روستائیان سیستان و بلوچستان سالهاست که به دلیل عدم دسترسی به لولهکشی آب با جمعآوری آب باران در گودالهایی به نام هوتک نیازهای خود را برطرف میکنند و با وجود تزریق بودجه فراوان، تغییری در سبک زندگیشان رخ نمیدهد.
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حنانه جانمحمدی؛ * در همسایگی دریا و بی نصیب از آب؛ این جمله کوتاه شاید بیانگر قسمت بزرگی از دردهای مردم سیستان و بلوچستان بخصوص ساکنین شهرهای جنوبی این استان باشد. عدم وجود تاسیسات کافی و صعب العبور بودن مسیر چند روستا کار را به جایی رسانده که مردم یا از آبهای جمع شده در هوتکها (گودالهایی که آب باران را در آن جمع میکنند) رفع تشنگی کنند و یا دست به دامن تانکرهای آبرسانی می شوند؛ هرچند که ظرفیت این تانکرها نمیتواند پاسخگوی نیازهای روزانه یک فرد باشد.
اخبار دلخراش کشته و زخمی شدن کودکان حین نوشیدن آب و یا بازی با دوستانشان در کنار هوتکها را ممکن است شنیده باشیم. اسمهایی که هیچ وقت فراموش نمیکنیم: حورا، یسرا، یحیی، فاطمه، یسنا، علی اکبر، امیر حمزهو ... که هنگام برداشت آب از گودال با حمله گاندوها مواجه شدند؛ یا بدنشان جراحت زیادی برداشت و یا جان شیرینشان را از دست دادند.
البته وعدههایی برای حل ساخت تاسیسات، آبرسانی و لوله کشی به روستاهای سیستان و بلوچستان تا نوروز ۱۴۰۰ داده شده که نمی توانیم به این گفته ها به صورت قطعی اعتماد کنیم. بحران مدیران نالایق هم نمیگذارد که محرومیت در این استان رفع شود؛ مدیرانی که بعضا خبرهایی از زد و بندها و دزدی اموال عمومی در کارنامه شان به ثبت رسیده. با این حال چاره چیست؟ پاسخی که هنوز دریافت نکرده ایم.
«بعضا دستگاههای متولی آبرسانی سیاستشان بر این است که منطقه بلوچستان به طور کلی محروم و مشکل آب برقرار بماند.» اینها را عمرانی، دبیر قرارگاه احمدی روشن سیستان و بلوچستان گفته. وی ادامه میدهد: سد خیرآباد و نیکشهر در جنوب استان، پرآب بوده و با کمبود آب مواجه نیستند و از طرف پاکستان تامین میشوند؛ با این حال شاهد هستیم که روستاهای نزدیک سدها هم لوله کشی نشدند و مردم برای رفع حاجت مجبور به استفاده از هوتک هستند. در کنار آن به آبفای زابل نگاه کنیم که هزینههای گزافی را دریافت میکند، اما به این مسائل رسیدگی نکرده و به جای پیگیری مطالبات مردم، دفترهای مجلل خودش را در زاهدان تاسیس میکند.
عمرانی میگوید: حجم فسادی که در این حوزه رخ میدهد، کم نبوده و به روشنی بیانگر این است که پول هست، ولی رسیدگی نیست. طبق آمار ۱۲۰۰ روستا در جنوب سیستان و بلوچستان با تانکر آبرسانی میشوند، ولی اکثر روستاها تانکری برای آبرسانی ندارند. در بعضی روستاها سرانه آب افراد روزی ۵ لیتر است، ولی بعضی روستاها ماه به ماه هم آبرسانی نمیشود. علاوه بر اینها بعضا سوء استفاده از بحث هوتک ها را میبینیم.
به گفته دبیر قرارگاه احمدی روشن بسیج دانشجویی سیستان و بلوچستان، خیرینی که به دنبال آبرسانی هستند میگویند که در صورت حمایت آبفا ما پول و هزینه لوله کشی و آبرسانی به روستائیان را مهیا میکنیم، ولی حمایتی صورت نمیگیرد.
این فعال دانشجویی ادامه میدهد: در بخش دیگر خیرین هم به جمع آوری مبالغ میلیاردی و کشیدن حصار در اطراف هوتکها و به اصطلاح سازماندهی آنها میپردازند. این بیشتر شبیه به پاک کردن صورت مسئله است و با جاری شدن یک سیل تمام این هزینههای میلیاردی بر باد میرود که بهتر بود استانداری و آبفای منطقهای به این ماجرا ورود میکرد؛ هرچند که دیگر انتظاری نمیرود.
عمرانی در پایان تاکید میکند: هوتک جان بسیاری از کودکان بلوچ ما را گرفته؛ بسیاری قطع عضو و عدهای غرق شدند. در آخرین اتفاق هم پسربچهای که گاندو دستش را قطع کرد، هلی کوپتر هلال احمر بنزین نداشت که او را به بیمارستان منتقل کند تا اینکه از طریق مردم به پاکستان رفت و تحت درمان قرار گرفت. ما در سیستان و بلوچستان با محرومیت گستردهای که قابل بخشش نیست مواجهیم. بعد از ۴۰ سال از جمهوری اسلامی و برای برقراری اصل عدالت باید این مسائل را به زودی حل کنیم.
به تازگی برنامه میدان که در روزهای پایانی هفته از شبکه سه سیما پخش میشود، میزبان فناورانی بود که توانسته اند دستگاهی برای تصفیه آب هوتکها طراحی و تولید کنند. زبردستی، از اعضای شرکت دانش پژوهان صنعت نانو مستقر در استان آذربایجان شرقی و طراحان این دستگاه است.
وی به خبرنگار ما میگوید: کار اصلی شرکت دانش پژوهان صنعت نانو ساخت فیلترهای سرامیکی نانو ساختار تصفیه آب است. ما میتوانیم در این فیلترها حفرات را در سایز مد نظر خودمان کنترل کنیم که کاربردهای متعددی میتواند داشته باشد. سال گذشته به روی پسابهای صنعتی کار کردیم؛ آلودگیها را از پساب میگرفتیم و آب را تصفیه میکردیم. اوایل امسال نیازی حس شد که پکیجی برای مواقع بحرانی و به صورت سیار طراحی کنیم که آب را تصفیه کند و نیاز به برق و انرژی نداشته باشد که نمونه خارجی آن نیز موجود است.
زبردستی ادامه میدهد: این دستگاه به صورت یک گالون ۲۰ لیتری است و آب داخلش پر میشود، سپس فشار مورد نیاز از یک تلمبه وارد شده و آب ورودی به صورت پاک و تصفیه شده خارج میشود. نتایج طرح را با آبفا تست کردیم و خوشبختانه مثبت بود؛ البته نه برای آبهای شور بلکه برای آبهای گل آلود مانند هوتک. دستگاه توانایی این را دارد که هم کدورت و گل هم و میکروارگانیز را از آب بگیرد. متاسفانه مردم بلوچ آب جمع شده در گودالها را بدون هیچ فیلتری مینوشند.
این فناور عرصه نانو با اشاره به قیمت تمام شده این اثر تصریح کرد: این دستگاه طول عمر بالایی دارد و قابل شستشو بوده و به صورت کلی یک محصول دم دست برای رفع نیاز خانواده هاست. ارزانترین نمونه مشابه خارجی ۱۵۰ یورو است که برای نمونه داخلی حدود ۵۰ یورو تمام میشود. این کار باید به همت خیرین و آبفای سیستان و بلوچستان و کشوری حمایت شود. روستاها در جنوب استان سیستان و بلوچستان پراکندگی زیادی دارد و برای دولت هزینه لوله کشی توجیه ندارد و از نظر اقتصادی هم ظرفیتی موجود نیست؛ اما با این روش میتوان مشکل آب مردم را با هزینه خیلی کمتر حل کرد.
آنچه قابل مشاهده است هم عدم همت مدیران و آستین بالا زدنهای ضرب العجلی برای از بین بردن محرومیت در سیستان و بلوچستان است و هم نبوده بودجه و ناهمگونی عدم جانمایی درست روستاهای بلوچ نشین. در گزارشهای آتی به گفتگو با مسئولان آبفای استانی برای روشنگری هرچه بیشتر در مورد هوتکها میپردازیم.