گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ آداب عزاداری محرم از جمله پدیده های فرهنگی است و در استان‌های مختلف کشورمان هر سال شاهد برگزاری مراسم هایی مربوط به ماه محرم در مناطق مختلف می باشیم که برگزاری آن نشان از ارادت مسلمانان به امام حسین(ع) و خاندان گرامی ایشان است.
در یزد نیز که استانی مذهبی است و آوازه عشق و ارادت مردم آن به ائمه اطهار(ع) به خارج از مرزها نیز رسیده است هرساله مراسمی خاص برپا میشود و علاوه بر مردم استان که خود میزبان برگزاری مراسم‌های مختلف هستند، افرادی از سایر استان‌های کشور و تعداد بسیاری توریست خارجی نیز به تماشای شور حسینی این خطه از کشورمان می‌آیند.
یکی از این آداب و رسوم ها مراسم نخل برداری در ایام محرم در این استان است که از ویژگی های منحصر به فرد این خطه از کویر می باشد و در کنار سایر شیوه های عزاداری به عنوان شیوه ای دیرپا و فراگیر قرن هاست که در این دیار رواج دارد.
نخل برداری که نمادی از تشییع پیکر حضرت امام حسین (ع) است و بعنوان فراز و نقطه اوج عزاداری روز عاشورا و در ساعات اولیه عصر عاشورا صورت می گیرد، ساعاتی که بنا به روایات موجود حضرت امام حسین (ع) در آن زمان به شهادت می رسد.
معمولا در مراسم قبل از برداشتن نخل جمعیت عزادار ابیاتی از ترجیع بند معروف و جاویدان محتشم کاشانی «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» را زمزمه می کنند و پس از آن نیز مردم با قرار دادن نخل بر روی دوش خود و گرداندن آن در یک محیطی مشخص نمادی از تشییع پیکر بی سر امام حسین(ع) را انجام می دهند.
نخل، به تعابیر گوناگون
-نخلی که بر دوش مردم یزد در روزهای تاسوعا و عاشورا گردانده می شود به نمادهای متعددی شناخته می شود که از روایات گوناگون گرفته شده است که از این روایات به موارد زیر می توان اشاره کرد:
-نخل اقتباس از خیمه مجمع حضرت موسی (ع) است و با اقتباس از تابوت عهد می‌باشد (صندوقی که خداوند بر مادر موسی (ع) فرستاد تا او را در آن قرار دهد، بعدها این تابوت به دست قوم وی افتاد و از آن نگهداری نموده و بدان تبرک می‌جستند.)
-نخل به خیام امام حسین (ع) اشاره دارد و می‌خواهد خاطره خیمه‌های حرم آن امام را در کربلا مجسم کند.
-نخل یادآور گهواره امام حسن (ع) و امام حسین (ع) است.
-چون بدن مطهر امام حسین را بدون تشییع به خاک سپرده‌اند، شیعیان همه ساله به جبران، این رسم را تکرار می‌کنند و حجیم بودن نخل بیانگر عظمت و بزرگواری آن امام است.
نخل برداری یزدی‌ها از نگاه دیگران
خانم مریت هاکس:
خانم «مریت هاکس»، نویسنده کتاب «ایران، افسانه و واقعیت» که در اواخر زمستان 1933میلادی برابر با سال 1311ه.ش، به ایران آمده و از یزد دیدن کرده است؛ چنین می‌نویسد: «مردم مسلمان یزد، بسیار متعصب‌اند. امسال وقتی از سوی دولت، دستور رسید که دسته‌های عزاداری، مجاز نیستند نخل‌های بزرگ و آیینه کاری شده حامل پیکر امام حسین را همراه خود حرکت دهند، آشوب‌ها برخاست و چون مردم اطلاع یافتند که دسته‌های عزاداری به هیچ وجه نباید تشکیل شود و به هیچ کس اجازه زنجیر زدن یا قمه زدن داده نمی‌شود، آشوب‌ها شدت یافت؛ زنان در میدان شهر جمع شده و به شهربانی حمله کردند و پاسبان‌ها فقط پس از رسیدن پنجاه سرباز مسلح توانستند از پرتاب سنگ آنها جلوگیری کنند و آن سال، نخل برداری مفصل، صورت نگرفت.» (کاظمینی، 1381)
جلال آل احمد:
«جلال آل احمد» در سفرنامه خود به یزد چنین آورده است: «یزد از یک نظر، موزه ابزار عزاداری محرم است. سه چهار تا نخل بزرگ در گوشه و کنار شهر است. در روزگاری که آسمان شهر را، شبکه بندی درهم و برهم سیم کشی‌های برق و تلفن، مغشوش نکرده بود، برای حرکت دادن هر کدام از آنها، دست کم صد مرد لازم بوده است؛ اما سیم‌های تمدن در آسمان شهر، پای این نخل‌ها را مدت‌هاست به زمین کوبیده و اکنون هر کدام، به گهواره مشبکی می‌مانند که انگار روزی اسباب بازی غولی بوده و گمان می کنی از وقتی دوران جن و پری و افسانه های گرز صد من رستم، تمام شده است، این بازیچه‌ها نیز دل غول بچه ها را زده‌اند که در گوشه‌ای شان انداخته‌اند و رفته‌اند؛ نخل میدان شاه، نخل میرچقماق و دیگر نخل‌ها که اسمشان را فراموش کردم. خودشان نخل را «نقل» می‌گفتند.»
فرد ریچاردز:
«فرد ریچاردز» در سفرنامه خود نوشته: «در یزد مراسم محرم با چنان شور و حرارتی برگزار میشود که بعضی اوقات به یک نوع جنون مذهبی مبدل می‌گردد. در میدان که مقابل مدخل اصلی بازار واقع شده، چوب بست بزرگی تعبیه شده که نماینده یک نوع تابوتی است به نام «نخل»؛ و هر سال آن را با شال و آیینه می‌پوشانند. این دستگاه عجیب و غریب به وسیله صدها تن مرد، دور میدان حمل میشود. این مردان در زیر نخل اجتماع می‌کنند تا ثواب حرکت دادن آن نصیبشان شود؛ گرچه تصور می‌کنند که این نخل توسط «حضرت فاطمه» حرکت می‌کند.
مسلمانان متعصب یزد، این مراسم برجسته را در یک محیط خفه کننده‌ای به مورد اجرا می‌گذارند. این دستگاه یا چوب بست، از قطعات عظیم چوب که وزن آنها نیز خیلی زیاد است، ساخته شده و به قدری بزرگ است که نمی‌توان آن را از میدان خارج کرد و یا از در اصلی بازار که به کوچه منتهی می‌گردد، داخل کرد.»
عناصر به کار برده شده در نخل؛
هر کدام از عناصر به کار برده شده در نخل را نمادی از یک حادثه و متعلق به شخص خاصی در حادثه کربلا دانسته:
چوب نخل، به عنوان جنازه سید الشهدا (ع)
سیاه پوش کردن، به عنوان پارچه سیاه روی جنازه
شمشیر و نیزهها به علامت تیر و نیزههای وارد شده بر بدن امام حسین (ع)
سرو نخل، به عنوان قد و قامت علی اکبر (ع)
آینه به عنوان نور وجود مبارک امام حسین (ع)
علم‌هایی که بر نخل بسته میشود به عنوان علمدار امام حسین (ع)
پارچههای زینتی که بر نخل می بندند به عنوان حجله حضرت قاسم (ع)
زنگ‌هایی که قدیم می‌بستند به عنوان زنگ کاروان امام حسین (ع)
عزادارانی که نخل را بر می‌دارند به عنوان تشییع کنندگان
سرطوق بالای نخل به عنوان کاکُل علی اکبر (ع)
ارسال نظرات