پرونده ویژه | چالشی بر درآمدزایی دانشگاهها
به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو،زهرا مهدی، چند سالی است که فضای اقتصادی کشور حال خوشی ندارد و به سمت و سویی رفته که بودجه سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف کشور را تحت تاثیر قرار داده، سرعت افزایش تورم در بخش‌های مختلف ثانیه‌ها را هم پشت سرگذاشته و افزایش حداقلی بودجه‌ای که دولت در سال ۹۹ داشته پاسخگوی سرعت تورم و گرانی نیست.
کمبود بودجه در بخش‌های دولتی چند سالی است که گریبان دانشگاهها را گرفته و آموزش عالی جزو سازمان‌هایی است که کمترین افزایش بودجه را داشته و بعضا همین اندک افزایش بودجه که در ابتدای سال دولت اختصاص می‌دهد هم تاکنون اختصاص پیدا نکرده است.
وابستگی دانشگاهها به منابع و بودجه دولتی باعث شده که این مراکز برای تامین منابع مالی خود دچار مشکلات زیادی شوند در واقع می‌توان گفت به دلیل وابسته بودن دانشگاه‌های دولتی به منابع نفتی و بودجه رایگان کشور، چندان رغبتی از سوی دانشگاهها برای دریافت دیگر منابع مالی دیده نمی‌شود، از طرفی دیگر با افزایش و کاهش یافتن قیمت نفت بودجه دانشگاهها هم کم و زیاد میشود که همین امر باعث آسیب دیدگی فضای علمی کشور شده است.
اما مسئله‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آیا دانشگاه‌های کشور به ویژه دانشگاه‌های دولتی برای جبران کمبود منابع مالی خود تاکنون چه اقداماتی را انجام دادند و یا به زبان ساده‌تر آیا راهکاری برای درآمدزایی دانشگاهها برای عبور از کمبود منابع و بدهی‌هایی که در سال‌های اخیر برای خود اندوخته اند ارائه شده است؟
به دلیل تکرار سریال کمبود منابع در سال‌های اخیر وزارت علوم پیشنهاد‌هایی را به دانشگاهها مبنی بردرآمد زایی داده است که این راهکارها در حد پیشنهاد است و هنوز به عنوان قانون در بودجه دانشگاهها ذکر نشده است.
کمبود بودجه در بخش‌های دولتی چند سالی است که گریبان دانشگاهها را گرفته و آموزش عالی جزو سازمان‌هایی است که کمترین افزایش بودجه را داشته و بعضا همین اندک افزایش بودجه که در ابتدای سال دولت اختصاص می‌دهد هم تاکنون اختصاص پیدا نکرده است.
وابستگی دانشگاهها به منابع و بودجه دولتی باعث شده که این مراکز برای تامین منابع مالی خود دچار مشکلات زیادی شوند در واقع می‌توان گفت به دلیل وابسته بودن دانشگاه‌های دولتی به منابع نفتی و بودجه رایگان کشور، چندان رغبتی از سوی دانشگاهها برای دریافت دیگر منابع مالی دیده نمی‌شود، از طرفی دیگر با افزایش و کاهش یافتن قیمت نفت بودجه دانشگاهها هم کم و زیاد میشود که همین امر باعث آسیب دیدگی فضای علمی کشور شده است.
اما مسئله‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آیا دانشگاه‌های کشور به ویژه دانشگاه‌های دولتی برای جبران کمبود منابع مالی خود تاکنون چه اقداماتی را انجام دادند و یا به زبان ساده‌تر آیا راهکاری برای درآمدزایی دانشگاهها برای عبور از کمبود منابع و بدهی‌هایی که در سال‌های اخیر برای خود اندوخته اند ارائه شده است؟
به دلیل تکرار سریال کمبود منابع در سال‌های اخیر وزارت علوم پیشنهاد‌هایی را به دانشگاهها مبنی بردرآمد زایی داده است که این راهکارها در حد پیشنهاد است و هنوز به عنوان قانون در بودجه دانشگاهها ذکر نشده است.
ارتباط صنعت و دانشگاه، موثرترین راهکار درآمد زائی دانشگاهها
در همین راستا، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هشت راهبرد «توسعه و تحکیم ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت و کشاورزی با محوریت دفاتر ارتباط با صنعت»، «افزایش کارایی مراکز رشد و راه‌اندازی استارتاپ‌های علمی – کاربردی»، «ارائه استاندارد‌ها و شاخص‌های مناسب برای ارزیابی رشته‌های تحصیلی، گروه‌های آموزشی و اعضای هیات علمی»، «استفاده حداکثری از فناوری اطلاعات و تلاش برای تحقق اهداف دولت الکترونیک»، «ساماندهی و تقویت انجمن‌ها و جمعیت‌های علمی به‌منظور ایفای نقش مرجعیت علمی موردنیاز بخش صنعت، خدمات و کشاورزی»، «گسترش و ساماندهی ظرفیت خیرین برای استفاده مناسب‌تر در زمینه‌های مختلف»، «استقرار نظام بودجه‌ریزی مبتنی‌بر عملکرد» و «ایجاد منابع پایدار جدید دولتی و غیردولتی برای آموزش عالی» را برای تنوع‌بخشی منابع درآمدی به دانشگاهها پیشنهاد داده است.البته علاوه بر این راهبرد‌های موارد دیگری پیش روی دانشگاهها است که بدون طی کردن راه‌های سخت طاقت فرسا می‌توانند درآمد اختصاصی داشته باشند و از طریق این راهکارها کسری بودجه خود را جبران کنند این پیشنهادات از قبیل به طور کلی چرخه درامدی دانشگاهها باید بسیار مورد توجه قرار بگیرد چرا که در صورت توجه به منابع مالی دانشگاهها چرخه توسعه اقتصاد با رونق مواجه میشود و با رونق گرفتن این چرخه بازار کار و نیروی انسانی متخصص افزایش ویژه‌ای می یابد در ایران درامد دانشگاهها از روش‌های زیادی بدست می‌آید عمده درامد دانشگاه‌های در ایران از طربق: برگزاری دوره‌های شبانه. اجاره اماکن مرتبط با دانشگاه، طرح‌های پژوهشی اعضای هیات علمی، فروش محصولات کشاوزی، شهریه بورسیه دانشجویان تکمیلی، برگزاری آزمون‌های موسسات و ادرات، برگزاری همایش‌های علمی، برگزاری کلاس‌های آموزشی فروش دارایی‌ها و املاک اضافی، درآمد حاصل از اماکن ورزشی و مهمانسرا، تاسیس پردیس‌های دانشگاهی است.
در حال حاضر پیشنهاداتی در دست بررسی قرار دارد که این درآمد دانشگاهها را افزایش دهد برخی از این پیشنهادات عبارت اند از:اختصاص یافتن درصدی از مالیات بر سود بنگاه‌ها به دانشگاه ها، تشکیل مرکزی در دانشگاه جهت بازاریابی برای خدمات آموزشی، پژوهشی و مشاوره ای، فراهم آوردن شرایط و ارئه تسهیلات خاص برای دانشگاهها که بتوانند در پروژه‌های سرمایه گذاری بلند مدت حضور داشته باشند. جذب دانشجویان خارجی، گسترش پردیس‌های دانشگاهی و آموزش‌های مجازی، جذب موقوفات به سوی دانشگاهها و اجرای معافیت‌های مالیاتی برای افراد و بنگاه ها‌ی که به حمایت مالی از دانشگاهها می‌پردازند.
آخرین وضعیت درآمد اختصاصی در دانشگاهها به روایت آمار
به گفته محمد تقی نظرپور، معاون مالی و اداری وزارت علوم ۲۵ درصد از بودجه دانشگاهها در سال گذشته از درآمد‌های اختصاصی آن‌ها تامین شده است.
وی در همین زمینه افزود: بحث اصلی ما در موضوع درآمدزایی دانشگاه، تنوع‌بخشی به منابع درآمدی است که از سال گذشته آغاز شده است. امسال هم جزوه‌ای به همه دانشگاهها داده شده و در آن توضیح دادیم که چگونه می‌توانند از طریق تنوع‌بخشی به منابع درآمدی بخشی از مشکلات خود را حل کنند و امکانات دانشگاه نهایت استفاده برای این درآمدزایی را داشته باشند. در کنار این موضوع، بحث قرارداد‌ها هم مطرح است. دانشگاهها قرارداد‌های مختلفی با شرکت‌ها و دستگاه‌های اجرایی دارند و طبیعی است زمانی که درآمد کل کشور کاهش می‌یابد درآمد این بخش هم کاهش پیدا کند، به همین نسبت دانشگاهها نمی‌توانند آن درآمد‌هایی را که براساس قرارداد‌های پژوهشی با دستگاه‌های اجرایی داشتند به نتیجه برسانند. درنتیجه درآمد دانشگاهها از محل درآمد اختصاصی خودشان هم کاهش پیدا می‌کند. شرایط کشور خاص است و همه ما باید این شرایط ویژه را درک کنیم. در این موقعیت باید تلاش کنیم هزینه‌های خودمان را کاهش دهیم. ما شاید نتوانیم درآمدها را افزایش دهیم- البته معتقدیم برخی دانشگاهها ظرفیت‌های خوبی را برای افزایش درآمد دارند-، اما در کل می‌توانیم تلاش کنیم هزینه‌ها تا حد امکان کاهش پیدا کند.
وی خاطر نشان کرد: حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد بودجه دانشگاهها، از محل درآمد‌های اختصاصی تامین میشود که این عدد کمی است. انتظار ما از دانشگاه‌های توانمند این است که درآمد خودشان را افزایش دهند، بخشی از این درآمد‌های اختصاصی صرف تجهیزات و امکانات و زیرساخت‌های خود دانشگاه میشود و این‌گونه نیست که بگوییم همه درآمدها به خود دانشگاه برمی‌گردد. در حال حاضر سه درصد از درآمد‌های اختصاصی خزانه کمتر پرداخت می‌کند که برخی نگرانی‌ها را برای روسا به وجود آورده است. عمده افزایش درآمد‌های دانشگاه نباید صرفا از محل تحصیل باشد، دانشگاه از چند محل می‌تواند این افزایش را دنبال می‌کند، یکی از این راه‌ها هدایای خیرین است. درآمد‌های پژوهشی هم قسم دیگری از درآمد‌های دانشگاهها را تشکیل می‌دهد و در کنار این موارد آموزش هم یکی‌دیگر از منابع درآمدی است.
وی در همین زمینه افزود: بحث اصلی ما در موضوع درآمدزایی دانشگاه، تنوع‌بخشی به منابع درآمدی است که از سال گذشته آغاز شده است. امسال هم جزوه‌ای به همه دانشگاهها داده شده و در آن توضیح دادیم که چگونه می‌توانند از طریق تنوع‌بخشی به منابع درآمدی بخشی از مشکلات خود را حل کنند و امکانات دانشگاه نهایت استفاده برای این درآمدزایی را داشته باشند. در کنار این موضوع، بحث قرارداد‌ها هم مطرح است. دانشگاهها قرارداد‌های مختلفی با شرکت‌ها و دستگاه‌های اجرایی دارند و طبیعی است زمانی که درآمد کل کشور کاهش می‌یابد درآمد این بخش هم کاهش پیدا کند، به همین نسبت دانشگاهها نمی‌توانند آن درآمد‌هایی را که براساس قرارداد‌های پژوهشی با دستگاه‌های اجرایی داشتند به نتیجه برسانند. درنتیجه درآمد دانشگاهها از محل درآمد اختصاصی خودشان هم کاهش پیدا می‌کند. شرایط کشور خاص است و همه ما باید این شرایط ویژه را درک کنیم. در این موقعیت باید تلاش کنیم هزینه‌های خودمان را کاهش دهیم. ما شاید نتوانیم درآمدها را افزایش دهیم- البته معتقدیم برخی دانشگاهها ظرفیت‌های خوبی را برای افزایش درآمد دارند-، اما در کل می‌توانیم تلاش کنیم هزینه‌ها تا حد امکان کاهش پیدا کند.
وی خاطر نشان کرد: حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد بودجه دانشگاهها، از محل درآمد‌های اختصاصی تامین میشود که این عدد کمی است. انتظار ما از دانشگاه‌های توانمند این است که درآمد خودشان را افزایش دهند، بخشی از این درآمد‌های اختصاصی صرف تجهیزات و امکانات و زیرساخت‌های خود دانشگاه میشود و این‌گونه نیست که بگوییم همه درآمدها به خود دانشگاه برمی‌گردد. در حال حاضر سه درصد از درآمد‌های اختصاصی خزانه کمتر پرداخت می‌کند که برخی نگرانی‌ها را برای روسا به وجود آورده است. عمده افزایش درآمد‌های دانشگاه نباید صرفا از محل تحصیل باشد، دانشگاه از چند محل می‌تواند این افزایش را دنبال می‌کند، یکی از این راه‌ها هدایای خیرین است. درآمد‌های پژوهشی هم قسم دیگری از درآمد‌های دانشگاهها را تشکیل می‌دهد و در کنار این موارد آموزش هم یکی‌دیگر از منابع درآمدی است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر دانشگاهها بخواهند رویه خود را تغییر دهند راهکار‌های زیادی برای عبور از مشکل کمبود بودجه دارند که وزارت علوم در این حوزه دست دانشگاهها را بازگذاشته است و هر کدام از دانشگاهها می توانند با توجه به ظرفیت و توان خود نسبت به تامین منابع مالی با استفاده از این راهکارها اقدام نمایند.
خبرگزاری دانشجو سعی دارد در سلسله گزارش‌هایی به وضعیت درآمدزایی دانشگاهها در سال‌های اخیر پرداخته و با مشورت و مصاحبه با صاحب نظران راهکار‌هایی را در این زمینه ارائه دهد که امیدواریم مورد استفاده مفید برای دانشگاهها و آموزش عالی کشور واقع شود.
ارسال نظرات