آقای اعجوبه، چرا لعنت به تاریکی؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو -یادداشت دانشجویی* به چه جرمی ابد و یک روز؟ به راستی گناهمان چیست که متهمیم به ابد و یک روز؟ آنقدر وضعیت وخیم است که باید یک روز بعد از مرگمان هم در این زندان کثیف و مخروبه بمانیم: «خراب شه خونه ای که بزرگتر نداره... هر کس از این خونه نره از سگ کمتره و هر کس بره و برگرده از سگ کمتره... کمتره... کمتره...» دیالوگ هایی که کارگردان جوان فیلم در خاطرمان جا می گذارد. مثل ابد و یک روز، مثل جام بلوری است که پر شده از همان تریاک های تلخ محسن فیلم.

فیلم قصه دارد، کارگردان خلاقانه و هوشمندانه با اشراف به تلخی که تصویر می کند با جاگذاری دیالوگ های طنز و صحنه های کمیک و قصه ای جذاب، مخاطب را تا آخر فیلم با درد وداد های کارکترها همراه می کند و منتظر نگه می دارد تا ببیند "سمیه" می ورد یا می ماند. اما ظاهرا این اعجوبه (اشاره به صحبت های مجری جشنواره فجر در حین گرفتن جایزه سعید روستایی) و شگفتی ساز نمی داند آب شوری که تصویر کرده با چند قطره آب شیرین (شیرنی البته از منظر خودشان) تغییر نمی کند.

ابد و یک روز با صورت پر رنگ ولعاب و استفاده از تکنیک های هنری و... که برای مخاطب جذاب است در واقع حرفی در لفافه دارد جدای از این که این فیلم ملودرام اجتماعی با لوکیشن ومیزانس های خوب کار خود را از لحاظ فرم به خوبی انجام داده است ،اما سؤال اینجاست که چرا محتوای این فیلم مشوش است وبا مخاطب سر دعوا دارد ولی صاحب نظران و اهالی هنر خوب می دانند که حرف اصلی هر کار هنری در لایه زیررین آن است مثل شعر که یک معنی ظاهری ویک یا چند معنی درعمق واژه هاست... .

ابد و یک روز را می توان از لحاظ رساندن معنا و مفهوم و پیام در دولایه نقد کرد لایه اول که همان واقعیت های عوامانه و دیدی است که یک مخاطب عامه آن ها را درک می کند و می تواند با زندگی روزمره خود تطبیق دهد از این منظر در فیلم محور خانواده ای است که با انواع تلخکامی هایی چون دعوا، خشونت، هیاهو، ترس، اضطراب، نگرانی، اعتیاد و... و اتفاقات پر فراز و نشیب همراه است،کسی به فکر کسی نیست خانه آنها شلوغ، کثیف و مخروبه است، محسن به راحتی مواد مخدر می فروشد، مدرسه  و خانواده برای درس خواندن به  نوید اهمیتی نمی دهند همسایه ها با وجود این همه سر وصدا وشلوغی که آنها دارند کاری به این خانواده ندارند،همه در فیلم به فکر منافع شخصی هستند واکثرشان ایندیویژوالیسم اند (فرد گرایی) و حتی جمع شدنشان دور هم در خانه به خاطر منافع شان است، پلیس در فیلم فقط به صورت قهری برخورد می کند و در کل ابد و یک روز اوج حقارت فلاکت و نگون بختی یک خانواده ایرانی را به تصویر میکشد.

اما از لایه اول وعوامانه که گذر کرده وبا دقت وتامل بیشتری فیلم را تحلیل کنیم با توجه به دیالوگ ها،مکان ونوع روایت فیلم متوجه خواهیم شد با یک فیلم استعاره ای روبه رو هستیم  خانه وخانواده نماد وطن، مادر نماد بزرگترو جوان نماد امید و...،کاملا مشهود است که در لایه زیرین فیلم جامعه ایرانی ترسیم میشود که وضعیت در آن بسیار وخیم است و همه در آن متهم به ابد ویک روزهستند.

برای مثال بهترین خوشی وشادی بعد از اینکه متوجه می شوند نوید نمره خوبی گرفته پخش آهنگ مبتذل و رقصیدن اعضای خانواده است ،برادر بزرگ دست به فروش ناموس میزند اما هدف او گرفتن پول زیاد وخریدن مغازه است.خنده ها در ابد ویک روز کاذب هستند وگریه ها خیلی زیاد، یعنی اکثر دلسوزی ها وخنده ها وگریه ها در فیلم  تصنعی  است. جوان ها که نماد امید وآینده یک جامعه هستند همه یا معتادند یا سابقه دارند ومدام در حال دعوا کردن می باشند واکثرشان بیکار، نوجوان ها را که نشان میدهد در مدرسه در حال تغلب کردن اند وامیدی به آنها نیست،  مدیر مدرسه در دیالوگی میگوید امسال امید مدرسه ما فقط به نوید است برای راه یابی به مدرسه تیزهوشان(امیدی که با نشان دادن وضعیت خانواده رو به نا امیدی و،زوال است )،هیچکس خودش نیست همه خیلی  راحت به هم دروغ می گویند وتهمت می زند و هر چه از دهانشان در می آید به هم می گویند...

اسم این فیلم خود به خود مفهوم وپیام اصلی فیلم را می رساند ابد ویک روز که توسط برادر بزرگ توضیح داده می شود یعنی اوج ،بد بختی یعنی شرایطی که هیچگاه تغییر نخواهد کرد وهیچ پیشرفتی در ماندن داخل این خانه نیست، و حتی بد تر از مرگ است و فقط راه خلاصی از این خانه مرگ و یا رفتن از هر طریقی از این خانه است و در دیالوگ هایی که مکررا، رد وبدل می شود از این نوع کنایه ها مشهود است.

شروع این فیلم در واقع با کار کردن زن ها در شرایط مختلف در خانه است  در این فیلم اوج حقارت زن در یک سرزمین را به نمایش می گذارد کار کردن در همه شرایط، وانجام دادن بدترین کارها توسط زن در خانه انجام می گیرد که این خود به خود ریشه در دیدگاهی فمینیستی دارد ، باعث بدبختی همه زن ها در فیلم مرد ها هستند که این بار ها در دیالوگ ها بازگو می شودکه هر چه بدبختی می کشیم به خاطر مردن پدر است یک خواهر به خاطر مرگ شوهرش بدبخت شده یک خواهر به خاطر خیانت برادر در حال بد بخت شدن است ، یک خواهر به خاطر بی مسولیتی شوهرش بدبخت است وانگار اصلا شوهر ندارد ویک خواهر به خاطر مرگ پدرش افسردگی گرفته...

به راستی یک مخاطب غیر ایرانی بعد از دیدن این فیلم چه تصویری از ایران وایرانی در ذهنش تداعی می گردد؟ بعد از مشاهده این فیلم چه تصویری در ذهن خود از کشور  سعدی ،حافظ، خیام کشوری با این همه قدمت وتمدنی چند هزار ساله ثبت می کنند؟آیا یک گردشگر خارجی که قصد سفر به ایران رادارد با دیدن این فیلم از مقصودش منصرف نمی شود؟ آیا مردم ما بادیدن این فیلم احساس پوچی ، یـأس ونا امیدی نمی کنندقضاوت را بر عهده مخاطبان میگزاریم...تهیه کننده این فیلم نگاهی  حداقل ملی نه مذهبی به گذشته خود دارد که با کمک کارگردان کمر به سلاخی امیدو نشاط مخاطب ،بعد  از دیدن این فیلم بسته اند،جدا ایران هراسی به دست خودی نیست؟

آقای اعجوبه، آقای شگفتی ساز، ... شمعتان کو... چرا لعنت به تاریکی؟

سجاد فخرایی -فعال دانشجویی