به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، تاثیرات گسترده‌ی هوش مصنوعی (AI) در تمام بخش‌های جامعه، محققان را بر آن داشته تا امروز را انقالب «AI» نامگذاری کنند. این انقالب هوش مصنوعی جرقه تحقیقات چند رشته‌ای را برانگیخته است. در دنیای تجارت، چنین فرآیند‌هایی به عنوان منبع مهمی از نوآوری تأثیرگذار بوده‌اند.
در کشور‌هایی که با چالش‌های اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی مواجه هستند، بهره‌گیری از این فناوری می‌تواند به‌عنوان ابزاری مؤثر در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی و خودکفایی ملی عمل کند. ضرورت تدوین یک الگوی اقتصادی جامع و مستقل برای کشوری که دایما با تحریم‌های یکجانبه و ناعادلانه روبروست امری اجتناب پذیر است. واژه اقتصاد مقاومتی تبدیل گر فشار‌های نظام سلطه به فرصت‌ها و تقویت نیرو‌های درونی و تمرکز بر خلاقیت داخلی است. کارآفرینی به عنوان یکی از ارکان انکار ناپذیر این نوع اقتصاد، ریشه در تفکر یک ملت به استقلال، خوداختیاری، حفظ ارزش‌ها و دور زدن تحریم‌ها به شیوه‌ای خلاقانه دارد.
هوش مصنوعی چنانچه به هدف‌های والای خود برسد، جهش بزرگی در راه دستیابی بشر به رفاه بیشتر و حتی ثروت افزون ترخواهد بود. هم اکنون نمونه‌های خوب و پذیرفتن از هوش مصنوعی در دنیای واقعی ما به کار افتاده است.
در این رابطه با دکتر فردین شورج عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم تا به بررسی نقش هوش مصنوعی در افزایش بهره‌وری، کاهش وابستگی‌های اقتصادی و ایجاد فرصت‌های جدید برای توسعه پایدار بپردازیم و راهکار‌هایی عملی برای استفاده از این فناوری در مسیر پیشرفت اقتصادی ارائه دهیم.
به عنوان یک متخصص، چگونه هوش مصنوعی می‌تواند در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی و خودکفایی کشور نقش‌آفرینی کند؟ آیا می‌توان از آن به عنوان ابزاری برای کاهش وابستگی‌های اقتصادی و افزایش بهره‌وری در صنایع داخلی استفاده کرد؟
هوش مصنوعی (AI) به‌عنوان یک فناوری پیشرفته، می‌تواند نقش بسزایی در تحقق سیاست خودکفایی کشور ایفا کند. با بهره‌گیری از هوش مصنوعی، می‌توان وابستگی‌های اقتصادی را کاهش داده و بهره‌وری صنایع داخلی را افزایش داد. به عنوان مثال هوش مصنوعی در بهینه‌سازی فرآیند‌های تولید با تحلیل داده‌های تولید، می‌تواند فرآیند‌ها را بهینه‌سازی کرده و از هدررفت منابع جلوگیری کند. این امر منجر به کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت محصولات می‌شود.
در بخش پیش‌بینی و مدیریت تقاضا، مدل‌های هوش مصنوعی قادر به پیش‌بینی تقاضا در بازار هستند. این پیش‌بینی‌ها به شرکت‌ها کمک می‌کند تا تولید خود را متناسب با نیاز بازار تنظیم کرده و از تولید مازاد یا کمبود جلوگیری کنند. علاوه بر اینها هوش مصنوعی با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین، می‌تواند کیفیت محصولات را در هر مرحله از تولید کنترل کرده و از تولید محصولات معیوب جلوگیری کند.
نکته دیگری که در کشور ما کمتر به آن پرداخته شده این است که هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های بازار و نیاز‌های مصرف‌کنندگان، می‌تواند به شناسایی فرصت‌های جدید برای توسعه محصولات و خدمات بپردازد. این تا حدی است که با تحلیل داده‌های زنجیره تأمین، می‌تواند نقاط ضعف را شناسایی کرده و راهکار‌هایی برای بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها ارائه دهد.
با توجه به اینکه بخش اعظمی از مردم در بخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل داده‌های محیطی و کشاورزی، به کشاورزان در بهینه‌سازی مصرف آب، کود و سموم کمک کرده و در نتیجه، تولید محصولات کشاورزی را افزایش دهد.
توسعه فناوری‌های بومی یکی دریگر از توانایی هوش مصنوعی است که با سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، می‌توان فناوری‌های بومی را توسعه داده و از وابستگی به فناوری‌های خارجی کاست. به‌عنوان مثال، از نظر بنده در استان یزد، با تأکید بر تبدیل این استان به قطب فناوری هوش مصنوعی، می‌توان از ظرفیت‌های موجود برای توسعه صنایع داخلی و کاهش وابستگی‌های اقتصادی استفاده کرد.
در نهایت، برای بهره‌مندی کامل از پتانسیل‌های هوش مصنوعی، نیاز به آموزش نیروی کار ماهر و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات داریم. این اقدامات حتی می‌تواند به تحقق آنچه که ما به اقتصاد مقاومتی از آن نام می‌بریم و خودکفایی کشور کمک شایانی کند.
هوش مصنوعی و کارآفرینی هم‌افزایانه
به نظر شما، ترکیب هوش مصنوعی با اصول کارآفرینی چگونه می‌تواند به یک مدل کسب‌وکار نوآورانه منجر شود؟ آیا می‌توانید مثالی از چنین ترکیبی را در ایران یا جهان بیان کنید؟
ترکیب هوش مصنوعی با اصول کارآفرینی می‌تواند به ایجاد مدل‌های کسب‌وکار نوآورانه‌ای منجر شود که بهره‌وری، کارایی و تجربه مشتری را بهبود می‌بخشد. هوش مصنوعی با توانایی تحلیل حجم عظیمی از داده‌ها، یادگیری از آنها و اتخاذ تصمیمات هوشمندانه، به یک ابزار قدرتمند برای کسب‌وکار‌ها تبدیل شده است.
یک مثال بارز در ترکیب هوش مصنوعی در کارآفرینی، استفاده از هوش مصنوعی در نوشتن بیزینس پلن می‌تواند فرآیند تدوین برنامه‌ای جامع و دقیق را تسریع کند. هوش مصنوعی با تحلیل داده‌ها و ارائه پیش‌بینی‌های مالی، به کارآفرینان در جذب سرمایه‌گذاران و برنامه‌ریزی بهتر کمک می‌کند.
مضافا اینکه هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود فرآیند‌های کسب‌وکار و ایجاد مدل‌های جدیدی که ارزش بیشتری برای مشتریان فراهم می‌کنند، کمک کند. این نوآوری می‌تواند شامل بهبود تجربه مشتری، افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها باشد.
همچنین هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار مهم در مدیریت کسب‌وکار، به بهبود عملکرد و کارایی فرآیند‌های مختلف کمک می‌کند. این فناوری می‌تواند در تحلیل داده‌ها، پیش‌بینی روند‌های بازار و بهینه‌سازی تصمیم‌گیری‌ها مؤثر باشد.
در سطح جهانی، شرکت‌هایی مانند OpenAI با توسعه مدل‌های زبانی پیشرفته مانند GPT، به کسب‌وکار‌ها این امکان را می‌دهند که از هوش مصنوعی برای بهبود فرآیند‌های داخلی، ارتباط با مشتریان و توسعه محصولات جدید استفاده کنند.
در ایران نیز، استارتاپ‌هایی مانند دیوار با استفاده از هوش مصنوعی، تجربه کاربری را بهبود بخشیده و فرآیند‌های جست‌و‌جو و پیشنهاد محتوا را بهینه کرده‌اند.
در ادامه باید گفت که به‌طور کلی، ترکیب هوش مصنوعی با اصول کارآفرینی می‌تواند به ایجاد مدل‌های کسب‌وکار نوآورانه‌ای منجر شود که ارزش افزوده بیشتری برای مشتریان فراهم کرده و مزیت رقابتی قابل‌توجهی ایجاد کند.
آموزش و آماده‌سازی نسل جدید کارآفرینان
چه برنامه‌هایی برای آموزش و آماده‌سازی نسل جدید کارآفرینان در زمینه استفاده از هوش مصنوعی پیشنهاد می‌دهید؟ آیا می‌توان در مدارس و دانشگاه‌ها برنامه‌هایی برای پرورش کارآفرینان با نگاه به هوش مصنوعی طراحی کرد؟
به عنوان مدرس و فعال در حوزه کارآفرینی و هوش مصنوعی، برای آموزش و آماده‌سازی نسل جدید کارآفرینان در زمینه استفاده از هوش مصنوعی، پیشنهاد می‌کنم برنامه‌های زیر را در مدارس و دانشگاه‌ها طراحی و اجرا گردد:
در ابتدا مسئولین آموزشی باید طراحی دوره‌های آموزشی تخصصی را بیشتر اجرا کنند. برگزاری دوره‌هایی که به دانشجویان و دانش‌آموزان نحوه استفاده از هوش مصنوعی در راه‌اندازی و مدیریت کسب‌وکار‌ها را آموزش دهد. این دوره‌ها می‌توانند شامل مباحثی مانند تحلیل داده‌ها، یادگیری ماشین، و کاربرد‌های هوش مصنوعی در صنایع مختلف باشند.
علاوه بر دوره‌های تئوری، برگزاری کارگاه‌های عملی که در آنها دانش‌آموزان و دانشجویان با استفاده از ابزار‌ها و نرم‌افزار‌های هوش مصنوعی، پروژه‌های کارآفرینی را پیاده‌سازی کنند.
نکته مهم دیگری که نباید فراموش شود اینکه درج مباحث هوش مصنوعی در دروس کارآفرینی است. گنجاندن مباحث مرتبط با هوش مصنوعی در دروس کارآفرینی، تا دانش‌آموزان و دانشجویان با کاربرد‌های عملی این فناوری در دنیای کسب‌وکار آشنا شوند. علاوه براین تولید و ارائه محتوای آموزشی به‌روز و متناسب با نیاز‌های بازار کار، شامل منابع آنلاین، ویدئوها، و مقالات تخصصی در زمینه هوش مصنوعی و کارآفرینی.
نکته بسیار پر اهمیت برگزاری سمینار‌ها و کنفرانس‌ها و رویداد‌های علمی و تخصصی است که با حضور اساتید، کارآفرینان موفق، و متخصصان هوش مصنوعی، تا دانش‌آموزان و دانشجویان با تجربیات عملی و چالش‌های موجود در این حوزه آشنا شوند. همچنین ایجاد فرصت‌های کارآموزی، در جهت توسعه برنامه‌های کارآموزی در شرکت‌های فعال در زمینه هوش مصنوعی، تا دانش‌آموزان و دانشجویان تجربه عملی در این حوزه کسب کنند.
نکته پایانی و ضروری توسعه پلتفرم‌های آموزشی است که با ایجاد و استفاده از پلتفرم‌های آنلاین که دوره‌های آموزشی، منابع تحقیقاتی، و ابزار‌های یادگیری هوش مصنوعی را در دسترس دانش‌آموزان و دانشجویان قرار دهند.
به نظر بنده با فراهم سازی این تسهیلات دانش آموزان و دانشجویان تشویق به یادگیری خودمحورخواهند شد. آنها با یادگیری مستقل در استفاده از منابع آنلاین حتما به‌روز خواهند شد و دانش خود در زمینه هوش مصنوعی را افزایش خواهند داد.
فرصت‌ها و چالش‌های هوش مصنوعی
بزرگترین چالش‌هایی که کارآفرینان در ایران در استفاده از هوش مصنوعی با آن رو‌به‌رو هستند چیست؟ در عین حال، چه فرصت‌هایی در پیش روی کارآفرینان در استفاده از هوش مصنوعی به خصوص در عرصه‌های اقتصادی و تولیدی وجود دارد؟
از نظر بنده چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی به چند شکل می‌باشد:
کمبود نیروی کار ماهر و نیاز جدی به متخصصان با دانش و مهارت‌های لازم در زمینه هوش مصنوعی، که در بازار کار ایران کمبود دارند. این در حالی است که بسیاری از متخصصان هموطن ما در کشور‌های دیگر مشغول فعالیت هستند و به دلایل متعدد در ایران عزیز حضور ندارند.
دسترسی محدود به سخت‌افزار‌های پیشرفته و منابع مالی کافی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های هوش مصنوعی، مانعی بزرگ برای بسیاری از کسب‌وکار‌ها است؛ لذا میزان سرمایه گذاری در این حوزه نیز کم و اندک صورت میگیرد.
نکته سوم که بسیار اهمیت دارد دسترسی محدود به داده‌های با کیفیت است. برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی، نیاز به داده‌های دقیق و گسترده است که در بسیاری از صنایع ایران موجود نیست ویا به صورت پراکنده وجود دارد.
چالش‌های فرهنگی و مقابله با تغییر یکی دیگر از مشکلات توسعه کار آفرینی الکترونیک و هوش مصنوعی است. برخی سازمان‌ها و کارآفرینان ممکن است به دلیل ترس از تغییر یا عدم آشنایی با فناوری‌های نوین، در پذیرش هوش مصنوعی تردید کنند
نکته مهم دیگر که به عنوان یک چالش در این حوزه مطرح است مشکل قانونی و اخلاقی است. در این حوزه مسائلی مانند حفظ حریم خصوصی داده‌ها، جلوگیری از تبعیض الگوریتمی و مسئولیت‌پذیری در قبال تصمیمات سیستم‌های هوشمند، از جمله چالش‌های مهم در کشور ما و دیگر نقاط دنیا ست.
آینده هوش مصنوعی در ایران
به نظر شما در آینده نزدیک، چه تغییراتی در دنیای کارآفرینی ایران به‌دلیل گسترش هوش مصنوعی پیش‌بینی می‌کنید؟
هوش مصنوعی (AI) با پتانسیل بالای خود، می‌تواند تحولی عظیم در دنیای کارآفرینی ایران ایجاد کند. در آینده نزدیک، تغییرات زیر در این حوزه پیش‌بینی می‌شود:
اولین تغییرات قابل پیش‌بینی‌شده در دنیای کارآفرینی ایران، اتوماسیون فرآیند‌ها و افزایش بهره‌وری است. استفاده از هوش مصنوعی در اتوماسیون وظایف تکراری و زمان‌بر، منجر به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های عملیاتی می‌شود.
دومین موضوع شخصی‌سازی خدمات و محصولات است که هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های مشتریان، امکان ارائه خدمات و محصولات متناسب با نیاز‌های خاص هر مشتری را فراهم می‌کند، که می‌تواند به افزایش رضایت و وفاداری مشتریان منجر شود.
نکته دیگر قابل به پیش بینی تحلیل داده‌ها و تصمیم‌گیری هوشمند است. هوش مصنوعی با تحلیل حجم بالای داده‌ها، به کارآفرینان در اتخاذ تصمیمات استراتژیک مبتنی بر داده کمک می‌کند و می‌تواند به شناسایی فرصت‌های جدید و بهبود فرآیند‌های کسب‌وکار منجر شود.
نکته دیگر به واسطه اقتصاد دولتی ما نقش دولت‌ها و بخش خصوصی در گسترش استفاده از هوش مصنوعی برای ارتقای کارآفرینی امری ضروری است؛ لذا دولت‌ها با تدوین برنامه‌های جامع هوش مصنوعی و ارائه مشوق‌های مالی و قانونی، می‌توانند به توسعه این فناوری کمک کنند. به‌عنوان مثال، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ایران با هدف ایجاد زیرساخت‌های متمرکز و هدفمند در کشور، نقش تنظیم‌گری ایفا می‌کند و حامی توسعه‌گران بخش خصوصی است.
علاوه بر اینها سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه نیز امری است که بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، می‌تواند به توسعه راهکار‌های هوش مصنوعی متناسب با نیاز‌های بازار ایران کمک کند.
همچنین در نهایت همکاری بخش خصوصی، دولت و دانشگاه‌ها می‌تواند به تبادل دانش و منابع، و در نتیجه تسریع در توسعه و پیاده‌سازی هوش مصنوعی در صنایع مختلف منجر شود. از این طریق می‌توان از پتانسیل‌های هوش مصنوعی برای ارتقای کارآفرینی و توسعه اقتصادی کشور بهره‌برداری کرد.
چه توصیه‌هایی به کارآفرینانی دارید که در مراحل ابتدایی شروع کسب‌وکار خود هستند؟ چه ویژگی‌هایی باید در آنها باشد تا بتوانند در مسیر کارآفرینی موفق شوند؟
به‌عنوان مدرس دانشگاه و فعال حوزه کارآفرینی الکترونیک، توصیه‌هایی را برای کارآفرینانی که در مراحل ابتدایی شروع کسب‌وکار خود هستند، ارائه می‌دهم:
در ابتدا، نیاز‌ها و مشکلات موجود در بازار را شناسایی کنند و ایده‌هایی برای رفع آنها ارائه دهند. این فرآیند به آنهاکمک می‌کند تا فرصت‌های واقعی را شناسایی کنند و از منابع خود بهینه استفاده نمایند.
نکته دیگر اینکه دردنیای امروز به دلیل رقابت گسترده، بدون داشتن برنامه کسب‌وکار (Business Plan) که شامل اهداف، استراتژی‌ها، منابع مورد نیاز و برنامه‌های مالی باشد نه در جذب سرمایه‌گذاران و هدایت کسب‌وکار موفق شد و نه نه در جریان عمل کارآفرینانه موفق خواهند شد.
فعالین کسب و کار‌ها باید برای موفقیت در کارآفرینی، به مهارت‌های مدیریتی مانند برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و مدیریت منابع آشنایی داشته باشند.. علاوه بر اینها آشنایی با مهارت‌های فنی مرتبط با صنعت خود، آنها را در ارائه محصولات یا خدمات با کیفیت کمک می‌کند.
در دنیای امروز شبکه‌سازی و برقراری ارتباطات با افراد و سازمان‌های مرتبط در صنعت مورد فعالیت کارآفرینان است. این شبکه‌سازی می‌تواند فرصت‌های همکاری، مشاوره و حتی جذب سرمایه‌گذار را فراهم کند.
در وضعیت اقتصادی کشور ما که مدام در وضعیت بحران و تغییر است علاوه آمادگی برای مواجهه با تغییرات، داشتن برنامه مالی دقیق و مدیریت منابع مالی از اهمیت بالایی برخوردار است. باید اطمینان حاصل کنند که هزینه‌ها و درآمد‌ها را به‌خوبی مدیریت کرده و از منابع مالی بهینه استفاده می‌کنند؛ و در پایان یک توصیه همگانی و مهم و آن اینکه پشتکار و انگیزه خود را در مسیر کارآفرینی، و مبرخورد با با چالش‌ها و موانع متعدد فراموش نکنند. حفظ انگیزه، پشتکار و ایمان به توانایی‌های خود، کلید عبور از این موانع و رسیدن به موفقیت است.
با رعایت این نکات و ویژگی‌ها، می‌توانند در مسیر کارآفرینی موفقیت‌آمیز گام بردارند و کسب‌وکار خود را به‌صورت پایدار و مؤثر راه‌اندازی کنند.