گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، مهدی صاغی جدید؛ کشور ما در یک اقلیم خشک و نیمه خشک قرار دارد و کم آبی بخش جدایی ناپذیری از این اقلیم است؛ به طوری که متوسط بارش سالانه در کشور یک سوم متوسط جهانی بارش و هدر رفت آب از طریق تبخیر سه برابر متوسط جهانی تبخیر است. خیلی روشن است که برای همچین شرایطی ما نمی توانیم هرطور دوست داشتیم آب مصرف کنیم. از طرفی حدود ۹۰ درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی با راندمان خیلی پایینی مصرف و ده درصد بقیه نیز در بخش شرب و صنعت مصرف می شود. لذا بخش کشاورزی سهم عمده ای از مسائل و موضوعات آبی کشور را دربرمی گیرد.
یک موضوع و مسئله آبی شاید در ظاهر ساده باشد ولی یک مسئله کاملا پیچیده ای است که با مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و زیست محیطی به هم آمیخته شده است و بدون درنظر نگرفتن یکی از این موارد، مسئله قابل حل نخواهد بود. یکی از موضوعاتی که همه مسائل را مدنظر قرار داده و اهمیت آب را بیان می کند بحث آب مجازی و تجارت آن می باشد. مجموع حجم آبی که در مراحل مختلف تهیه، تولید و ارائه یک محصول (غذا، کالا، انرژی یا خدمات) به صورت مستقیم یا غیرمستقیم استفاده می شود آب مجازی آن محصول می باشد. توجه به این مقوله منجر به کاهش تولید محصولات پرآب در مناطق کم آب و تامین این نوع محصولات از طریق تجارت آب مجازی خواهد بود.
بررسی ردپای آب مجازی کشورها نشان می دهد کشورهایی مانند هلند و انگلستان با وجود اینکه کشورهای پر آبی هستند خودکفایی آبی پایینی (به ترتیب ۱۸ و ۳۰ درصد) دارند به عبارتی، بیشتر محصولات آب بر خود را از طریق تجارت با کشورهای دیگر تامین می کنند و کویت هم بعنوان یک کشور با آب اندک میزان خودکفایی۱۳ درصدی دارد و ۸۷ درصد مصارف آبی خود را با واردات محصولات دارای آب مجازی بیشتر تامین می کند. در مقابل ایران با وجود اینکه یک کشور کم آب در اقلیم خشک است ۸۲ درصد خودکفایی آبی دارد و تنها ۱۸ درصد مصارف آبی خود را از طریق تجارت آب مجازی تامین میکند که این ارقام می تواند با مدنظر قرار دادن تامین محصولات استراتژیک در داخل و اصلاح الگوی کشت مناسب بهتر شود.
امروزه جریان تجارت آب مجازی علاوه بر کمک به کشورهای کم آب باعث صرفه جویی جهانی آب نیز شده است. مثلا گوشت گوسفند با آب مجازی بالایی حدود ۱۰۴۱۲ لیتر برای هرکیلوگرم اگر بصورت طبیعی و در کوهستان رشد کند ۹۴ درصد این آب از آب سبز (رطوبت خاک) تامین خواهد شد در حالی که بصورت پرورشی باشد بیشتر آب مصرفی از طریق آب آبی (آب ذخیره شده سطحی یا زیرزمینی) تامین خواهد شد. این پلتفرم می تواند بین استان های کشور هم مدنظر قرار گیرد و بجای کشت برنج در مناطق کویری مانند فارس و ...، کشت این نوع محصولات محدود به مناطق خاص مانند گلستان و ... باشد لذا این رویکرد منجر به صرفه جویی قابل توجهی در مصارف آبی کشور می شود.
از طرفی، متوسط مصرف مستقیم هر فرد حدود ۱۰۰ الی ۱۸۰ لیتر در روز است ولی متوسط مصرف از طریق آب مجازی بیش از ۳۰۰۰ لیتر در روز است لذا با ده درصد صرفه جویی در مصرف آب مجازی ۳۰۰ لیتر در روز یعنی تقریبا دو برابر مصرف مستقیم، آب ذخیره می شود. از این رو، هر فرد در زندگی شخص خود می تواند با انتخاب محصولات با آب مجازی کمتر در صرفه جویی و مدیریت آب بسیار موثر واقع شود. شایان ذکر است که گیاهخواران آب مجازی کمتری نسبت به گوشتخواران دارند.
مهدی صاغی جدید - دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آب پزوهشگر و فعال محیط زیست
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.