دانشگاه‌ها بدون کنکور دکتری دانشجو می‌گیرند؟ / جدیدترین جزئیات حذف کنکور‌های سراسری

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، ماجرای حذف کنکور‌های سراسری سال‌هاست که مطرح می‌شود و مسئولان درباره آن اظهار نظر‌های متفاوتی دارند. از حذف کنکور سراسری که بگذریم در یکی دو سال اخیر ماجرای حذف کنکور ارشد و دکتری هم بعضا بر سرزبان‌ها افتاده است. منصور غلامی وزیر علوم در چند روز گذشته خبر از بررسی و اصلاح شیوه‌های پذیرش دانشجو برای رشته‌های پرمتقاضی مقطع کارشناسی خبر داد. بر این اساس با علی خاکی صدیق معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به گفتگو نشسته و درباره امکان حذف کنکور صحبت کردیم.

آیا امکان حذف کنکور‌های سراسری در کشور وجود دارد؟ چند سالی می‌شود که مسئولان هر دوره را آخرین سال برگزاری کنکور اعلام می‌کنند و مجدد دیده می‌شود که همچنان خبری از حذف کنکور نیست.

کنکور سراسری که طی دو سال اخیر برگزار می‌شود تقریبا برای رقابت بین رشته‌های پرمتقاضی است یعنی حدود ۱۵ درصد رشته‌های تحصیلی موجود. درحال حاضر حدود ۸۵ درصد رشته‌های دانشگاهی پذیرش بدون کنکور دارند. در رشته‌های پرمتقاضی طبیعی است که به دلیل تقاضای بالای داوطلبان برای تحصیل در این رشته‌ها به ویژه در دانشگاه‌های معتبر بزرگ مثل صنعتی شریف، تهران، امیرکبیر و شهیدبهشتی نیاز به برگزاری کنکور است.

وقتی اکثر داوطلبان می‌خواهند بعنوان مثال در رشته مهندسی کامپیوتر و برق دانشگاه شریف یا حتی حقوق دانشگاه تهران و شهیدبهشتی پذیرش بگیرند باید یک معیار و ملاکی جهت فیلتر کردن آن‌ها در نظر گرفته شود، چون هر صدهزار داوطلب متقاضی تحصیل در رشته برق که نمی‌توانند جذب دانشگاه شریف شوند و این دانشگاه نهایتا ۱۰۰ نفر ظرفیت پذیرش داشته باشد.

درحال حاضر تنها مکانیزمی که می‌تواند به نحوی مطلوب داوطلبان ورود به مقطع کارشناسی را انتخاب و راهی دانشگاه‌های متناسب کند، همین برگزاری کنکور سراسری است.

جدا از بحث حذف کنکور آیا اطلاعی دارید که مسئولان شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم یا آموزش و پرورش برنامه‌ای برای اصلاح روند برگزاری کنکور سراسری دارند یا خیر؟ تا کجا قرار است که کنکور به این شیوه برگزار شود؟

درحال حاضر جلساتی با شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام می‌شود که موضوع اصلاحات کنکور را برای پیش گرفتن روندی بهتر، در دستور کار دارند، اما اینکه قرار باشد طی یک یا دو سال آینده طرحی برای حذف کامل کنکور سراسری دانشگاه‌های کشور ارائه شود، بعید می‌دانم و درحقیقت غیرواقع‌بینانه است.

بخشی از این موضوع به نظام قبل از آموزش عالی یعنی آموزش و پرورش برمی‌گردد و باید دید که این وزارتخانه آمادگی لازم برای این کار را دارد یا خیر. درحقیقت آموزش و پرورش باید سال‌های مختلف در کل کشور ارزیابی انجام دهد، مدل‌ها و شیوه‌های گوناگون را مقایسه کند و پس از بررسی پارامتر‌های مختلف دخیل در این امر رای به حذف کنکور یا حتی پیشنهاد جایگزین آن دهد.

کنکور‌های تحصیلات تکمیلی در چه شرایطی است؟ آیا حذف می‌شوند؟

علیرغم بحث‌مان برای حذف کنکور سراسری، داستان برای مقطع دکتری تفاوت دارد، چون پذیرش در این مقطع محدود و انتخاب دانشجو درنهایت برعهده استاد است. البته همین رابطه فرد به فرد (دانشجو و استاد) برای پذیرش در مقطع دکتری درعین سادگی، قدری کار را پیچیده هم می‌کند.

از این جهت که داوطلبان دکتری برای انتخاب دانشگاه و استاد محدودتر هستند (چون اینگونه نیست که در زمینه کاری داوطلب در هر دانشگاهی استاد مسلط به آن کار وجود داشته باشد) گزینش کار ساده‌تری است و بدون شک افرادی که به آن مرحله می‌رسند تعداد زیادی ندارند. از آن طرف دانشگاه‌ها باید از بین تعداد محدود داوطلبان انتخاب‌های موفق و کارآمدی داشته باشند و درصورت عدم هماهنگی مناسب هیئت علمی، گروه آموزشی و دانشجو با یکدیگر احتمال اینکه کیفیت دوره دکتری تنزل پیدا کند، وجود دارد.

یعنی با این وجود احتمال می‌رود که از سال‌های آینده دیگر شاهد برگزاری کنکور دکتری در کشور نباشیم؟

برای پذیرش در مقطع دکتری امکان حذف کنکور وجود دارد و برای سال‌های آینده کار‌های آن انجام می‌شود. درحال حاضر سهم کنکور دکتری برای پذیرش در دانشگاه ۵۰ درصد و سهم آزمون عملی (مصاحبه با داوطلب) هم ۵۰ درصد است. طرحی وجود دارد که کنکور دکتری به صورت یک امتحان عمومی (حالت کنکور‌های GRE در خارج از کشور) باشد که البته هنوز در دست بررسی است.

افزایش سهم انتخابی استاد در دانشگاه با کاهش سهم آزمون کتبی دکتری قدری ممکن است، حاشیه‌ساز شود، چون تاکنون که سهم آزمون‌های کتبی و عملی یکسان و ۵۰ درصدی بود، عده‌ای از داوطلبان چه آنان که رتبه بالایی داشته‌اند و چه آنان که به نتیجه دلخواهی نرسیده بودند به نتایج اعتراض داشتند و تصمیم‌گیری‌های سلیقه‌ای اساتید را مانعی برای پذیرش خود عنوان می‌کردند. به گونه‌ای که یکی از داوطلبان کنکور دکتری سال گذشته که با رتبه تک رقمی آزمون کتبی از آزمون عملی امتیازی نگرفته بود اعلام کرد: هنگامی که جمعی از اساتید دانشگاهی معتبر از من مصاحبه کردند، وقتی متوجه شدند که در مقطع کارشناسی ارشد از این دانشگاه فارغ‌التحصیل نشدم، صلاحیت من را برای پذیرش در آن دانشگاه رد کردند.

درحقیقت گویا برخی اساتید دانشگاه‌ها این نکته را مد نظر قرار می‌دهند که داوطلب در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد از کدام دانشگاه فارغ‌التحصیل شده است و آن را ملاکی برای امتیازدهی می‌دانند. متاسفانه درحالی که این معیار امتیازدهی در هیچ بند و تبصره‌ای از قانون جذب و پذیرش دانشجویان دکتری نوشته نشده است، اما اساتید برحسب سلیقه آن را دخیل کرده‌اند؛ بنابراین وقتی اختیار کامل انتخاب دانشجویان دکتری به گروه آموزشی و اساتید سپرده شود چطور می‌توان توقع داشت که برحسب عدالت رفتار کنند؟

بعید می‌دانیم که تاکنون این شیوه در دانشگاهی اجرا شده باشد، چون معمولا دانشجویانی که بر هر دلیلی نمی‌توانند رتبه قبولی بیاورند، معترض هستند. همچنین برای اساتید و دانشگاه بحث اخلاق حرفه‌ای و برقراری عدالت بسیار حائز اهمیت است و صرفا به دلیل فارغ‌التحصیلی از یک دانشگاه دیگر، آن دانشجو را رد نمی‌کنند.

اگر چنین مواردی هم در دانشگاهی دیده شده، باید گفته شود که این کار عمومیت ندارد. نتیجه کنکور دکتری قابل استناد نیست و دلیل نمی‌شود فردی با رتبه تک رقمی صلاحیت علمی بیشتری از فردی با رتبه دو رقمی داشته باشد، چون علاوه بر اینکه امتحان ما استاندارد و دقیق نیست همچنین در ارائه آزمون کتبی دلایل مختلف مثل استرس، شرایط زندگی و ... می‌تواند تاثیرگذار باشد.

در هر کدام از دانشگاه‌های داخلی و خارجی تصمیم اعضای هیئت علمی می‌تواند نادرست یا حتی پارامتر‌های غیرحرفه‌ای در آن اثرگذار باشد، ولی این امر یک قانون نیست و نمی‌توان گفت اکثر کسانی که در دانشگاه‌ها دکتری می‌خوانند مطابق ضوابط یا زد و بند راهی دانشگاه شده‌اند. بدون شک چنین مسئله‌ای به نظارت و ارزیابی دانشگاه‌ها بر می‌گردد.