نقشه راه ۲۵ ساله ایران و چین برنامه‌ای برد- برد / غربی‌ها هیچ‌گاه فناوری را به ایران ندادند، اما این برنامه انتقال فناوری را سرعت می‌دهد

به گزارش گروه فناوری خبرگزاری دانشجو به نقل از معاونت علمی و فناوری رییس جمهور؛ حدود دو هفته پیش بود که توافقنامه برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های مشترک ایران و چین امضا شد. این سند همکاری بخش‌های گوناگونی داشت که توجه ویژه به توسعه تعاملات علمی و فناورانه میان دو کشور یکی از آن‌ها است.

انتقال فناوری و همکاری‌های مشترک در حوزه فناوری‌های پیشرفته در این برنامه زمینه را برای توسعه اقتصادی و جذب سرمایه گذاری‌ها از سوی دو کشور فراهم می‌کند. پرویز کرمی مشاور معاون علمی و فناوری رییس جمهوری نیز معتقد است ما می‌توانیم با همکاری‌های دانشگاهی و مراکز علمی که بین دو کشور از طریق اجرایی شدن این برنامه انجام می‌شود شاهد رشد و گسترش این همکاری‌ها و اولویت دادن به انتقال فناوری و نوآوری باشیم. در زیر ادامه گفتگو با کرمی را می‌خوانیم.

تبادل علمی و فناورانه بر اساس چه ضرورت‌هایی در سند همکاری ایران و چین گنجانده شده است؟

کشور ایران طی سال‌های اخیر ظرفیت‌های ویژه‌ای را در جامعه جهانی از خود بروز و ظهور داده است از این رو بسیاری از کشور‌ها تمایل به همکاری و مشارکت با ایران دارند. در این چهل سال و به خصوص در ده سال اخیر تحریم‌های به شدت ظالمانه‌ای علیه کشورمان وضع شده است، اما تاب آوری ملی و نمونه‌ای از سوی کشور و حاکمیت به جامعه جهانی نشان داده شده است. فناوری‌ها و نوآوری ها، کسب رکورد‌های عالی در بسیاری از زمینه ها، خصوصا در زمینه‌ی علم و فناوری باعث شده است که توانمندی ایران به شکل بهتری در منظر و مرئای عموم جامعه بین الملل دیده شود.

از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که جامعه بین الملل، به کشور‌های اروپایی و آمریکا ختم نمی‌شود. در گذشته به واسطه سیر ارتباط ما با اروپا و غرب در تحصیل و تجارت، تعاملات بین المللی ما عمدتا با اروپا و آمریکا انجام می‌شد. اما در کنار این کشورها، کشور‌های نوظهوری از جمله کشور‌های حوزه بریکس، اوراسیا، شانگ‌های به خصوص چین در طی این سال‌ها رشد چشم گیری در حوزه‌های علمی- فناوری داشته اند و فعالیت‌های خودشان را ارتقا داده اند. امروز چین به یکی از بزرگترین قدرت‌های اقتصادی، فناوری دنیا تبدیل شده است و در خیلی از موضوعات توانسته است گوی سبقت را از آمریکا بگیرد.

نکته دیگر حساسیت‌ها و نگاه‌هایی است که به برنامه نقشه راه ۲۵ ساله ایران دوخته شده است. این موضوع از جهاتی مثبت است به شرطی که نگاه به این موضوع صفر و صدی نباشد. یعنی باید دانشگاهیان، اقتصاددانان، سیاسیون احزاب و گروه‌ها در موضوع قرارداد‌های بین المللی و تفاهم نامه‌های بین المللی حساس باشند همچنین مجلس شورای اسلامی باید نقش خود را در این زمینه خوب اعاده کند. اساتید دانشگاه ها، کارشناسان همه باید نظر بدهند، اما چیزی که در حال حاضر در دستور کار ما قرار دارد یک نقشه راه جامع است که چشم انداز همکاری ایران را با کشور چین برقرار می‌کند درواقع این نقشه راهی که بین دو کشور بسته می‌شود یک برنامه استراتژیک برد_برد است که هم به نفع ایران و هم به نفع کشور چین است. چین به واسطه توانمندی‌ها داشته‌ها و موقعیت ژئوپولتیک و سرزمینی که کشور ایران دارد در این منظقه حساس به سراغ ما آمده است.

جایگاه فناوری و نوآوری در سند همکاری ایران و چین

یکی از گام‌های مهم در توسعه بازار و گسترش همکاری‌های فناوری و نوآوری بین دو کشور که در این برنامه گنجانده شده است به موضوع انتقال دانش و فناوری از طریق شرکت‌های دانش بنیان فناور و نوآور و گسترش همکاری با این شرکت‌ها تاکید شده است.


این سند همکاری چه فرصت‌هایی را در زمینه علمی و فناوری در اختیار دو کشور قرار می‌دهد؟

اقتصاد نوآور ایران با تکیه بر شرکت‌های دانش بنیان از توانمندی خوبی برخوردار است. کشور چین نیز به این موضوع که ما یک نیروی انسانی خیلی متخصص و توانمند داریم آگاه است. از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم چینی‌ها نیز نیروی انسانی قوی و توانمند و ارتباطات وسیع بین المللی دارند. آن‌ها توانسته اند رشد سالانه ۱۰ درصد را تجربه کنند و در خیلی از صنایع تراز اول هستند. چینی‌ها بازار‌های بین المللی را در اختیار دارند و تجربه خوبی را در فضای فناوری‌های نو دارند که می‌توانند در انتقال این فناوری به شرکت‌های دانش بنیان و خلاق کمک کار باشند.


تاثیر آن در شرایط تحریم‌ها چیست؟

همیشه در تعاملات بین المللی کشورمان خصوصا در حوزه فناوری و نوآوری حتی زمانی که تحریم‌ها به این شدت نبود وقتی با کشور‌ها و شرکت‌های غربی نشست و برخواست می‌کردیم یک تحفظ ویژه و خاصی در حوزه انتقال فناوری و نوآوری داشتند و به هیچ عنوان قائل به انتقال فناوری و نوآوری به کشور ایران نبودند. اما چینی‌ها در این زمینه برعکس هستند و یک گشاده دستی خاصی در این موارد دارند. اما کشور‌های دیگر تمایلی به انتقال فناوری خصوصا به ایران نداشتند.

چرا که فناوری موجب ایجاد رشد و توسعه و ارزش افزوده می‌شود و باعث می‌شود رشد و نواوری در آن کشور سرعت بگیرد. اما از آن جایی که چینی‌ها در انتقال فناوری با کشور‌های دیگر موفقیت‌های زیادی داشته اند در این حوزه یک گشاده دستی خاصی دارند که ما می‌توانیم با همکاری‌های دانشگاهی و مراکز علمی که بین دو کشور از طریق اجرایی شدن این برنامه انجام می‌شود شاهد رشد و توسعه در گسترش همکاری‌های دانشگاهی‌ها و اولویت دادن به انتقال فناوری و نوآوری باشیم.


اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها هیچوقت صنایع نو و سنگین خود را به ایران ندادند

یادمان باشد غربی‌ها و اروپایی‌ها حتی در رژیم گذشته هم ایران را به نوعی تحریم کرده بودند؛ مثلاً نه اروپایی‌ها و نه آمریکایی‌ها هیچوقت صنایع نو و سنگین خود را به ایران ندادند؛ برای همین در شروع نوسازی ایران در رژیم گذشته نیز ناچار صنایعی مانند ذوب آهن و ماشین سازی تبریز را از روسیه به ایران منتقل کرد.

دانشگاه‌ها به عنوان منبع اصلی پرورش و تولید نیروی انسانی و علم حلقه اول اقتصاد دانش بنیان را تشکیل می‌دهند بعد از آن پارک‌های علم فناوری و بعد از آن شرکت‌های دانش بنیان، استارتاپ‌ها و شتاب دهنده‌ها هستند. این نهاد‌ها در کشور چین رشد خوبی داشته و در این زمینه تعامل خوبی در حال انجام است.

هرچند امروز نیز دانشگاه هاْ شرکت‌های دانش بنیان و پارک‌های علم و فناوری ما با کشور چین ارتباط خوبی دارند، اما با منعقد شدن این تفاهم نامه بین دو کشور و سپس با اجرای اکشن پلن آن، این ارتباط نظام مند‌تر و دقیق‌تر می‌شود.

بحث بعدی اولویت دادن به شرکت‌های دانش بنیان است. شرکت‌های دانش بنیان رشد خوبی را در کشور پیدا کرده اند. ما برای اینکه بتوانیم همکاری‌های برد _ برد با سایر کشور‌ها داشته باشیم باید بستر‌ها و پلت فرم‌هایی داشته باشیم که بتوانند از فناوری‌ها و نوآوری‌های کشور مقابل که حاضر به انتقال آن‌ها هستند استفاده کنند درواقع شرکت‌های دانش بنیان نقش سلول‌های انتقال دهنده و رابطی را دارند که می‌توانیم ظرفیت‌های آن‌ها را در اجرای بهتر این تفاهم نامه بکار بگیریم.


این همکاری چه تاثیری در زیست بوم نوآوری منطقه دارد؟

موضوع دیگر اکوسیستم نوآوری و خلاق در کشور است. چندسالی است که این اکوسیستم در کشور ما شروع به فعالیت کرده است و اقدامات خوبی هم انجام داده اند. ما توانسته ایم استارتاپ‌های خوبی در این زمینه داشته باشیم. شرکت‌های خلاق و خانه‌های نوآوری خوبی را در استان‌های مختلف شکل داده ایم. ما می‌توانیم به وسیله این پتانسیل‌ها نوآوری را در منطقه به صورت مشارکتی با طرف‌های چینی و از طریق بخش خصوصی ایجاد کنیم.

همین حالا نیز در همسایگی ما امارات قطر و سایر کشور‌ها از توانمندی‌های چین استفاده می‌کنند. به طور مثال سینوفارم چین با امارات به صورت مشترک در زمینه تولید واکسن کووید_۱۹ فعالیت می‌کند. حتما ما باید در این زمینه ورود پیدا کنیم و اینکار را انجام دهیم. از طرف دیگر یکی از کار‌های خیلی خوبی که کشورما توانسته است در این زمینه فعالیت انجام دهد بحث توسعه در زمینه صنعت نفت و انرژی است. شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند در این زمینه‌ها ورود پیدا کنند و مجری و اقدام کننده این تعاملات مشترک باشند.


توسعه دیگری نیز برای شرکت‌های دانش‌بنیان به همراه دارد؟

در زمینه جایگاه صنعت خودرو نیز ما در حال حرکت از شکل طبیعی و فعلی خود به سمت خودرو‌های برقی و الکتریکی و همینطور خودرو‌های هوشمند و خودران هستیم که چین در این زمینه فعالیت‌های بسیار ویژه‌ای را انجام داده است. از این رو شرکت‌های خودرو ساز خصوصا شرکت‌های خصوصی، شرکت‌های دانش بنیان فعال در این حوزه می‌توانند از طریق این تفاهم نامه ورود پیدا کنند و نقش خوبی را در بازار منطقه ایفا کنند.

همچنین کشور چین می‌تواند تعاملاتی در گسترش کوریدور‌ها و راه‌های حمل و نقل و ارتباطی از طریق راه ابریشم و کریدور شمال جنوب و شرق به غرب فعالیت‌های جهش واری را در کشور ما ایجاد کند. در این زمینه نیز شرکت‌های دانش بنیان حوزه حمل نقل و راه می‌توانند در پروژه‌های بالادستی و اصلی آن ورود پیدا کنند و فعالیت‌های خود را دنبال کنند.

ما در حوزه نفت، گاز و انرژی شرکت‌های خیلی خوبی داریم و فعالیت‌های خوبی درحال انجام است. در زمینه پتروشیمی شرکت‌های دانش بنیان مان کار‌های بی نظیری را انجام می‌دهند. اگر ما بتوانیم از توانمندی‌های چین هم در این زمینه استفاده کنیم این نوآوری و فناوری می‌تواند به ما خیلی کمک کند.

در حوزه مناطق آزاد تجاری و صنعتی شرکت‌های دانش بنیان ما ورود پیدا کرده اند و در حوزه منطقه آزاد چابهار شرکت‌های دانش بنیان خوبی داریم که در حوزه پتروشیمی، نفت و انرژی‌های نو ورود پیدا کرده اند. به صورت کلی کاری که چین می‌تواند برای ما انجام دهد درست مانند یک همراه بزرگ است. در حوزه فناوری‌های IT و هوش مصنوعی و پلت فرم‌هایی که به حوزه فناوری ارتباطات کشور چین در اشل‌های خیلی بزرگ و نوآورانه کار کرده است.

در ۵G چین حرف اول دنیا را می‌زند در فضای پلت فرم‌های دیجیتال توانمندی‌های خیلی خوبی را از خودش بروز و ظهور داده است. خیلی از پلت فرم‌های ما می‌توانند به کمک چین به این موضوعات ورود پیدا کنند و فعالیت‌های خودشان را در این زمینه گسترش دهند در حوزه فناوری و ارتباطات چین جزو کشور‌هایی است که اپ هایش میلیاردی است. ما می‌توانیم از این موضوع کمک بگیریم و شرکت‌های خود را به این موارد وصل کنیم. در حوزه فناوری ارتباطات از راه دور نسل پنجم در دست چین است.

ما می‌توانیم در این حوزه از خدمات اساسی آن‌ها مثل موتور‌های جستجو، پست الکترونیک، پیامرسان‌های اجتماعی، مسیریاب ها، سرور ها، سیستم عامل‌ها و حتی تولید تجهیزاتی که برای تلفن همراه، تبلت، لپ تاپ و موارد دیگر شرکت‌های دانش بنیان خودمان را وارد کنیم به دلیل اینکه این‌ها می‌توانند توسعه نرم افزاری خوبی را از این طریق داشته باشند.

در حال حاضر اکوسیستم خلاق و دانش بنیان ما توانمندی خوبی را در اجرا دارد لذا نیازمند بازار و همینطور تبادل اطلاعات و توسعه را داریم که چین می‌تواند در این زمینه به ما کمک کند. در تقویت همکاری‌های ماهواره‌ای و رادیویی چین می‌تواند کمک حال خوبی برای ما باشد. در حوزه همکاری‌های فینتک و مالی نوآوری‌هایی که در چین اتفاق افتاده است می‌تواند در کشور ما نیز باشد.

در زمینه شرکت‌های خلاق بحث گردشگری و میراث فرهنگی و فناوری‌های نرم در حوزه‌های نوظهور کشور چین فعالیت‌های خوبی را دارد که شرکت‌های خلاق ما می‌توانند در این حوزه همکار‌های خوبی را در فضای شرکت‌های چینی پیدا کنند.


ما پیش از این نیز با چین ارتباط داشته ایم این سند راهبردی چه کمکی به تقویت این ماجرا می‌کند؟

در فضای تحریم وقتی که شرکت‌های دانش بنیان و خلاق ما با چینی‌ها همکاری می‌کنند نمی‌توانند ظرفیت‌های خیلی بزرگی را کسب کنند چرا که موانع قانونی و فرا قانونی زیادی توسط نظام بین الملل جلوی پای آن‌ها قرار می‌گیرد و دولت چین در این زمینه‌ها حمایت و تضمین خاصی به شرکت‌های دانش بنیان ما نداده است و شرکت‌های دانش بنیان به تنهایی با شرکت‌های چینی کار می‌کنند و تابع ضوابطی هستند که این دو کشور باهم نوشته اند.

اما وقتی که بحث همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین مطرح می‌شود یعنی تمام تضمین‌های لازم توسط دولت چین و دولت ایران به این موضوع شرکت‌ها داده می‌شود و وقتی که این تفاهم نامه بین دولت‌ها باشد حمایت‌ها و مشوق‌هایی که دو دولت در جریان این تفاهم نامه ایجاد کرده اند شرکت‌ها به راحتی می‌توانند از آن استفاده کنند. این کمک‌ها می‌تواند تسهیلات بانکی، اقامتی، دریافت زمین، معافیت‌های مالیاتی و گمرکی به شرکت‌های دانش بنیان باشد که خیلی از این موارد و حمایت‌ها پس از عقد این تفاهم نامه و قرارداد‌های جانبی که بعدا بسته می‌شود برای آن شرکت‌ها حائز می‌شود.


با وجود این فرصت‌های منحصربفرد، چرا شاهد جوسازی‌های منفی علیه این سند همکاری هستیم؟

یک عده می‌خواهند این تفاهم نامه را هجو کنند و مخالف انجام این موضوع هستند این افراد دو دسته هستند؛ یا کسانی هستند که نا آگاه هستند و عدم اطلاع آن‌ها و صرفا به استناد پمپاژ‌های رسانه‌ای غربی مخالفت می‌کنند که پشت سر آن‌ها در درجه اول دولت امریکا است برای اینکه یکی از راهکار‌های نمایش شکست تحریم‌ها عقد این نوع تفاهم نامه‌ها و قرارداد‌ها است.

ما باید مانند اینگونه اقدامات را با هند و روسیه نیز داشته باشیم. مطلب بعدی این است که بازار ۸۰ میلیونی ایران از دست آن‌ها خارج می‌شود و آمریکا و دولت‌های غربی می‌خواهند هم ما را در تحریم داشته باشند هم می‌خواهند بازار ایران را در دست داشته باشند و از طرف دیگر نمی‌خواهند ایران به تفاهمات بین المللی که در نهایت به خروج از بن بست و دسترسی به فناوری‌های نو کمک می‌کند به همین دلیل است که کشور آمریکا جزو کشور‌هایی است که مخالف این تفاهنمامه است؛ لذا مردم ما ضمن اینکه باید پیگیر موضوع باشند و مطالبه هوشیاری کنند و مجلس بایدبر این قرارداد‌ها نظارت کامل داشته باشند، ولی الان موضع نگران کننده‌ای نیست که بدخواهان و کشور‌های غربی جوی را ایجاد کرده اند که دارند کشور را می‌فروشند.