فرمانروایی پهپادهای رادارگریز «قائم» و «قاهر» بر آسمان خلیج فارس/ می‌گفتند ایرانی‌ها نمی‌توانند! +فیلم و عکس

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- سعید جلیلی: بالأخره انتظارها به سر رسید و آن‌طور که پیداست، پروژهٔ قاهر قرار است پس از سال‌ها تلاش میان چندین مجموعه دانش‌بنیان و مراکز تحقیقاتی دانشگاه‌های مختلف به سرمنزل مقصود برسد. یکی از پرحاشیه‌ترین پروژه‌های صنایع نظامی ایران که روزگاری قرار بود به‌عنوان یک جنگندهٔ بومی توسعه پیدا کند، پس از مدتی به فراموشی سپرده شده بود تا اینکه در روزهای گذشته همزمان با به آب اندازی رسمی ناو پهپادبر شهید باقری از نسخه‌های بدون سرنشین قاهر در ابعاد کوچکتر- ۲۰ تا ۸۰ درصد- رونمایی شد و در حالت عملیاتی قرار گرفت.

ظهر امروز، چهارشنبه در نمایشگاه آخرین دستاوردهای دانشمندان صنعت دفاعی کشور، ماکتی از جنگنده قاهر در حضور رهبر انقلاب قرار گرفت و سرتیپ افشین خواجه‌فرد، مدیرعامل سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع توضیحاتی را در خصوص آخرین وضعیت این پروژه ارائه کرد.

این جنگنده در نسخه بدون سرنشین اخیرا به سازمان رزم نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اضافه شده است

در حقیقت، قاهر ۳۱۳ علیرغم تمام حواشی، یکی از جدی‌ترین طرح‌های تحقیقاتی برای ساخت یک جنگندهٔ ایرانی بود. اجازه دهید این‌طور بگوییم که برخلاف مواردی مانند آذرخش، صاعقه، کوثر و سیمرغ که یا حاصل مهندسی معکوس بودند یا ارتقای پلتفرم‌های قدیمی، در این پروژه ایران برای اولین بار به طراحی آیرودینامیک ورود پیدا کرد. در این مسیر، متریال‌های مختلف آزمایش شدند و حتی نیم‌نگاهی به مبحث کاهش سطح مقطع راداری و رادارگریزی نیز صورت گرفت.

البته از حق که نگذریم، این پروژه در زمان خود واقعاً بلندپروازانه بود. در آن زمان، نه موتور بومی وجود داشت، نه سابقهٔ تولید اویونیک و الکترونیک، نه رادار، و نه حتی سلاح‌های هواپایه. بنابراین، متوقف شدن پروژهٔ قاهر ۳۱۳ چندان غیرمنتظره نبود.

تبلیغ نمی‌توانید؛ اثبات ما می‌توانیم

در کنار تمام احساس تردیدها، تبلیغات رسانه‌ای دشمن بود. زخم‌زبان و کنایه‌های رسانه‌های غربی و آمریکایی بود که این سال‌ها همواره یک عبارت را در اذهان تبلیغ می‌کردند و آن این بود: ایرانی‌ها نمی‌توانند!

تعدادی از تیترهای تبلیغاتی از نشریه آمریکایی The National Interest

نکتهٔ جالب اینجاست که پروژه قاهر درست زمانی که همه از آن قطع امید کرده بودند، مجدداً احیا شد. رئیس سازمان صنایع دفاع در بهمن‌ماه ۱۴۰۱ اعلام کرد که پروژهٔ هواپیمایی ۳۱۳ در چارچوب پهپادی ادامه پیدا کرده است. در آذرماه ۱۴۰۳، خبر رسیده که تست‌های پروازی نسخهٔ پهپادی قاهر به پایان رسیده و در آینده‌ای نزدیک رونمایی خواهد شد.

سرانجام همزمان با عملیاتی شدن ناو پهپادبر شهید باقری، از جنگنده‌های بدون سرنشین قاهر نیز رونمایی شد.

نکته قابل توجه اینکه هوپیمای قاهر از ابتدا نیز توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سفارش داده شده بود. ماموریت اصلی این هواگرد قرار بود پشتیبانی نزدیک از قایق‌های تندرو و شناورهای نیروی دریایی در خلیج فارس باشد.

ممکن است پهپاد جدید ایرانی به رادار و تسلیحات بسیار پیشرفته‌تری نیز مجهز باشد.

در ادامه این گزارش به بررسی جزئیات فنی این پهپادهای جدید ایرانی خواهیم پرداخت.

سه مقیاس متفاوت از قاهر ۳۱۳

شنیده‌ها حاکی از آن است که پلتفرم قاهر ۳۱۳ در سه مقیاس مختلف برای آزمایش مورد بررسی قرار گرفته است:

- مقیاس ۲۰ درصد
- مقیاس ۶۰ درصد
- مقیاس ۸۰ درصد

هرکدام از نسخه‌های مختلف پهپاد قاهر ویژگی عملیاتی و ماموریت خاصی را دنبال می‌کند.

مقیاس ۲۰ درصد این پهپاد و مقیاس ۶۰ درصد آن به دلیل کوچک بودن سطح مقطع می‌توانند در نقش شناسایی و اطلاعاتی به عنوان پرنده‌های نفوذی اقدام به نشانه‌گذاری اهداف و جمع‌آوری اطلاعات کند و سپس پرنده‌های تهاجمی در یک دسته پروازی مشترک با هدایت هوش مصنوعی در آسمان بالای سر هدف حاضر شده و پس از ضربات سریع و دقیق، با پرواز جمعی منطقه را ترک نمایند.

نسخه کوچکتر پهپاد قاهر، قائم نام دارد.

نیم نگاهی به آرایش تسلیحاتی ناو شهید باقری، آشیانیه قاهر

از نظر تسلیحات این ناو مجهز به ۸ فروند موشک کوتاه‌برد پدافندی، ۸ فروند موشک کروز، ۲ توپ ۲۰ میلی‌متری عاصفه و یک توپ ۳۰ میلی‌متری در جلوی ناو است.

موتور پهپاد قاهر؛ گزینه‌های محتمل

یکی از ویژگی‌های برجستهٔ طراحی قاهر ۳۱۳، قرارگیری کامل موتورهای آن داخل بدنه است. در انتهای بدنه، پوشش خاصی برای پنهان کردن نازل‌های موتور در نظر گرفته شده بود تا آیرودینامیک بهینه حفظ شود.

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها و نقدهای وارد بر پلتفرم قاهر، طراحی سیستم پیشران آن بود. به همین دلیل، در نسخهٔ بدون سرنشین تغییراتی در ابعاد ورودی هوا و اصلاح طراحی پیشران وجود دارد.

در نسخهٔ ۸۰ درصد، تنها از یک موتور استفاده شده است، مشابه پروتوتایپ‌های اولیهٔ قاهر ۳۱۳ که تنها یک موتور داشتند. استفاده از پیشران‌های جت در پهپادهای ایرانی، به‌ویژه در پهپادهای بزرگ، یک مسئلهٔ جدید خواهد بود.

موتور ایرانی J90، که با نام «اوج» شناخته می‌شود، کاندیدای اصلی برای پیشران پهپاد قاهر است.
- این موتور در نسخهٔ پس‌سوزدار، دارای رانش ۳۵۰۰ پوندی در حالت خشک و ۵۰۰۰ پوند با پس‌سوز است.
- طول این نسخه حدود ۲.۹ متر و وزن قابل‌توجهی دارد.
- نسخهٔ بدون پس‌سوز J90، با نام J90Y، دارای رانش ۳۵۰۰ پوندی، طول ۱.۹ متر و وزن ۲۵۰ کیلوگرم است.

موتور توربوجت «اوج» – نخستین موتور جت ساخت ایران

موتور «اوج» اولین موتور توربوجت بومی ایران است که توسط متخصصان داخلی طراحی و ساخته شده است. این موتور در کلاس موتورهای توربوجت قرار دارد و مشابه موتور J85 ساخت شرکت جنرال الکتریک است. موتور J85 یکی از پرکاربردترین موتورهای جت در جهان است که روی جنگنده‌هایی مانند F-5 و T-38 Talon استفاده می‌شود.

ویژگی‌های فنی موتور اوج

• نوع موتور: توربوجت (Turbojet)
• تراست (نیروی پیشران): در حدود ۱۵ تا ۱۸ کیلونیوتن (معادل ۱۶۰۰ تا ۱۸۵۰ کیلوگرم نیروی پیشران)
• کاربردها:
  • جنگنده‌های سبک مانند F-5 و نمونه‌های بومی آن مثل صاعقه و کوثر
  • پهپادهای جت سنگین
  • سایر هواپیماهای جت آموزشی و عملیاتی

مزایای موتور اوج

 بومی‌سازی فناوری ساخت موتور جت
 قابلیت نصب روی جنگنده‌های ایرانی مانند کوثر و صاعقه
بهبود توانایی تعمیر و نگهداری موتورهای جت در داخل کشور
 کاهش وابستگی به موتورهای وارداتی در شرایط تحریم
 افزایش توان عملیاتی نیروی هوایی ایران

نقش موتور اوج در توسعه صنعت هوایی ایران

ساخت موتور اوج نشان‌دهنده ورود ایران به باشگاه کشورهای دارای فناوری موتورهای جت نظامی است. کشورهای بسیار محدودی توانایی طراحی و تولید موتورهای جت پیشرفته را دارند و ایران با تولید موتور اوج، توانسته است گام مهمی در این مسیر بردارد.

این موتور علاوه بر استفاده در جنگنده‌های ایرانی، پایه‌ای برای توسعه موتورهای پیشرفته‌تر مانند موتور توربوفن جهش-۷۰۰ و سایر موتورهای توربینی آینده ایران خواهد بود.

حدس بر این است که در این پهپاد، از نسخهٔ بدون پس‌سوز استفاده شود. البته، اگر این پهپاد تحت کوچک‌سازی و ساده‌سازی فشرده قرار گرفته باشد، موتور جهش ۷۰۰ نیز می‌تواند گزینهٔ بعدی باشد.

موتور «جهش ۷۰۰» – کاندید حضور در قلب تپنده قاهر

موتور جهش ۷۰۰ یک موتور توربوفن سبک است که به‌عنوان اولین موتور توربوفن بومی ایران توسط متخصصان داخلی طراحی و ساخته شده است. این موتور در دسته موتورهای توربوفن کوچک و سبک قرار دارد و برای استفاده در پهپادهای جت، هواپیماهای آموزشی، هواپیماهای سبک و حتی ایرتاکسی‌ها مناسب است.

ویژگی‌های فنی موتور جهش ۷۰۰

• نوع موتور: توربوفن سبک (Light Turbofan)
• تراست (نیروی پیشران): ۵۰۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم
• بیشترین ارتفاع عملیاتی: ۶۰ هزار پا (بیش از ۱۸ کیلومتر)
• کاربردهای اصلی:
  • پهپادهای جت بردبلند و رزمی
  • هواپیماهای آموزشی و سبک
  • جت‌های کوچک و ایرتاکسی‌ها
  • هواپیماهای بدون سرنشین با مأموریت‌های شناسایی و نظامی

برتری‌ها و قابلیت‌های موتور جهش ۷۰۰

 اولین موتور توربوفن بومی ایران
 کاهش مصرف سوخت نسبت به موتورهای توربوجت
 قابلیت استفاده در ارتفاعات بالا
 بهبود عملکرد پهپادهای ایرانی از نظر برد و مداومت پروازی
 استفاده از فناوری پره‌های تک‌کریستال برای افزایش راندمان
 قابلیت نصب روی پهپادهای سنگین و جت‌های کوچک

نقش موتور جهش ۷۰۰ در صنعت هوایی ایران

ساخت موتور جهش ۷۰۰ یک پیشرفت تکنولوژیکی مهم برای ایران است، زیرا موتورهای توربوفن معمولاً در هواپیماهای مدرن استفاده می‌شوند و پیچیدگی بالایی دارند. تا پیش از این، ایران عمدتاً موتورهای توربوجت مانند اوج (مشابه J85) را تولید می‌کرد، اما جهش ۷۰۰ نشان‌دهنده حرکت به سمت موتورهای کم‌مصرف‌تر و پیشرفته‌تر است.

این موتور می‌تواند جایگزین برخی موتورهای خارجی مانند Williams F107 و Ivchenko AI-25 باشد که در هواپیماهای سبک و پهپادهای جت استفاده می‌شوند.

تسلیحات پهپاد قاهر

جذاب‌ترین بخش این پروژه، تنوع تسلیحاتی بالای آن است. نوع تسلیحات به نقش پیش‌بینی‌شده برای این پهپاد بستگی دارد.

براساس اطلاعات موجود، نسخهٔ بدون سرنشین قاهر در دو نمونه توسعه پیدا می‌کند، که هر کدام بنا بر نیازمندی‌های نیروهای مختلف طراحی شده‌اند.

- نیروی پدافند هوایی و نیروی دریایی سپاه، کاربران اصلی این پهپاد خواهند بود.
- با حذف کابین خلبان و سیستم‌های پشتیبانی حیات، فضای بیشتری برای تجهیز پهپاد به تسلیحات متنوع ایجاد شده است.

تسلیحات احتمالی:
- موشک‌های آذرخش و مجید (حداقل دو تیر)
- سه پایلون حمل سلاح زیر هر بال (در مجموع شش جایگاه)
- موشک‌های سری شفق (با برد ۲۰ کیلومتر)
- موشک قائم ۱۱۴ (با برد ۱۲ تا ۱۵ کیلومتر)
- بمب‌های هدایت‌شونده یاسین، بالابان و آرمان (امکان حمل بیش از هشت بمب در یک سورتی پرواز)
- موشک‌های کروز ضدکشتی نصر هواپایه (با برد ۳۵ کیلومتر) و نصیر هواپایه (با برد ۹۰ کیلومتر)

تغییرات ظاهری قاهر ۳۱۳ پهپادی

مهم‌ترین تغییر، حذف کابین خلبان است.
- بدنهٔ قاهر ۳۱۳، برخلاف بسیاری از جنگنده‌ها که باریک و کشیده هستند، به‌صورت عریض طراحی شده است.
- عرض بدنه در بخش ورودی هوا و کابین ۲.۳ متر و در قسمت ارابه‌های فرود ۱.۷ متر است.
- طول کلی جنگنده حدود ۱۴ متر تخمین زده می‌شود.
- بال‌های آن به شکل دلتا با عقب‌رفتگی شدید طراحی شده‌اند و بریدگی‌هایی در انتهای بال‌ها وجود دارد.

سردار تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی چند روز پیش اعلام کرده بود: در وزارت دفاع، جنگندهٔ قاهر را طراحی و تولید کردند. این یک هواپیمای رادارگریز (Stealth technology) با سرعت بالا است. ما درخواست نسخهٔ پهپادی این جنگنده را داشتیم. البته اجرای اصلی این پروژه همچنان در دستور کار قرار دارد.

برای اولین بار، این هواپیما توانست از روی یک کشتی بلند شود و پهپاد با موفقیت پرواز کرد و فرود آمد.

وزارت دفاع در حال کار روی این پروژه است، آنچه مدنظر ماست و عزیزان ما آن را توسعه داده‌اند، یک جنگندهٔ بدون سرنشین است که می‌تواند روی ناو شهید بهمن باقری نشست و برخاست کند. ما اکنون به سطح دانش طراحی و ساخت ترمزهای هواپیمایی دست یافته‌ایم.