دستگاه تست بویایی استاندارد ویژه ایران ساخته شد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به نقل از روابط عمومی دانشگاه صنعتی امیرکبیر، طراحی و ساخت اولین تست بویایی استاندارد در ایران با عنوان «آزمون تشخیص بویایی ایران» حاصل تلاش صفا طاهرخانی دانشجوی دکتری گروه بیومتریال دانشکده مهندسی پزشکی دانشگاه صنعتی امیرکبیر است که با راهنمایی فتح الله مضطرزاده این پروژه را به انجام رساند.

این تست که نسخه ایرانی تست تشخیص بویایی دانشگاه پنسیلوانیا است، تشخیص انواع اختلالات بویایی از جمله آنوسمی، هایپوسمی، میکروسمی شدید و خفیف و تمارض به از دست دادن حس بویایی را با دقت بالایی امکانپذیر می‌سازد.

طاهرخانی به آغاز پروژه «آزمون تشخیص بویایی ایران» از سال ۱۳۸۹ اشاره کرد و گفت: از سال ۱۳۹۱ استانداردسازی این طرح را آغاز کردیم، در سال ۹۲ به مرحله تجاری سازی رسیدیم و از آنجا که این محصول در سطح بین المللی نیز دارای نوآوری است، اکنون در مرحله ثبت پتنت بین المللی آن هستیم.

وی با بیان اینکه تست تشخیص بویایی دارای نمونه مشابه خارجی است، توضیح داد: نمونه خارجی این دستگاه برای مردم ما کارآیی ندارد زیرا حس بویایی به شدت به عواملی همچون قومیت، فرهنگ، جغرافیا و سبک زندگی مردم وابسته است بنابراین باید دستگاهی برای آزمون استاندارد بویایی مردم ایران طراحی می کردیم.

طاهرخانی ادامه داد: در اجرای این طرح، آزمون‌ها را روی ۵۷۷ نفر از مناطق مختلف ایران به مدت یکسال در دو مرحله انجام دادیم که نتایج آن به صورت مقاله ISI در ژورنال Chemosensory Perception چاپ شده است.

وی به اهمیت حس بویایی در زمینه های مختلف کیفیت زندگی، ایمنی شخصی، سلامتی، تغذیه، روابط اجتماعی، عاطفی، جنسی، ایمنی شغلی و تشخیص زودهنگام بیماری ها اشاره کرد.

این محقق جوان که اخیرا رتبه سوم بخش ابداعات و اختراعات بیست و یکمین جشنواره رازی را به دلیل ارائه طرح تست تشخیص بویایی از آن خود کرده است، درباره کاربردهای آن اظهار داشت: دستگاه تست تشخیص بویایی به صورت یک کیت کوچک طراحی و ساخته شده که در یک پاکت نامه جای می گیرد و می‌تواند به صورت خودارزیابی مورد استفاده قرار گیرد و برای استفاده از آن نیازی به تکنولوژی و دانش خاصی نیست.

وی کلینیک‌ها و مراکز درمانی گوش و حلق و بینی را یکی از محل‌های مورد استفاده این دستگاه عنوان کرد و گفت: برخلاف حواسی چون بینایی و شنوایی که عملکرد آنها با تکنولوژی پیشرفته و دقت زیاد قابل ارزیابی است، تشخیص اختلالات بویایی اغلب بسیار دشوار است.

طاهرخانی تصریح کرد: اختلال در عملکرد حس بویایی می تواند در اثر عوامل متعددی چون عفونت های دستگاه تنفس فوقانی، ضربه به سر، بیماری های بینی و سینوس، جراحی های زیبایی، تغییرات فیزیولوژیکی (بارداری و سالمندی)، شرایط محیطی (مواد شیمیایی، استعمال دخانیات، داروها) و بیماری های نورودژنراتیو (آلزایمر، پارکینسون و MS) ایجاد شود و ارزیابی حس بویایی به صورت کمی، قبل و بعد از برنامه درمانی، اطلاعات دقیقی از بیماری و روند بهبود آن در اختیار پزشک قرار خواهد داد.

وی افزود: یکی دیگر از کاربردهای تست تشخیص بویایی در طب کار تعریف می‌شود زیرا حس بویایی یکی از قدرتمندترین حواس انسان در تشخیص نوع و منشاء خطر به شمار می‌آید، از همین رو داشتن حس بویایی سالم از شرایط اولیه احراز صلاحیت افراد در مشاغلی است که در آنها مخاطراتی چون آتش سوزی، انفجار، نشت مواد شیمیایی، مواد سمی و رادیواکتیو در سطح بالایی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به صنایع نفت، گاز، شیمی و پتروشیمی، پالایشگاه، نساجی و سلولزی، انرژی اتمی و آتش نشانی اشاره کرد.

این دانشجوی مهندسی پزشکی یادآور شد: همچنین در برخی از مشاغل مانند پلیس و نیروهای نظامی، کارکنان صنایع غذایی، آشامیدنی و بهداشتی، حس بویایی به عملکرد افراد و مهارت‌های شغلی آنها مرتبط است.

وی با بیان اینکه برخلاف حواسی مانند بینایی و شنوایی، حس بویایی به طور معمول توسط سیستم ‌های استخدامی مورد ارزیابی قرار نمی ‌گیرد، بیان داشت: این موضوع با این واقعیت که اختلال بویایی می‌تواند بسیار ناتوان‌ کننده باشد و فرد و همکارانش را در شرایط خطرناک قرار دهد، در تعارض است و افرادی که در محیط‌های مخاطره‌ آمیز کار می‌کنند یا شرایط شغلی آنها نیاز به حس بویایی سالم و قوی دارد باید حتما به طور منظم مورد ارزیابی حس بویایی قرار گیرند.

طاهرخانی همچنین به کاربرد این دستگاه تشخیص بویایی در طب سالمندی اشاره کرد و گفت: اختلالات بویایی یک رخداد طبیعی با افزایش سن محسوب می‌شود و حدود یک سوم افراد کهنسال از اختلالات بویایی و چشایی شکایت دارند.

به گفته وی، اختلالات بویایی می‌تواند منجر به تغییر عادات غذایی فرد شود و در نتیجه وضعیت بیماری را تشدید کرده و یا به علت کم اشتهایی باعث کمبودهای تغذیه‌ای شود.

این محقق ایرانی افزود: افت بویایی کیفیت زندگی و ایمنی فردی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و بر اساس گزارشات، هر ساله تعداد قابل توجهی از سالمندان در حوادث مسمومیت گاز یا مسمومیت غذایی دچار مرگ می‌شوند که این حوادث عمدتاً ناشی از اختلالات بویایی و ناتوانی افراد سالمند در درک بوها است.

وی یادآور شد: به دلیل بهبود سیستم‌های بهداشتی، جمعیت افراد مسن در تمام دنیا در حال افزایش است و توجه مجامع پزشکی و علمی بیشتر بر روی جلوگیری و درمان آسیب‌ها و بیماری‌های وابسته به سن متمرکز شده است.

طاهرخانی اضافه کرد: روند رو به افزایش ابتلا به بیماری‌های نورودژنراتیو مانند آلزایمر و پارکینسون، تشخیص زودهنگام، کنترل و درمان این بیماری‌ها را به عنوان استراتژی مؤثر در مبارزه علیه آنها مطرح کرده است و روش‌های درمانی در این بیماری‌ها زمانی مؤثرند که بتوان آنها را در مراحل اولیه و قبل از بروز علائم ظاهری بارز شناسایی کرد زیرا زمانی که علائم ظاهر می‌شوند، آسیب‌های برگشت ناپذیری ایجاد شده است.

وی نتیجه گرفت: از آنجا که سیستم بویایی در مراحل اولیه بیماری‌های آلزایمر و پارکینسون دچار اختلال می شود، نتایج تست‌های بویایی، به خصوص اگر در کنار اطلاعات دیگر بیمار قرار گیرد، می‌تواند به عنوان یک بیومارکر بسیار ساده و ارزان در تشخیص افرادی که در مرحله اولیه بیماری هستند، کمک کند.

طاهرخانی همچنین به کاربرد دستگاه تشخیص بویایی در طب کودکان اشاره کرد و گفت: حس بویایی دیده ‌بان تمام مواد شیمیایی است که از طریق هوا وارد بدن می ‌شوند و این حس، وجود موقعیت‌های مخاطره ‌آمیز مانند آتش‌سوزی، گازهای سمی، نشت گاز و غذای فاسد را هشدار می ‌دهد.

وی افزود: حس بویایی همچنین نقش زیادی در دلپذیری و دلچسبی غذاها و نوشیدنی‌ها دارد و فقدان آن، انسان را از دامنه‌ وسیعی از لذت‌ها محروم می‌سازد و برخی از فعالیت‌های حیاتی مانند بلع غذا، هضم و جذب آن، عکس العمل‌های مغزی و حافظه با حس بویایی مرتبط است و در روابط انسانی (مانند رابطه مادر و کودک)، روابط اجتماعی، علایق شخصی افراد، بهداشت و زیبایی ‌شناسی تأثیر‌گذار است.

این مخترع جوان یکی دیگر از کاربردهای این دستگاه را در حوزه پزشکی قانونی ذکر کرد و گفت: با توجه به قانون مجازات اسلامی مبنی بر تخصیص دیه کامل برای از بین بردن هر یک از حواس، سالانه هزاران مورد تمارض به از دست دادن حس بویایی در کشورهای اسلامی اتفاق می افتد و تشخیص آن همواره از مسائل چالش برانگیز پزشکی قانونی بوده است.

به گفته وی، یکی از محصولات این تست بویایی، ویژه پزشکی قانونی طراحی شده و می‌تواند تمارض افراد را به آنوسمی (از دست دادن حس بویایی) را تشخیص دهد که این تست به تایید معاونت پژوهشی سازمان پزشکی قانونی کشور نیز رسیده است.