گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، زینب حسینی؛ روزی که مسئولان سینمای مستند بر سر دوراهی عدم‌برگزاری جشنواره چهاردهم سینماحقیقت یا راهکار اجتناب‌ناپذیر برگزاری جشنواره به‌صورت آنلاین قرار گرفتند احتمالا فکر می‌کردند شمار اندکی از دوستداران سینمای مستند به تماشای فیلم‌ها می‌نشینند و جشنواره کم‌فروغ‌تر از همیشه برگزار می‌شود، اما بی‌تردید حتی خوش‌بین‌ترین‌هایشان نیز گمان نمی‌کردند کرونا فرصتی تازه برایشان فراهم کند تا در نهایت بسیاری از دوستداران سینمای مستند، جشنواره چهاردهم را راضی‌تر از دوره‌های گذشته به پایان برسانند.
دوستداران سینمای مستند امسال به جای رفتن به پردیس چارسو در خانه‌ها نشستند و مستندها را در رایانه‌های شخصی و تلویزیون‌هایشان، از طریق شبکه‌های نمایش خانگی و بسترهای نمایش آنلاین فیلم‌ها مثل فیلیمو، نماوا و هاشور، تماشا کردند. نشست‌های جشنواره نیز به‌صورت آنلاین برگزار شد. نسخه الکترونیک نشریه روزانه جشنواره روزبه‌روز منتشر شد و حتی کارگاه جاناتان رزنبام، منتقد نامدار سینمای جهان نیز به‌صورت آنلاین برگزار شد؛ تجربه‌ای تازه که در برگزاری جشنواره‌ای بین‌المللی به‌شکل آنلاین اتفاق افتاد.
یکی از مسائل همیشگی دوستداران سینمای مستند در شهرستان‌ها دوری از کانون تماشای مستند در تهران بوده است. در حقیقت جشنواره‌هایی مثل سینماحقیقت و فیلم کوتاه تهران تنها فرصت تماشای فیلم‌هاست و عملا امکان تماشای فیلم‌ها در طول سال فراهم نمی‌شود. سینماهای هنر و تجربه در شهرستان‌ها انگشت‌شمار است و اگر کسی فیلمی را در جشنواره سینماحقیقت از دست بدهد باید مدت‌ها منتظر بماند تا فرصت تماشای دوباره‌اش فراهم شود. در سال‌های گذشته کم پیش نمی‌آمد که دوستداران سینمای مستند خود را از شهرستان‌ها به تهران می‌رساندند و پس از به جان خریدن مشقت‌هایی که سفر در روزهای سرد آخر پاییز به‌همراه دارد، چند مستند تماشا می‌کردند و بازمی‌گشتند. برگزاری آنلاین جشنواره فرصتی فراهم آورد تا تماشاگران شهرستانی بدون دردسر و مشقت از کیلومترها دورتر به تماشای مستندها بنشینند.
البته امسال از انبوه گپ‌ها و گعده‌ها و نقدهای سرپایی که در صف‌های طولانی فیلم‌ها ، کافه‌ها ، رستوران‌ها و بالکن سرد چارسو برگزار می‌شد، خبری نبود، اما بحث‌هایی که این روزها در شبکه‌های اجتماعی درباره فیلم‌های مستند درگرفته است، کم از شور و حال و هیجان پردیس چارسو ندارد.
شبکه‌های نمایش خانگی و بسترهای تماشای آنلاین فیلم‌ها مثل فیلیمو، نماوا ، هاشور و تیوا امتحان خود را در جشنواره چهاردهم سینماحقیقت دوباره پس دادند. دوره طولانی قرنطینه، فاصله اجتماعی و تعطیلی سینماها شبکه‌های نمایش خانگی را روزبه‌روز قدرتمندتر کرده است. شبکه‌هایی که کسی آنها را جدی نمی‌گرفت حالا آن‌قدر قدرتمند شده‌اند که سریال‌های ویژه خودشان را تولید می‌کنند و از نظر میزان برنامه‌های ترکیبی، سریال و... کم‌کم دارند به شبکه‌هایی کامل تبدیل می‌شوند و رقیب‌هایی جدی برای صداوسیما به‌شمار می‌روند. همچنان‌که اینستاگرام و انبوه برنامه‌های زنده‌ای که روزانه از آنجا پخش می‌شود، رقیبی برای برنامه‌های تلویزیونی و نشست‌های حضوری است. تماشای ۸۰۰ هزار نفره گزارش عادل فردوسی‌پور از فینال جام باشگاه‌های آسیا در اینستاگرام به جز محبوبیت آقای گزارشگر قدرت و فراگیری شبکه‌های اجتماعی را به رخ کشاند.
پرسش اینجاست که صدا و سیما در این میان چه می‌کند؟ آیا صدا و سیما به جز وضع قوانین و کوشش برای ذیل نظارت خود قرار دادن شبکه‌های نمایش خانگی کار دیگری کرده است؟ آیا چنین بستری نمی‌توانست در تلویزیون اتفاق بیفتد؟ آیا شبکه مستند نمی‌توانست میزبان جشنواره چهاردهم سینماحقیقت باشد و نمایش شماری از آثار جشنواره از شبکه مستند سیما بهانه‌ای برای ماندن در خانه فراهم کند و به خیل تماشاگران سینمای مستند ایران بیفزاید؟
پرسش‌هایی که اگر صداوسیما نتواند خیلی زود به آنها پاسخ بدهد از شبکه‌های نمایش خانگی و شبکه‌های اجتماعی عقب می‌ماند و صرفا باید تماشاگر سیل انبوه مخاطبانی باشد که این شبکه‌ها را جایگزین صداوسیما کرده‌اند.
زینب حسینی - کارشناسی مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی شریف
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.