استقلال دانشگاه‌ها در تامین منابع مالی یک تناقض آشکار است / ضرورت تخصیص بودجه پژوهشی بر اساس عملکرد

 

 

 

دانشگاه صنعتی شریف با بودجه سال ۱۳۹۹ چه فعالیت‌های پژوهشی انجام داده است؟ میزان قراردادهای ارتباط با صنعت دانشگاه طی سال های گذشته چه میزان بوده است؛ عملکرد پژوهشی دانشگاه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 

 

دانشگاه شریف در سالیان گذشته عملکرد خوبی نسبت به بودجه دانشگاهی خود داشته است به طوری که در بحث ارتباط با صنعت در آبان ماه ۹۷ نسبت به آبان ماه ۹۸ حجم قرارداد‌ها ۸۹۵ میلیارد ریال بوده است که در آبان ۹۸ تا ۹۹، ۱۳۷۷ میلیارد ریال شد. این افزایش نشان از آن دارد که دانشگاه شریف با اینکه تحت فشار بوده، وظیفه خود را به خوبی انجام داده است.

تعداد قرارداد‌ها نیز از آبان ماه ۹۷ تا ۹۸، ۳۹۷ مورد بوده است همچنین از آبان ۹۸ تا ۹۹، ۲۳۲ قرارداد به امضاء رسید. از نظر بنده عملکرد بسیار خوب بوده است، سیاستگذاران باید به این موارد توجه کنند و بر اساس آن بودجه اختصاص دهند. زیرا دستاورد‌ها به سادگی به دست نمی‌آیند.

اگر نیم‌نگاهی به رتبه بندی‌های بین‌المللی داشته باشیم، مشاهده می کنیم که دانشگاه صنعتی شریف در رتبه‌های برتر دنیا قرار دارد.  دانشگاه شریف با بودجه‌ای که دریافت می کند جزو ۲۰ تا ۳۰ دانشگاه اول دنیا است. این نشان از عملکرد درخشان دانشگاه دارد. اختصاص بودجه کم به دانشگاه منجر می‌شود تا این سرمایه ملی که نام آن صنعتی شریف است، روز به روز نحیف‌تر و ضعیف‌تر شود؛ بنابراین نیاز است تا بودجه ریزان این مملکت نگاه ویژه‌ای به دانشگاه صنعتی شریف داشته باشند.

آیا توانسته‌اید به ایده‌آل خود در انجام فعالیت‌های پژوهشی نزدیک شوید؟

 

ما در دانشگاه شریف همیشه برای خود زنجیر‌هایی با نام «دانش تا ارزش» داشته‌ایم. این زنجیره از آموزش تا تجاری سازی و پایدارسازی یعنی توسعه علوم میان رشتهای، توسعه کارآفرینی، اشتغال و توسعه پژوهش‌های کیفی همه را پوشش می‌دهد. همچنین گرند‌های پژوهشی حمایت از اساتید جوان و گسترش تعاملات بین‌المللی را داشته‌ایم. دانشگاه شریف درحوزه تعاملات بین‌المللی درخشان بوده است، در بحث پژوهش‌های کاربردی که موجب توسعه فناوری می‌شوند نیز به دنبال توسعه محصول، ثبت اختراع و انتقال فناوری است؛ بنابراین برای هرکدام از این حلقه‌ها یک بودجه صرف می‌کنیم، حال اگر بودجه کافی نباشد مجبور خواهیم شد به یک حوزه کم توجهی کنیم.

متاسفانه اکنون تخصیص بودجه براساس سرانه دانشجو است. موضوع بسیار مهم این است که عملکرد دانشگاه‌ها مورد توجه واقع نمی‌شود، چندین سال گذشته قرار بود دانشگاه‌ها بر این اساس سنجشده شوند، اما این موضوع عملیاتی نشد.

عملکرد دانشگاه‌ها غیرقابل انکار است، ما طرح‌های کلان و ملی بسیاری همچون سامانه ذخیره سازی داده که برای اولین بار در ایران بومی شده است، طرح ملی احیای دریاچه ارومیه، طرح ملی پالایش آلایندگی، مدیریت یکپارچه تولید در میدان گازی پارس جنوبی در حوزه صنایع بالادستی داشته‌ایم، همه این موارد طرح‌های کلانی هستند که اگر این بودجه به موقع نرسد، دچار وقفه خواهند شد.

 

نمی‌شود که سیاست عملکردی دانشگاه را وزارت خانه تخصیص دهد، اما بودجه مورد نیاز را دانشگاه‌ها خود تامین کنند. این یک دو گانگی است، اگر بگویند که هر دانشگاه به طور اختصاصی به پذیرش دانشجو بپردازد آن وقت می‌شود گفت که بودجه خودش را هم تامین کند، اما اینطور نمی‌شود که وزارت خانه کار‌های استخدام اساتید، پذیرش دانشجو را انجام دهد و از طرفی تمام سیاست‌های دانشگاه به دست آن باشد، اما زمان ارائه بودجه خودش اقدام کند. این یک تناقض آشکار است. زمانی که سیاست‌های کلی اجرایی یک دانشگاه را وزارت خانه تعیین می‌کند باید بودجه متناسب با آن را ارائه دهد. البته اینکه دانشگاه‌ها خود به سمت استقلال مالی حرکت کنند، بد نیست. اما لازم است بستری فراهم شود تا دانشگاه‌ها بتوانند به استقلال مالی دست یابند.  با این وجود دانشگاه شریف در این حوزه موفق عمل کرده است، زیرا بودجه دریافتی هیچ گاه کفاف فعالیت‌های دانشگاه‌ها را نداده است. همه میدانیم دانشگاه‌ها، دانشگاه‌های دولتی هستند و دولت باید با نگاه حاکمیتی به دانشگاه‌ها داشته باشد.

 

متاسفانه در دستگاه‌های اجرایی مختلف موازی کاری رخ می‌دهد. از طرفی نیز هر نهادی برای خودش یک پژوهشگاه دارد یا به عبارتی هر کارخانه برای خودش یک مرکز پژوهشی ايجاد كرده است؛ بنابراین این مقدار هرگز به عدد ۴ یا ۵ درصد نمی‌رسد. اکنون این مقدار زیر نیم درصد است، خیلی درصد کمی است، ولی همین مقدار نیز به دلیل اینکه پراکنده کاری می‌شود هیچ مشکلی را حل نمی‌کند.

موازی کاری به این گونه است که به وزارت خانه‌هایی که به هیچ عنوان تخصص پژوهش ندارند بودجه پژوهشی اختصاص داده می‌شود. یعنی عملا بودجه پژوهشی که باید به قشر نخبه این مملکت یعنی دانشگاه‌ها که محل تجمع نخبگان هستند؛ داده شود به جایی می‌رود که ممکن است نیروی با کیفیت برای پژوهش وجود نداشته باشد؛ بنابراین دولت زمانی که با این شرایط مواجه است و کمبود بودجه نیز دارد، باید متمرکز و هوشمندانه بودجه را هدفمند کند. به طوری که بودجه را به مراکزی دهد که از عملکرد خوبی برخوردار هستند. با تمام احترامی که برای خیلی از دانشگاه‌ها قائل هستم، ولی به هر حال زمانی که در تنگنا هستیم اگر بخواهیم باز بودجه را تقسیم بر تعداد کنیم، بودجه پژوهشی اثر بخشی خود را از دست خواهد داد. اما اگر متمرکز و هوشمندانه به بودجه بندی بپردازیم، این مشکلات به وجود نخواهد آمد.

در واقع تا زمانی که آموزش با کیفیت نباشد پژوهش با کیفیت نخواهیم داشت و تا پژوهش با کیفیت نباشد، ارتباط با صنعت و جامعه و در حقیقت توسعه فناوری و کارافرینی به وجود نخواهد آمد. علت اینکه دانشگاه شریف در این اکوسیستم‌های نوآوری و فناوری نسبت به رقبایش خوب عمل کرده، این است که آموزش و پژوهش با کیفیت انجام داده است؛ به طوری که هیچگاه کیفیت را فدای کمیت نکرده است. بنده از تمام بودجه ریزان و سیاستمداران درخواست دارم تا به این سرمایه ملی که باید به نسل‌های بعدی منتقل شود، توجه کنند تا تضعیف نشود.