طرح «بسیج ملی کنترل فشارخون»، زیر ذره‌بین

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- رضا طاهری نیک؛* وقتی با او صحبت می‌کردم، ناخودآگاه چشمانم به دستانش می‌افتاد که می‌لرزیدند. از سردرد‌های گاه و بی گاه شکایت می‌کرد، گاهی نیز خونریزی بینی به سراغش می‌آمد. هر چه که بود مشخص بود بدطور زندگی اش را به هم ریخته است. پزشکان گفته بودند فشارخون بالا دارد.

فشارخون بالا سومین عامل کشنده در دنیا شناخته شده است. طبق آماری که اخیرا از سوی دکتر محمدباقر لاریجانی، معاونت آموزشی وزارت بهداشت، منتشر شده، یک سوم جمعیت بزرگسال کشور ما به فشار خون بالا مبتلا هستند. از طرف دیگر دکتر رامین حشمت، عضو دبیرخانه کمیته ملی بیماری‌های غیرواگیر بیان می‌کند که فشارخون بالا در ایران از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۶ حدود ۲ تا ۳ برابر شده است. وی همچنین اشاره می‌کند که در کشور، ۹۷ هزار نفر در سال ۲۰۱۷ در ارتباط با بیماری‌های فشار خون جان باختند، چیزی حدود ۱۵ میلیون نفر مبتلا هستند که تنها ۶۰ درصد از بیماری خود اطلاع دارند و دردناک‌تر آنکه در این بین تنها ۱۹ درصد آن‌ها فشارشان را کنترل می‌کنند.

با وجود چنین مخاطراتی که این بیماری دارد و گسترش بالای آن در کشور، باید چاره‌ای اندیشید، اما چگونه؟!...

دکتر سعید نمکی، وزیر بهداشت، اما به این سوال پاسخ داده است: "فشارخون؛ بدانیم و اقدام کنیم". بسیج ملی فشار خون، عبارتی که این چند مدت زیاد به گوشمان رسیده است. اما این طرح چیست؟ چه اهدافی دارد؟ نقاط قوت و ضعف چیست؟، این‌ها سوالاتی هستند که قصد داریم به آن‌ها جواب دهیم:
قرار است با مشارکت دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف، فشارخون ۴۰ میلیون نفر از افراد بالای ۳۰ سال اندازه گیری شود. این امر در اماکن مختلف، از جمله ۱۰۰۰ بیمارستان و ۲۶ هزار مرکز بهداشت با اهدافی از قبیل: آگاه سازی اجتماعی اقشار مختلف در خصوص بیماری‌های فشار خون، شناسایی افراد بیمار و مستعد بیماری و شروع دوره مراقبت و درمان برای مبتلایان، سنجش آگاهی جامعه نسبت به عوامل خطر، پیامد‌ها و تشخیص زودرس به وقوع می‌پیوندد.

دکتر علیرضا مهدوی، معاون دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت درباره چگونگی اجرای این طرح اینگونه توضیح می‌دهد: «در نیمه اول مدت زمان اجرای بسیج ملی کنترل فشار خون، تمرکز روی آموزش، آگاهی و اطلاع‌رسانی است، زیرا به دلیل تقارن آن با ماه مبارک رمضان فشار خون افراد به دلیل روزه‌داری کمتر از میزان واقعی نشان داده می‌شود و در این طرح، از ۲۷ اردیبهشت تا ۱۷ خردادماه تمرکز بیشتر روی آموزش، آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی به مردم و ارائه‌دهندگان خدمت خواهد بود و سپس از عید فطر، اندازه‌گیری‌های فشار خون در ایستگاه‌های ثابت، سیار و همچنین مراکز و پایگاه‌های سلامت معاونت بهداشت انجام می‌شود.» لازم به ذکر است این طرح تا ۱۵ تیرماه ادامه دارد.

با نگاهی با آمار و ارقام بیان شده در اول بحث و ضرورت اقدامی مناسب در خصوص پیشگیری و درمان، بسیج ملی فشار خون و اهدافی که برایش بیان شد بسیار معقول و شایسته تحسین به نظر می‌رسد، اما در این بین باید به چند نکته اشاره کرد:

اول اینکه در بحث اطلاع رسانی اگر چه اقدامات خوبی انجام گرفت، اما کافی نبوده و نیست. از طریق پتانسیل بالای صدا و سیما، فضای مجازی، کلیپ‌های آموزشی، بیلبورد‌ها و ... می‌توانست اطلاع رسانی‌های بهتر و گسترده تری انجام داد تا جامعه بیشتری درگیر این طرح گردد و به عبارت دیگر مشارکت بالا رود.

نکته بعدی اینکه با مراجعه به مراکز اندازه گیری فشارخون، گا‌ها متوجه افرادی می‌شویم که در این زمینه تخصص لازم را ندارند. به نظر می‌رسد که کیفیت فدای کمیت شده است. چرا نباید یک دوره آموزشی جامع و کامل برای *"همه ی" افراد گیرنده فشارخون برگزار گردد که تمامی ابعاد فشارخون گیری، تعامل با مخاطب، توصیه‌هایی که باید به بیماران بیان دارد آموخته شود. اگر چه پیام رسانی به بیمار و یا ارجاع وی به مراکز درمانی درصورت فشاربالا و نیز ارائه بروشور‌های کاربردی، اقدامی شایسته است، اما بسیار بهتر می‌بود تا از افرادی استفاده شود که تخصص بالایی دارند.

نکته آخر آنکه هزینه‌های مربوط به درمان فشارخون مخصوصا به دلیل عوارضی که این بیماری بر روی ارگان‌های مختلف بدن دارد، متاسفانه بالاست، اما سوال اینجاست که اگرچه هزینه‌های درمان بالاست، اما هزینه و نیروی کاری که برای این طرح در نظر گرفته شده، نسبت به هزینه‌هایی که برای درمان بیماران مبتلا خرج می‌شود، معقول است؟ دکتر محمداسمائیل اکبری، مشاور عالی وزارت بهداشت بیان می‌کند که هزینه در نظر گرفته شده برای این طرح یک هزارم هزینه‌های درمان هم نمی‌شود. در خصوص توضیحات بیشتر در این باره، علی رغم تلاش برای برقراری ارتباط با مسئولین مربوطه، به نتیجه نرسیدیم.

با توجه به مطالب بیان شده، باید این اقدام وزارت بهداشت را تحسین کرد، چون هم هدف و هم وسیله را درست انتخاب کرده اند، اما امید است با برطرف کردن مشکلات و نقاط ضعفی که گفته شد، در اجرای هر چه بهتر طرح مذکور و سایر طرح‌های مشابه تلاش شود.

* فعال دانشجویی و دانشجوی رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران