چه کسی پیام‌رسان‌های داخلی را به حاشیه برد؟/ طلاگرام، هاتگرام یا شورای عالی فضای مجازی!

گروه فناوری خبرگزاری دانشجو- حمیده آقاجانی؛ موشک‌های کاغذی که نماد ارسال پیام هستند و پاول دورف با رنگ آبی آن را تقریبا به همه کشور‌های دنیا معرفی کرد. نرم افزاری که به سرعت در بین ملت‌های مختلف جهان خصوصا ایرانی‌ها جایی باز کرد و گوشه دنج هر تلفن همراهی لانه کرد غافل از آنکه دستش به هر سویی باز است و این مجوز را خود دارنده تلفن همراه به وی داده است.
‌
نمی‌خواهیم خیلی از معایب و مزایای تلگرام بگوییم، اما ذکر برخی نکات شاید حدیثی از یک شرح مفصل باشد. یکی از مهترین مواردی که باید به آن توجه داشت، حفظ و نگهداری اطلاعات فردی کاربران در داخل هر کشوری بوده و از ضروریات است. عملی که در ظاهر جزئی از تعهدات تلگرام است و خود را پایبند نشان می‌دهد، اما حقیقت ماجرا چیزی ورای همه این ظواهر است.

کاربران بسیاری در جهان وجود دارند که هر چند سال یک بار از یک پیام رسان به پیام رسان بعدی کوچ می‌کنند، البته گاهی نیز این کوچ‌ها اجباری است، اما شواهد موید این موضوع است که اعتماد مردم هر کشوری به اینترنت ملی و حفظ اطلاعات در مرز‌های داخلی جزئی جداناپذیر از خواسته‌های آن ملت است، امری که در ایران بنا به دلایل مختلف با واکنش‌های منفی مواجه شد.

ایران اگر چه در بیشتر حوزه‌ها مورد تحریم‌ها ظالمانه قرار گرفته، اما با تکیه بر توان داخلی و نیرو‌های دانشگاهی توانسته در عرصه‌های علم و فناوری دستی بر آتش داشته باشد. البته منکر این مسئله نیستیم که کم و کاستی‌هایی وجود دارد، اما مگر نه اینکه هر گیرُ گرفتی باید در مرحله آزمون و خطا رفع شود و به تکامل برسد؟

بهار سال گذشته بود که بنا به دلایل مختلف شورای عالی فضای مجازی کشور تصمیم گرفت برای پیشرفت پیام رسان‌های داخلی و بومی سازی آن مصوبه‌های سختگیرانه‌‌ای را در خصوص استفاده از پیامرسان‌های خارجی اعمال نماید، مصوبه‌هایی که اگر به درستی اجرا می‌شد، می‌توانست فرایند ساماندهی پیام رسان‌های اجتماعی را با سرعت بیشتری به سرانجام برساند.

با اعلام برخی از این مصوبات استارت حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی با فیلتر تلگرام آغاز شد. عملی که در ظاهر شتاب زده به نظر می‌آمد و موجب شد تا نگاه‌ها به پیامرسان‌های داخلی بدبینانه باشد. از سوی دیگر با فیلتر تلگرام برخی گروه‌ها که مواضع و منافع خود را در خطر می‌دیدند با جوسازی علیه برخی پیامرسان‌ها شرایط را برای مهاجرت سخت‌تر می‌کردند.

پس از اعلام رسمی فیلتر تلگرام از سوی رئیس جمهور بسیاری از کاربران برای ادامه فعالیت‌های کاری و تجاری خود نیازمند یک بستر جدید برای فعالیت بودند و هر کدام به یکی از پیامرسان‌ها کوچ می‌کردند تا جایی که سید میثم سید صالحی مدیرعامل وقت پیامرسان سروش در فروردین سال ۹۷ با انتشار توئیتی ضمن اشاره به افزایش تعداد کاربران در پیام رسان داخلی سروش تا ۴ میلیون، از اعتماد مردم قدردانی کرد.

سیدصالحی در توئیتر خود نوشت:

اکثر ما نرم افزار تلگرام را روی گوش‌های هوشمند خود داشتیم و پس از فیلتر تلگرام دربه در سایت‌های مختلف را به امید پیدا کردن یک فیلترشکن می‌گشتیم و حاضر به کندی ارسال پیام‌ها و فایل‌ها بودیم؛ خب شاید این موضوع تا یکجایی موثر بود، اما مصرف بالای حجم اینترنت و هزینه‌های اضافی موجب می‌شد تا به دنبال راه‌های جایگزین باشیم که در بزنگاه مهاجرت، پوسته‌های جدید از راه رسیدند. نسخه‌های غیررسمی تلگرام که مردم را ترغیب می‌کرد تا به جای استفاده از نسخه اصلی تلگرام از این پوسته‌ها استفاده کنند.

مصطفی انوشه مدیرعامل تلگرام طلایی و هاتگرام در گفتگو با دانشجو در خصوص فعالیت این دو پوسته پس از فیلتر تلگرام در کشور اظهار کرد: در آن برهه از زمان نیاز بود تا مردم به دیتای خود در تلگرام دسترسی داشته باشند و از طرف دیگر گروهی تمایل نداشتند تا از سایر پیامرسان‌ها استفاده کنند در نتیجه ما تلاش کردیم تا بستری برای استفاده از فیلترشکن ایجاد شود.

وی درخصوص حفظ و صیانت از خانواده و حریم شخصی نیز صحبت کرد که بخشی از آن را مشاهده خواهید کرد:

 

 

 

گاهی ایراداتی به پیام‌رسان‌های داخلی وارد بود که درست هم به نظر می‌آمد، اما این که تا چه میزان خود سازندگان در این مسیر مقصر بودند مسئله‌ای است که باید از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گیرد. بر اساس اسنادی که از سوی شورای عالی فضای مجازی تصویب شد باید زیرساخت‌های لازم از پهنای باند و مسائل فنی گرفته تا ذخیره سازی اطلاعات و حفظ حریم خصوصی کاربران فراهم می‌شد و از سوی دیگر تسهیلاتی در اختیار کاربران قرار می‌گرفت تا میل و رقبتی برای استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی ایجاد شود.

مرتضی رحیمی مدیرعامل پیام‌رسان سروش در گفتگو با دانشجو در خصوص وجود پوسته‌های مختلف تلگرام در کشور اظهار کرد: همواره اجرای اشتباه قانون در بلند مدت مشکل زا است.

 

وی معتقد است اگر تلگرام به صورت قانونی به کار خود ادامه می‌داد و پیامرسان‌های ایرانی نیز همر راستا با آن فعالیت می‌کردند مشکلات کمتری برای این گروه‌ها ایجاد می‌شد.

رحیمی با اشاره به فیلتر تلگرام از طرفی و فعالیت پوسته‌های آن در کشور تصریح کرد: به نظر ما در این شرایط قانون زیر سوال خواهد رفت و این عدم شفافیت به کسب و کار ما ضرر خواهد زد.

وی درخصوص جدی نبودن فیلترینگ از نظر برخی‌ها در کشور صحبت کرد که می‌توانید مشاهده کنید:

 

 

این که دقیقا کجای کار ایراد دارد و باید سراغ چه کسانی رفت از آن دست سوالاتی است که در کشور کمتر منتج به نتیجه می‌شود، همواره یک اداره، سازمان یا وزارتخانه وجود دارد که اطلاعی از امر ندارد و معتقد است آن یکی سازمان باید پاسخگو باشد و بالعکس، به طوری کلی جواب گرفتن از برخی در ایران شبیه به بازی دستش دِه دوران کودکیمان است.

فتاحی معاون وزیر ارتباطات نیز در پاسخ به این سوال که چه عاملی موجب استفاده از پوسته‌های تلگرام در کشور پس از فیلتر تلگرام شد، اظهار کرد: تشکیلاتی در کشور وجود دارد به نام شورای عالی فضای مجازی که یکی ساختار اجرایی به نام مرکز ملی فضای مجازی.

وی ادامه داد: این مرکز ملی فضای مجازی به عنوان قرارگاه و مرکز ثقل تصمیم گیری و فرماندهی موضوعات فضای مجازی در کشور است.

فتاحی با اشاره به برگزاری جلسات مختلف و بررسی همه ابعاد گفت: در آن زمان تصمیمی اتخاذ شد تا پوسته‌ها به فعالیت خود ادامه دهند و در این زمینه باید مرکز ملی فضای مجازی پاسخگو باشد.

بخشی از گفتگوی دانشجو با معاون وزیر ارتباطات را در زیر مشاهده کنید:

 

 

 

برای رسیدن به نتیجه در خصوص استفاده از پوسته‌های تلگرام سراغ رسول جلیلی عضو شورای عالی فضای مجازی کشور رفتیم.

جلیلی در این گفتگو با اشاره به این مطلب که بهار سال گذشته با فیلتر تلگرام فرصت خوبی برای فعالیت پیام‌رسان‌های داخلی ایجاد شد، گفت: در این شرایط برخی مردم ترغیب شدند که به پیامرسان داخلی هجرت کنند.

 

 

وی ادامه داد: با توجه به مشکلی که در مهاجرت چند ده میلیون نفر به نرم افزار‌های داخلی داشتیم طرحی از طرف یک شرکت دانش بنیان داخلی که مستقر در پارک علم و فناوری تهران بود، ارائه شد تا به مرور و پس از کوچ نهایی رابطه بین پیامرسان اصلی و پوسته‌ها قطع شود.

اما سوالی که پیش می‌آید این است که چرا این رابطه پس از گذشت یکسال قطع نشد و در نهایت منجر به یک عمل غیرقانونی از سوی گوگل شد. اقدامی که نقض آشکار ورود به حریم خصوصی افراد به حساب می‌آمد و یک اقدام بی سابقه در جهان بود. آیا نباید مسئولین امر قبل از بروز چنین اتفاقاتی تدبیر درستی می‌اندیشیدند؟

در این خصوص نظر هر کدام از طرفین را جویا شدیم. انوشه مدیرعامل تلگرام طلایی و هاتگرام معتقد است، اتفاقات رخ داده و تصمیم گوگل بیشتر جنبه سیاسی دارد البته ایرادات فنی هم وجود داشته است. وی معتقد است که وزارت ارتباطات و وزارت امور خارجه باید این مسئله را در مجامع بین الملل پیگیر شوند.

 

 

در مقابل رحیمی مدیرعامل سروش نظر دیگری در این حوزه دارد. وی معتقد است با پاک شدن هاتگرام و تلگرام طلایی اتفاقی برای قوانین فضای مجازی ما نخواهد افتاد.

 

 

رحیمی اذعان می‌کند: زمانی که کاربر مسیر راحت‌تری را در پیامرسان‌های داخلی ببیند یا بتواند با هزینه و حجم کمتر از اینترنت استفاده کند، استقبال خواهد کرد.

وی تصریح می‌کند: از زمان قطع پوسته‌های تلگرام توسط گوگل نزدیک به ۵۰۰ هزار نفر به سروش بازگشته‌اند.

این موضوع برای ما و شاید بسیاری از کاربران اهمیت داشته باشد که مسئولین مربوطه در حوزه فضای مجازی چه موضع‌گیری نسبت به اقدام غیرقانونی گوگل داشته‌اند؟

 

 

 

با شنیدن صحبت‌های فتاحی دوباره سراغ عضو شورای عالی فضای مجازی کشور رفتیم. جلیلی تصریح کرد: حرکتی که هفته پیش گوگل به شکل غیر قابل باور و برای بار اول در دنیا انجام داد که یک اپلیکیشن را بدون مجوز کاربران حذف کرد. حرکتی که دون شان بود و متاسفانه رخ داد.

 

 

وی افزود: این اتفاق درسی است برای ما تا نخبگان و دغدغه‌مندان کشور تلاش بیشتری داشته باشند تا ما هر چه سریعتر به سمت خدمات داخلی در فضای مجازی روی بیاوریم.

 

شاید کمتر از دو دهه پیش بود که جهان با واژه‌ای دهکده جهانی آشنا شد. کلمه‌ای دو بخشی که همه تئوری‌های قبل از خود را منسوخ کرد. امروز دیگر کابران تنها با یک کلیک ساده با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و هر روز تحولی جدید در حوزه دیجیتال ایجاد می‌شود. کشور ما هم برای اینکه از این غافله عقب نماند باید بسترهای مناسب را فراهم سازد.

 

اما در نهایت یک سوال اساسی پیش می‌آید و اینکه چرا و با چه مجوزی پس از بد عهدی‌های تلگرام در خصوص حمایت از گروه‌های معاند و پس از فیلتر تلگرام، پوسته‌هایی از آن وارد بازار می‌شود و مورد حمایت نیز قرار می‌گیرد؟ آیا این نقض آشکار قانون از سوی دستگاه‌های متولی نیست؟ آیا این امر موجب نمیشود چند شرکت دانش بنیان که با تلاش بسیار و هزینه بالا که موجب کارآفرینی و ایجاد اشتغال نیز شده‌اند زمین بخورند؟ چه ساز و کاری در میان بوده که به این دو پوسته پهنای باند و شرایط فیزیکی ارائه می‌شود تا نتیجه آن بشود نقض حریم خصوصی در کشور؟ همه اینها سوالاتی است که بی پاسخ مانده‌اند و شاید نیاز به بررسی‌های بیشتر داشته باشند زیرا الویت اول برای هر دولتی سودآوری برای کارآفرینان همان کشور و ایجاد اشتغال است اما استفاده از پوسته‌های تلگرامی پس از اعمال قانون فیلترینگ نشان داد برخی عوامل و یا دست‌های پنهان برای رسیدن به اهداف خود گروهی از نخبگان کشور را قربانی کردند و موجب کسب سرمایه یک غیرایرانی شدند.