کالیبراسیون است.

 

حمایت از آموزش کارشناسان آزمایشگاه‌های فناوری نانو
شبکه آزمایشگاهی نانو برنامه‌های آموزشی متنوعی را در قالب دوره‌های آموزش تئوری و کارگاه‌های عملی و نیز دوره‌های آموزش مجازی (وبینار) طرح‌ریزی و اجرا می‌نماید. در سال ۱۳۹۷، تعداد ۱۴ کارگاه آموزشی برگزار شده است که ۱۴۸ نفر از کارشناسان و مدیران از ۳۸ مرکز عضو شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو در این دوره‌ها حضور داشته‌اند و در مجموع مبلغ ۶۵ میلیون ریال حمایت آموزشی از سوی شبکه برای این منظور پرداخت شده است. قابل ذکر است در سال ۱۳۹۷، چهار وبینار آموزشی ویژه اعضای کارگروه‌های تخصصی «میکروسکوپ الکترونی روبشی، آنالیز عنصری، استاندارد و کالیبراسیون و پرتوایکس» شبکه آزمایشگاهی برگزار شد که ۳۳ نفر از ۱۵ مرکز عضو شبکه در وبینار‌ها حضور داشته‌اند.