کاربرد شیمی در زندگی روزمره | قسمت ۶
به گزارش خبرنگار فناوری خبرگزاری دانشجو، از آنجایی که کاربرد علوم مختلف در زندگی روزمره یکی از سوالات پرتکرار و همیشگی محصلان در کلاس‌های درس است بر آن شدیم تا بخشی از کاربرد‌های علوم گوناگون را به تفکیک مطرح کنیم. این قسمت شیمی و خطر ترکیب مواد شیمیایی!
مسمومیت‌ها در ایالات متحده در دوران شیوع بیماری کووید-۱۹ به صورت چشمگیری افزایش یافته است. طبق آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) مسمومیت‌ها در سه ماه اول سال ۲۰۲۰ نسبت به سال گذشته ۲۰درصد افزایش داشته است. ۴۵۵۵۰ مورد مسمومیت با مواد ضدعفونی و تمیزکننده گزارش شده است و تقریبا دو سوم از موارد مربوط به سفیدکننده‌ها و بقیه مربوط به مواد ضدعفونی‌کننده‌های غیرالکلی و ضدعفونی‌کننده‌های دست است. غالبا این مشکلات زمانی ایجاد می‌شوند که افراد خواسته یا ناخواسته انواع مختلفی از مواد تمیزکننده را مخلوط می‌کنند.
ترکیب مواد ضدعفونی کار درستی نیست، اما برخی از افراد آن را انجام می‌دهند. در مدت شیوع کرونا اضطراب شدید درباره این موضوع و افزایش تلاش‌ها برای تمیز و ضدعفونی کردن همه وسایل اطراف نباید ما را از اهمیت درست استفاده کردن مواد شیمایی غافل کند، استفاده درست و مناسب از این مواد بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. اما صنایع شیمیایی می‌توانند به این امر کمک کنند. محصولات بیشماری وجود دارند تا سطوح و تجهیزات را برای بهداشتی نگه داشتن آنها تمیز کرده، خطر بیماری‌ها را کاهش داده و به از بین بردن بوی نامطبوع کمک کند. برخی از این محصولات به شرح زیر است:
سفیدکننده‌ها
«سفیدکننده‌ها» معمولا حاوی محلول آبی سدیم هیپوکلریت در غلظت‌های مختلف با مواد افزودنی مانند سورفاکتانت‌ها، عامل‌های ضدکف و رایحه‌ها هستند. سفیدکننده‌ها خورنده‌اند و می‌توانند به پوست و چشم‌ها آسیب زده و در صورت بلع کشنده باشند.
آمونیاک
آمونیاک‌ها (NH۳) در یک محلول آبی با غلظت ۵ تا ۱۰۰درصد استفاده می‌شوند. به طور گسترده برای تمیزکردن شیشه، چینی و فولاد ضد زنگ و از بین بردن رسوبات چربی از وسایل استفاده می‌شوند. این ماده نیز خورنده و سمی است.
سدیم هیدروکسید
هیدروکسید سدیم جامد، سود سوزآور است و محلول‌های این ماده شیمیایی اساسی بطور گسترده برای از بین بردن رسوبات چربی در گاز‌ها و فاضلاب‌ها استفاده می‌شود. این ماده خورنده بوده و در صورت تماس یا استنشاق بخار آن می‌تواند به چشم یا پوست آسیب بزند.
هیدروکلرویک اسید، نیتریک اسید و فسفریک اسید
اسیدها مواد شیمیایی رایجی در تمیزکننده‌های خانگی نیستند، اما در مواد شیمیایی تجاری استفاده می‌شوند. با این حال، محلول دو یا چند اسید به شکل اسپری برای تمیزکردن حمام در بازار وجود دارد. آنها هم خورنده و هم سمی هستند.
این موضوع همیشه مهم است که اطلاعات روی برچسب‌های این مواد شیمیایی را برای درک نحوه استفاده از آنها بخوانید.
مشکل استفاده از این مواد چیست؟
با اینکه بسیاری از این مواد خورنده و سمی هستند، اگر جداگانه استفاده شوند در کار خود موثرند. اما اگر آنها را مخلوط کنید (موضوعی که شرکت‌های خدمات اضطراری به مردم هشدار داده‌اند برای مقابله با کرونا چنین کاری نکنند) نه تنها تاثیر آنها کاهش می‌یابد بلکه ممکن است منجر به پیامد‌های غم‌انگیزی شود.
شرکت‌های تولیدی محصولات شیمیایی معمولا مواد تشکیل دهنده آنها را لیست کرده، خطرات و هشدار‌های ناشی از مخلوط کردن آنها را برجسته می‌کند. با این وجود چندین مورد آسیب دیدگی شدید ناشی از مخلوط کردن این مواد در دوماه گذشته گزارش شده است.
نمونه‌های اخیر مسمومیت ناشی از ترکیب تمیزکننده‌ها اغلب با تولید گاز‌های سمی صورت گرفته و منجر به بستری و تلفات در بیمارستان‌ها شده است. در یک مورد، مدیر رستورانی در ایالات متحده، بعد استفاده از اسید قوی روی سطح بدون توجه و سهوا از یک محلول سفیدکننده برای تمیزی بیشتر سطح استفاده کرده و همین موضوع باعث آزاد شدن گاز کلر در یک فضای بسته و مرگ این فرد شده است. در موردی دیگر، خانمی در ایالات متحده هنگام تمیزکردن مواد غذایی با ترکیب سفیدکننده و سرکه دچار مسمومیت شدید تنفسی با گاز کلر، شده است.
شیمی در این موارد چه نقشی دارد؟
شیمی مخلوط کردن درست و مناسب پاک کننده‌های مختلف، اسیدها، آمونیاک، هیپوکلریت و هیدروکسید‌ها پیچیده است. بخشی از این مشکلات مربوط به آزاد شدن گاز‌های سمی و گرمای زیاد است که ممکن است باعث پاره شدن یا سوختن ظرف شود. همچنین مسئله تجزیه وجود دارد که در استفاده عادی و قبل از هرگونه اختلاط غیرعمدی یا عمدی مواد تمیزکننده بطور خودبخوری اتفاق می‌افتد.
تجزیه سفیدکننده به شرایط نگهداری و استفاده از آنها بستگی دارد. در نور آفتاب، گرما، تماس با فلزات کلرید‌های کلر بدون هیچ محرکی شیمیایی تجزیه می‌شوند. همچنین اگر سفیدکننده‌ها با محصولات حاوی الکل ترکیب شوند خطر تولید کلروفرم وجود دارد.
مخلوط کردن هیپوکلریت با آمونیاک باعث شکسته شدن هیپوکلریت برای تولید اسید هیپوکلروز و از این رو اسید هیدروکلریک می‌شود. پس از آن این ماده برای تولید بیشر گاز کلر با هیپوکلریت واکنش می‌دهد، اما واکنش بیشتر آن با آمونیاک کلرامین‌های (R۲NCl) خورنده و سمی تولید می‌کند. بوی متمایز استخر‌ها نتیجه واکنش هیپوکلریت با ترکیبات نیتروژن‌دار موجود در عرق و ادرار برای تولید کلرامین‌های آلی فرار است.
ترکیب آمونیاک با هیپوکلریت سدیم باعث تولید هیدرازین (N۲H۴) که گاز سمی آن اشتعال‌پذیر و آسیب زننده است، می‌شود. خوشبختانه این واکنش کمتر در تمیزکننده‌های خانگی رخ می‌دهد، زیرا نیازمند مقدار زیادی آمونیاک و دما ۱۲۵ درجه سیلسیوس است.
اگر سهوا موادشیمیایی را ترکیب کردیم باید چه کاری انجام دهیم؟
اولگل کازمینا، مدیر ایمنی دانشکده‌ها در کالج سلطنتی لندن توضیح می‌دهد که اولین نشانه‌های ناسازگاری بین محصولات تمیزکننده می‌تواند یک صدای فس فس، بخار، گرما یا تشکیل حباب باشد. اگر حجم مخلوط کم باشد، توصیه می‌شود با اضافه کردن مقدار زیادی آب آن را رقیق کنید. تهویه را زیاد کنید یا اگر ممکن است از مکان مربوطه برای جلوگیری از استنشاق بخار خارج شوید.
صبرکنید تا نشانه‌های هر واکنشی از بین رفته و مایع باقیمانده را با پوشیدن دستکش پاک کرده و مواد زاند را دور بریزید. اگر نشانه‌های واکنش هنوز وجود داشت آب بیشتری بریزید و سعی نکنید آن را با ماده شیمیایی دیگری خنثی کنید. با این حال، اگر مواد تمیزکننده در حجم بالایی با هم وارد واکنش شدند و دسترسی به مکان‌هایی مانند لوله‌های فاضلاب سخت بود توصیه‌های متفاوت تری وجود دارد.
رابرت گلر مدیر پزشکی مرکز سم جورجیا می‌گوید که توصیه اصلی تخلیه محل است. در صورتی که از انجام این کار اطمینان ندارید پنجره‌ها را باز کرده و دود را خارج کنید. با خدمات اورژانس تماس بگیرید و درصورت مشاهده نشانه‌های شدید به دنبال مراقبت‌های فوری باشید. در صورتیکه نشانه‌ها از بین نرفت باید اقدامات خاصی در خصوص ناحیه سمی صورت بگیرد.
ارسال نظرات